នៅក្នុងចំណោមសម្រស់ធម្មជាតិដ៏ស្រស់ត្រកាលទាំងអស់ក្នុងខេត្តរតនគិរី មានកន្លែងមួយដែលមានលក្ខណៈដ៏ពិសេស។ វាពុំមែនជាបឹង ទឹកជ្រោះ ឬទឹកជួរធម្មជាតិ ដែលហូរក្រោមម្លប់ឈើដ៏ត្រឈឹងត្រឈៃនោះទេ។ វាត្រូវបានបង្កើតឡើងដោយស្នាដៃមនុស្សតាំងពីយូរលង់ណាស់មកហើយ ក៏ប៉ុន្តែត្រូវបានបិទបាំងដោយព្រៃឈើដ៏សែនក្រាស់ពីក្រសែភ្នែករបស់មនុស្សទាំងឡាយ នោះគឺជាប្រាសាទតាណាង។
ស្ថិតនៅដាច់ស្រយាល ពិបាកធ្វើដំណើរទៅដល់ និងត្រូវបានគេបំភ្លេចចោលរាប់រយឆ្នាំមកហើយផងនោះ ប្រាសាទតាណាង (Ta Nang) នេះហាក់ដូចជាមានលក្ខណៈខុសប្លែកពីបណ្តាប្រាសាទផ្សេងៗទៀត ដែលអ្នកធ្លាប់បានឃើញនៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា។
អ្នកភូមិចារ៉ាយ ដែលរស់នៅក្នុងតំបន់នេះ បាននិយាយថា ប្រាសាទនេះគឺត្រូវបានកសាងឡើងដោយជនជាតិចាម ដែលជាប់សែស្រឡាយខ្លួន និងដែលកាលពីយូរលង់ណាស់មកហើយបានយកផ្លូវនៅតំបន់នេះធ្វើជាផ្លូវធ្វើដំណើរនៅពេលមកច្បាំងជាមួយនឹងខ្មែរអង្គរសម័យបុរាណ។ សង់ឡើងពីឥដ្ឋតភ្ជាប់គ្នាដ៏ល្អឥតខ្ចោះដែលមើលទៅគឺហាក់ដូចជាស្អិតជាប់គ្នាពីមួយទៅមួយនោះ ប្រាសាទតាណាងពណ៌ក្រហមដ៏តូចច្រឡឹងនេះ គឺត្រូវបានកសាងឡើងនៅជាប់មាត់ទន្លេដ៏ស្រស់ស្អាត ដែលត្រូវបានប្រើប្រាស់ ដើម្បីដឹកជញ្ជូនសម្ភារសាងសង់ និងវត្ថុធាតុដើមផ្សេងៗមកកាន់ ទីតាំងនេះកាត់តាមតំបន់ព្រៃដ៏ក្រាស់ជាប់ ព្រំដែនប្រទេសកម្ពុជា និងវៀតណាម។
ពេលវេលាហាក់ដូចជានៅទ្រឹងនៅតំបន់ប្រាសាទនេះ។ ព្រៃឈើកម្ពុជាយោលយោគឥតឈប់ឈរនិងកាន់តែសកម្មក្រោមកម្លាំងខ្យល់នៃការចាប់ផ្តើមរដូវវស្សា។ សត្វកេងកងធំៗហើរឆ្វែលចុះឡើងពីលើដើមឈើទាំងអស់នេះ។ យើងត្រូវហែលឆ្លងទន្លេដែលមានទឹកពណ៌ក្រហមហូរគួចយ៉ាងត្របាញ់ និងកាន់តែខ្លាំងឡើងៗដោយសារព្យុះភ្លៀងនាពេលថ្មីៗនេះ។ យើងហាក់បីដូចជាតួអង្គក្នុងរឿងប្រលោមលោករបស់លោក រូដយ៉ាដ ឃីភ្លិង (Rudyard Kipling) អ៊ីចឹង។
នេះជាបទពិសោធន៍ដ៏អស្ចារ្យមួយក្នុងចំណោមបទពិសោធន៍ដែលខ្ញុំធ្លាប់បានជួបប្រទះរាប់មិនអស់នៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជាក្នុងរយៈពេល២០ឆ្នាំចុងក្រោយដែលខ្ញុំបានរស់នៅទីនេះ ដូចជាការរកឃើញសសរតូតឹមកម្ពស់២ម៉ែត្ររបស់ជនជាតិភាគតិចចារា៉យនៅចំកណ្តាលទ្រូងព្រៃ ការទៅ ដល់ប្រាសាទព្រះវិហារជាលើកដំបូងបន្ទាប់ពីធ្វើដំណើរតាមម៉ូតូអស់រយៈពេលជាច្រើនថ្ងៃ និងការឡើងភ្នំ នេះអំឡុងពេលមានភ្លៀងធ្លាក់ខ្លាំង ឬការចុះចតឧទ្ធម្ភាគចក្ររុស្សុី នៅចំពីមុខប្រាសាទអង្គរវត្តក្នុងឆ្នាំ១៩៩២ ជាដើម។ប៉ុន្តែ បទពិសោធន៍អស្ចារ្យក្នុងការរកឃើញប្រាសាទនេះ ក៏ជារឿងគួរឲ្យក្រៀមក្រំមួយដែរ គឺគួរឲ្យក្រៀមក្រំណាស់។ អ្វីៗគ្រប់យ៉ាងបានប្រែប្រួលយ៉ាងឆាប់រហ័សក្នុងសង្គមកម្ពុជាសព្វថ្ងៃនេះ គឺពិតជារហ័សពេកហើយ!។
យើងពិបាកទប់ចិត្តណាស់ ពេលឃើញសម្រស់ដ៏ស្រស់ត្រកាលរបស់វារងការគំរាមកំហែងដោយសារតែភាពលោភលន់របស់មនុស្សបាត់ទៅហើយនោះ!។ កាលពីឆ្នាំមុន សត្វព្រៃដែលធ្លាប់តែធ្វើឲ្យព្រៃព្រឹក្សាលតាវល្លិទាំងនេះមានសភាពរស់រវើកគួរជាទីមនោរម្យនោះ ឥឡូវនេះគឺវិនាសសាបសូន្យអស់ហើយ។ លែងមាន ឈ្លូសនិងក្តាន់ទៀតហើយ។ ពិតណាស់គ្មានអ្វីនៅសេសសល់ច្រើនឡើយ ព្រោះសម័យទំនើបនេះហៀបនឹងលេបត្របាក់យកតំបន់ធម្មជាតិដ៏ស្រស់បំព្រងនេះហើយ។
គ្រឿងចក្ររបស់ក្រុមហ៊ុនវៀតណាម ដែលកំពុងតែបំផ្លាញសម្រស់ធម្មជាតិរបស់ប្រទេសកម្ពុជា គឺស្ថិតនៅចម្ងាយត្រឹមពីរបីគីឡូម៉ែត្រប៉ុណ្ណោះពីទីនេះ ព្រោះព្រៃេឈើទាំងនេះត្រូវគេលក់ដើម្បីកាប់យកឈើនិងដីក្នុងតំបន់នេះបាត់ទៅហើយ។ ក្បួនរថយន្តបានដឹកឈើចូលទៅប្រទេសវៀតណាម តកន្ទុយគ្នាមិនចេះដាច់ ហើយដីត្រូវគេយកមកធ្វើចម្ការកៅស៊ូ ដែលគ្រោងនឹងពង្រីកផ្ទៃដីដាំដុះទៅតំបន់ភាគច្រើនដែលធ្លាប់ជាព្រៃរបស់ប្រទេសកម្ពុជា។
នាំចូលមកតំបន់ឥណ្ឌូចិនដោយដូនតាខ្ញុំផ្ទាល់ បន្ទាប់ពីពូជរុក្ខជាតិនេះត្រូវជនជាតិអង់គ្លេសម្នាក់ឈ្មោះ ហែនរី វីកឃែម (Henri Wickam) លួចយកមកពីប្រទេសប្រេស៊ីលក្នុងឆ្នាំ១៨៦៧ ដើម្បីយកទៅដាំនៅទូទាំងប្រទេសម៉ាឡេស៊ីនោះ ដើមកៅស៊ូប្រភេទHevea brasiliensis នេះគឺកំពុងត្រូវគេដាំដុះនៅគ្រប់ទីកន្លែងក្នុងប្រទេសកម្ពុជា។
មានពណ៌ប្រផេះនិងស្រអាប់ ដើមកៅស៊ូទាំងនេះបានក្លាយទៅជាចំណុចផ្តោតរបស់លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន ដែលគិតថា មិនទាន់មានវាគ្រប់គ្រាន់នៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា នៅឡើយ។ ពេលខ្លះ លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រីហ៊ុន សែន បានព្យាយាមស្តារមុខមាត់របស់ខ្លួនឡើងវិញ ហើយប្រកាសថា ដល់ពេលដែលត្រូវបញ្ឈប់ការកាប់ព្រៃឈើនៅកម្ពុជា ដើម្បីយកដីធ្វើចម្ការកៅស៊ូហើយ។
ប៉ុន្តែ ទីប្រឹក្សាលោកបន្តដាក់ឯកសារថ្មីជាបន្តបន្ទាប់ឲ្យលោកពិនិត្យ ចុះហត្ថលេខាម្តងហើយម្តងទៀត ហើយពេលលោកចុះហត្ថលេខាម្តងៗ ដើមឈើនិងសត្វព្រៃក៏ចាប់ផ្តើមវិនាស ដោយត្រូវកិនកម្ទេចដោយត្រាក់ទ័រឈូសឆាយ។ គ្មានអ្វីគេចផុតទេ។ក្រុមមន្ត្រីដែលមិនធ្លាប់បានចុះទៅដល់តំបន់ដែនបម្រុងធម្មជាតិទាំងនោះ បានកំណត់ដែនបម្រុងធម្មជាតិទាំងនោះឡើងវិញថា ជា “តំបន់ព្រៃរេចរិល” ហើយបន្ទាប់មកក៏អនុញ្ញាតឲ្យមានការផ្តល់ដីសម្បទាន ដោយអះអាងថា តំបន់ទាំងនេះនឹងក្លាយទៅជាតំបន់ទ្រនាប់ ដែលនឹងជួយការពារធនធានសេសសល់ពីឧទ្យានជាតិ។
នេះជាអ្វីដែលគេហៅថា សាកលភាវូបនីយកម្ម។ ចិនត្រូវការជ័រកៅស៊ូដើម្បីផលិតសំបកកង់រថយន្ត ដូច្នេះ សត្វខ្ទីង ទន្សោង និងដំរីព្រៃរបស់កម្ពុជាត្រូវតែងាប់។ មិនចាំបាច់មានចម្បាំងអាណានិគមបែបប្រថុយប្រថានដូចសម័យមុននោះទេ។ នេះជាមធ្យោបាយផ្ទេរប្រាក់ដ៏សាមញ្ញ ហើយជនជាតិវៀតណាមនឹងធ្វើការឲ្យមូលនិធិអាល្លឺម៉ង់ ដើម្បីបំពេញ តម្រូវការសំបកកង់រថយន្តរបស់ចិន។
និយាយអ៊ីចឹង តើអ្នកគិតថា ជនជាតិអាល្លឺម៉ង់ ជាមនុស្សស្រឡាញ់ធម្មជាតិនិងព្រៃឈើមែនទេ? បើនៅក្នុងប្រទេសរបស់ពួកគេ គឺប្រហែលជាមែន ប៉ុន្តែនៅប្រទេសកម្ពុជាវិញ ធនាគារ Deutsche Bank និងមូលនិធិវិនិយោគឯកជនដទៃទៀត ដូចជាសាជីវកម្មហិរញ្ញវត្ថុអន្តរជាតិ (IFC) ជាដើម គឺកំពុងតែចំណាយប្រាក់ឲ្យគ្រឿងចក្រដែលកំពុងតែបំផ្លិចបំផ្លាញព្រៃឈើ ហើយកម្មករគឺជាជនជាតិវៀតណាម ប៉ុន្តែប្រាក់មួយចំនួននៅក្នុងចំណោមនោះ គឺជារបស់អាល្លឺម៉ង់។
សូម្បីតែបំណងល្អក៏ជារឿយៗក្លាយជារឿងអាក្រក់ចំពោះបរិស្ថានដែរ។ស្ពានកាត់ទន្លេសេសាននៅក្នុងស្រុកអណ្តូងមាសកំពុងតែត្រូវបានប្រើប្រាស់ដើម្បីកាប់បំផ្លាញព្រៃឈើនៅភាគខាងជើងទាំងមូលនៃតំបន់មាត់ទន្លេសេសាន ដែលត្រូវបានគេបណ្តោយឲ្យត្រាក់ទ័រឈូសឆាយតាមអំពើចិត្ត និងបំផ្លិចបំផ្លាញទឹកដីរបស់ជនជាតិដើមភាគតិចចារ៉ាយ និងកាចក់ដែលធ្លាប់ជាទីកន្លែងដ៏ស្រស់ស្អាត និងធ្លាប់ជាទីតាំងមួយនៅក្នុងចំណោមទីតាំងសំខាន់ៗសម្រាប់ទេសចរណ៍ធម្មជាតិនៅក្នុងខេត្តរតនគិរី តាំងពីយូរណាស់មកហើយ។
ដូច្នេះ តំបន់នេះទាំងមូលត្រូវបានដណ្តើមយកពីអ្នកស្រុក ដែលឥឡូវនេះបានក្លាយជាកម្មករចម្ការកៅស៊ូនៅលើទឹកដីដែលធ្លាប់ជារបស់ដូនតាខ្លួនឯង។
អ្នកដែលទទួលខុសត្រូវចំពោះការកាប់បំផ្លាញព្រៃឈើទាំងនេះ គឺសុទ្ធតែជាមនុស្សដែលស្និទ្ធនឹងរដ្ឋាភិបាល។ ពួកគេជាអ្នកមានបំផុត។ ពួកគេឆ្លាតនិងដឹងពីរបៀប “ចែកគ្នាស៊ី” ប៉ុន្តែប្រាកដណាស់ថា ការចែកគ្នាស៊ីនេះ គឺមិនមែនផុសចេញពីចិត្តនោះទេ។
ពួកគេ “ចែកគ្នាស៊ី” ពីព្រោះពួកគេដឹងថា ប្រសិនបើពួកគេរារំាងអ្នកតូចតាចជាងខ្លួនមិនឲ្យទទួលបានប្រយោជន៍ពីការកាប់បំផ្លាញព្រៃឈើទាំងនេះដែរ ទេនោះ ពួកគេប្រាកដនឹងងាកមកប្រឆាំងនឹងពួកគេវិញជាក់ជាមិនខានឡើយ។ដូច្នេះពួកគេបណ្តោយឲ្យរឿងនេះកើតឡើង។ គឺដោយសារតែបែបនេះហើយ ទើបប្រជាពលរដ្ឋស្ទើរតែទាំងអស់នៅក្នុងខេត្តរតនគិរី បាននាំគ្នាចូលទៅកាប់បំផ្លាញព្រៃឈើនៅក្នុងខេត្តនេះ។
មិនថាអ្នកធ្វើដំណើរទៅដល់ទីកន្លែងណានៅក្នុងខេត្តនេះឡើយ អ្នកប្រាកដជានឹងបានឃើញគេដឹកឈើមានតម្លៃតាមម៉ូតូ រថយន្តតូច រថយន្តក្រុង ត្រាក់ទ័រ និងរថយន្តធុនធ្ងន់គ្រប់ទីកន្លែង។បច្ចុប្បន្ន សំឡេងរណារយន្ត បានចូលមកជំនួសសំឡេងខ្ញៀវខ្ញាររបស់បក្សាបក្សី និងម្រឹគីម្រឹគាទៅហើយ។
សព្វថ្ងៃនេះ ប្រជាជនជាច្រើននៅក្នុងខេត្តរតនគិរី គឺក្លាយជាអ្នកមានអស់ទៅហើយ។អំឡុងពេលស្រស់ស្រូបគុយទាវ និងអាហារពេលព្រឹក គេសង្កេតឃើញរថយន្តទំនើបៗចតជាជួរនៅមុខភោជនីយដ្ឋាននានាក្នុងក្រុងបានលុង។យើងប្រហែលជានឹងសប្បាយចិត្ត ជំនួសពួកគេ ប្រសិនបើយើងមិនបានដឹងថា ពួកគេក្លាយជាអ្នកមានដោយរបៀបណា និងប្រសិនបើយើងពុំបានដឹងថា ព្រៃឈើតាមពិតគឺរលាយសាបសូន្យ ដោយសារតែការរួមចំណែករបស់ពួកគេទេនោះ។
ពីព្រោះឥឡូវនេះគឺជាការកាប់ទន្ទ្រានចុងក្រោយហើយ។ គ្មានការបន្ធូរដៃនិងការអៀនខ្មាសទេ។ មានព្រៃឈើនៅសល់តែពីរបីកន្លែងប៉ុណ្ណោះនៅចន្លោះក្រុងបានលុងនិងទន្លេសេសាន ដែលនឹងបាត់បង់នៅក្នុងពេលឆាប់ៗនេះដែរ។ ក៏ប៉ុន្តែ សូម្បីតែខ្សែទឹកខណ្ឌចែកតំបន់នេះក៏ត្រូវពួកអ្នកកាប់ឈើដែលមានខ្នងក្រាស់ និងទំនាក់ទំនងយា៉ងជិតស្និទ្ធជាមួយរដ្ឋាភិបាលយកធ្វើជាមុខសញ្ញារបស់ខ្លួនដែរ។
ឧទ្យានជាតិវរជ័យនិងតំបន់ទ្រនាប់កំពុងរងការកាប់បំផ្លាញព្រៃឈើពីគ្រប់ទីកន្លែង។ការកាប់បំផ្លាញព្រៃឈើដ៏រង្គាលនៅតំបន់ស្ពានអណ្តូងមាស និងដីសម្បទាននៅក្នុងតំបន់កន្ទុយនាគកំពុងតែលេបត្របាក់ឧទ្យានវរជ័យភាគខាងកើត។ឥឡូវឧទ្យាននេះក៏ជាមុខសញ្ញាដែរ ព្រោះផ្នែកកណ្តាលនិងផ្នែកខាងលិចនៃឧទ្យាននេះក៏រងការកាប់បំផ្លាញដូចគ្នា។
បើទោះបីជាវិស័យទេសចរណ៍ធម្មជាតិនៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជាមានភាពសម្បូរបែប ដោយម្នាក់ៗខិតខំអស់ពីកម្លាំងកាយចិត្តក្នុងការស្វែងរកទីតាំងស្រស់ត្រកាលដែលនៅសេសសល់ចុងក្រោយទាំងប៉ុន្មានសម្រាប់ឲ្យទេសចរទៅទស្សនាយ៉ាងណាក៏ដោយ ក៏គ្មានប្រយោជន៍ដែរ ព្រោះពេលនេះ រណារអារឈើមាននៅគ្រប់ទីកន្លែង។
ដីសម្បទានផ្សេងៗទៀតត្រូវបានកំណត់យកដោយខុសច្បាប់នៅជាប់ភូមិកោះពាក់ ក្នុងតំបន់ហាមឃាត់ក្នុងឧទ្យាននេះ។ នៅទីនោះ ព្រៃឈើគឺស្រស់ត្រកាលខ្លាំងណាស់ និងមានទឹកជ្រោះធម្មជាតិយ៉ាងច្រើនក្រៃលែង។ ប៉ុន្តែ ឋានសួគ៌សម្រាប់ទេសចរណ៍ធម្មជាតិនៅក្នុងខេត្តរតនគិរីនេះនឹងមិនគង់វង្សឡើយ ព្រោះពេលនេះ អ្នកកាប់ឈើបីក្រុម ក្នុងមួយក្រុមមានគ្នា៣០នាក់កំពុងធ្វើការពេញមួយថ្ងៃជារៀងរាល់ថ្ងៃនៅក្នុងព្រៃរបស់អ្នកភូមិកាចាក់ ហើយរថយន្តធុនធំជាច្រើនគ្រឿងកំពុងតម្រៀបជួរគ្នាចាំដឹកឈើដែលនឹងត្រូវបានគេស្តុកទុកនៅជុំវិញទន្លេសេសាន មុនពេលដឹកជញ្ជូននៅពេលយប់ទៅកន្លែងស្តុកឈើស្របច្បាប់ដើម្បី “លាង” ឈើទាំងអស់នោះឲ្យក្លាយទៅជាឈើស្អាត(ស្របច្បាប់)ជាថ្នូរនឹងលុយកខ្វក់។
អ្នកកាប់ឈើទាំងអស់នោះគឺសុទ្ធតែជាខ្មែរមកពីខេត្តកំពង់ចាម ពោធិ៍សាត់ និងខេត្តតាកែវ។ ជនជាតិភាគតិចនៅក្នុងខេត្តរតនគិរីមិនទាំងបានទទួលផលប្រយោជន៍ពីការកាប់បំផ្លាញព្រៃឈើរបស់ខ្លួនផងទេ គឺបានត្រឹមតែត្រូវគេហៅឲ្យទៅមើលដើមឈើមានតម្លៃដែលនៅសេសសល់ចុងក្រោយ ដូចជាឈើធ្នង់ដ៏កម្រដែលមានតម្លៃ៣.០០០ដុល្លារក្នុងមួយម៉ែត្រគីបនៅឯប្រទេសវៀតណាម ប៉ុណ្ណោះ។
សូម្បីតែឧទ្យានជាតិវីរជ័យក៏កំពុងតែរងការវិនាសខ្លាំងណាស់ដែរ។ ភ្ញៀវទេសចរដែលយើងបានបញ្ជូនទៅទីនោះសុទ្ធតែបាននិយាយដូចៗគ្នាពេលត្រឡប់មកវិញថា នៅទីនោះគឺពិតជាស្រស់ត្រកាលខ្លាំងណាស់ តែវាកំពុងវិនាសហិនហោចដោយសារការកាប់បំផ្លាញព្រៃឈើ។ យើងប្រហែលជានៅតែអាចធ្វើការនៅទីនោះបានមួយរដូវទៀត ផុតពីនោះទៅគឺចប់ហើយ គ្មានអ្វីនៅសល់ទេ។
គម្រោងដ៏អស្ចារ្យពាក់ព័ន្ធនឹងការសិក្សាពីសត្វទោចមួយអម្បូរដែលស៊ាំនឹងមនុស្សនៅភាគខាងលិចនៃតំបន់នេះ ដែលគេហៅថា តំបន់អភិរក្សការពារ វើនសៃសៀមប៉ាង ក៏ត្រូវរលាយសាបសូន្យដោយសារតែការកាប់បំផ្លាញព្រៃឈើនេះដែរ។
អ្នកកាប់ឈើគឺកំពុងតែធ្វើការយ៉ាងសស្រាក់សស្រាំជុំវិញតំបន់បរិស្ថាននេះ ហើយពេលខ្លះក្នុងចម្ងាយមិនដល់១០០ម៉ែត្រផងពីទីនេះ។ ក្រុមអ្នកវិទ្យាសាស្ត្របរទេសដែលរស់នៅទីនោះមិនអាចឃ្លាំមើលសត្វព្រៃទាំងនោះទៀតឡើយ ហើយកាលពីពេលថ្មីៗនេះ ស្វាព្រាមយ៉ាងហោចមួយក្បាលត្រូវបានសម្លាប់។ សត្វព្រៃទាំងនោះពេលនេះកំពុងលាក់ខ្លួន ហើយក្នុងករណីខ្លះ ជម្រករបស់វា និងបរិស្ថានជុំវិញ គឺត្រូវបានបំផ្លាញអស់ទៅហើយទៀតផង។
សម្រាប់រូបខ្ញុំវិញ ភ្ញៀវទេសចរដំបូងពីរក្រុមដែលខ្ញុំបាននាំទៅតំបន់អភិរក្សការពារវើនសៃ សៀមប៉ាង នៅដើមរដូវទេសចរណ៍ឆ្នាំនេះ គឺបានត្រឹមតែឃើញសំណល់នៃដើមឈើដែលត្រូវគេកាប់អស់ហើយប៉ុណ្ណោះ។ ពួកគេពុំមានសំណាងបានឃើញសត្វទោចទៀតទេ។ ប្រាកដណាស់ថា ភ្ញៀវទេសចរបរទេសទាំងនេះនឹងលើកទឹកចិត្តមិត្តភក្តិខ្លួនឲ្យធ្វើដំណើរមកលេងកម្ពុជា ដែរដើម្បីគយគន់ព្រៃព្រឹក្សាដែលឥឡូវឃើញមាន សុទ្ធតែរណារអារឈើពេញព្រៃនេះទៅវិញ។
ក្រៅពីសត្វនិងរុក្ខជាតិ នេះគឺជាវិស័យសេដ្ឋកិច្ចទាំងមូលមួយ ពោលគឺវិស័យទេស-ចរណ៍ដែលកំពុងត្រូវបានលះបង់ចោល។ សណ្ឋាគារ ក្រុមហ៊ុនទេសចរណ៍ មគ្គុទេសន៍ទេសចរណ៍ អ្នកបើកបរ និងមនុស្សរាប់ពាន់នាក់ផ្សេងទៀតនឹងរងការប៉ះពាល់ពីការបាត់បង់ទេសចរណ៍ធម្មជាតិនេះ។ ពួកគេខំតែនាំគ្នាជឿលើការសន្យារបស់រដ្ឋាភិបាលដែលថា ទេសចរណ៍ធម្មជាតិរបស់ខ្លួននឹងមានភាពរីកចម្រើន និងដែលថា ធម្មជាតិនិងវប្បធម៌ជនជាតិភាគតិចនឹងត្រូវបានអភិរក្ស ។ តើនៅពេលនេះ ពួកគេទទួលបានអ្វីខ្លះពីការសន្យានេះ? ពិតជាគួរឲ្យហួសចិត្តមែន។
សាកនាំគ្នាស្រមៃមើលថា យើងជាម្ចាស់សណ្ឋាគារមួយ ឬទីភ្នាក់ងារទេសចរណ៍មួយនៅក្នុងខេត្ត សៀមរាប ដែលឮព័ត៌មានរៀងរាល់ថ្ងៃអស់រយៈពេលរាប់ឆ្នាំមកហើយថា ប្រាសាទមួយទៀតត្រូវបានគ្រឿងចក្រឈូសឆាយបំផ្លាញចោលទៀត។ វាមិនខុសគ្នាពីអ្វីដែលយើងបានឮពាក់ព័ន្ធនឹងព្រៃឈើនៅក្នុងខេត្តរតនគិរីឡើយ។ យើងខំតែដាក់ចិត្តស្រឡាញ់ និងផ្សព្វផ្សាយអស់ពីចិត្តពីតំបន់ដ៏ស្រស់ត្រកាលក្នុងប្រទេសកម្ពុជានេះ។
ហើយដោយសារតែអ្វីៗនៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជាសុទ្ធតែអាចធ្លាក់ក្នុងស្ថានភាពអាក្រក់លើសដើមនោះ ក្តីកង្វល់ខ្លាចប្រាសាទនេះរងការបំផ្លាញទំនងជានឹងក្លាយជាការពិត។ ប្រាសាទត្រូវបានគេបិទមិនឲ្យភ្ញៀវទេសចរចូលទស្សនាអស់មួយរយៈមកហើយ។ សន្តិសុខរបស់ក្រុមហ៊ុនវៀតណាមដែលជាម្ចាស់ដីសម្បទាន កំពុងហាមឃាត់មិនឲ្យមានការចេញចូលប្រាសាទនេះទេ ដោយបានលើកហេតុផលថា តំបន់នេះទាំងមូលឥឡូវនេះគឺជារបស់ពួកគេ និងជាផ្នែកនៃសម្បទានដីទំហំ១០.០០០ហិកតារបស់ខ្លួន។ មានតែពលរដ្ឋកម្ពុជាប៉ុន្មាននាក់ប៉ុណ្ណោះដែលត្រូវបានអនុញ្ញាតឲ្យចូលក្នុងបរិវេណដីសម្បទាននេះ។ប៉ុន្តែ គឺតែក្នុងករណីពួកគេផ្ញើអត្តសញ្ញាណប័ណ្ណនៅនឹងសន្តិសុខ និងដរាបណាពួគគេពុំយកម៉ាស៊ីនថតចូលប៉ុណ្ណោះ។
ទាំងអស់នេះធ្វើឲ្យយើងជឿថាប្រាសាទក្រហមតូចមួយនេះកំពុងរងការគំរាមកំហែងហើយ។ គ្មានអ្វីអាចរារាំងការកាប់បំផ្លាញព្រៃឈើ និងប្រែក្លាយវាឲ្យទៅជាចម្ការកៅស៊ូទេ ប្រសាទដែលពុំសូវមានគេស្គាល់នេះគឺមិនអាចរារាំងការកាប់បំផ្លាញព្រៃឈើនេះឡើយ ពិតជាមិនអាចទេ។ ហេតុការណ៍ណាមួយដែលបង្កឡើងដោយគ្រឿងចក្រឈូសឆាយ ដូចជាការបែកបាក់ប្រាសាទ នឹងត្រូវគេនិយាយយកគួរថា ជារឿងគួរឲ្យសោកស្តាយហើយអ្នកបើកបរនឹងត្រូវបានទម្លាក់កំហុសដាក់…។ នេះជាអ្វីដែលធ្វើឲ្យមជ្ឈដ្ឋានមួយចំនួនមានការព្រួយបារម្ភ។ វាពុំមែនជាលើកទី១ទេដែលមរតកក៏ត្រូវបានបំផ្លាញដើម្បីត្រួសត្រាយផ្លូវសម្រាប់ការអភិវឌ្ឍសេដ្ឋកិច្ច។
ក៏ប៉ុន្តែ ប្រទេសកម្ពុជាកំពុងតែផ្លាស់ប្ដូរហើយ។ ចាប់តាំងពីថ្ងៃបោះឆ្នោតខែកក្កដាមក ប្រជាពលរដ្ឋចាប់ផ្ដើមទាមទារឲ្យរដ្ឋាភិបាលរបស់ខ្លួនមានការទទួលខុសត្រូវ ហើយ ការកាប់បំផ្លាញព្រៃឈើទ្រង់ទ្រាយធំបានក្លាយជារឿងមួយដែលធ្វើឲ្យប្រជាពលរដ្ឋថ្នាំងថ្នាក់ចិត្តខ្លាំងណាស់ទៅហើយកុំថា ឡើយដល់ការគ្រោងបំផ្លិចបំផ្លាញប្រាសាទសម័យអង្គរនៅក្នុងខេត្តរតនគិរីនោះ។ ប្រសិនបើរដ្ឋាភិបាលបច្ចុប្បន្នចង់បន្តកាន់អំណាចនោះ រដ្ឋាភិបាលត្រូវធ្វើកំណែទម្រង់ ដោយខ្លួនឯង។
ដោយសារតែពេលនេះប្រទេសកម្ពុជាមានរដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងកសិកម្ម និងរដ្ឋមន្ត្រីបរិស្ថានថ្មីហើយនោះ ខ្ញុំសង្ឃឹមថា ពួកគេនឹងព្រាងគោលនយោបាយមួយដែលខុសពីគោលនយោបាយ ដែលអនុវត្តដោយបុព្វាធិការីរបស់ខ្លួន ហើយភ្ញាក់ខ្លួនថា នៅមានក្រសួងផ្សេងៗទៀតក្នុងប្រទេសនេះដូចជា ក្រសួងទេសចរណ៍ជាដើម នឹងថា វាជារឿងប្រសើរក្នុងការធ្វើកិច្ចសហប្រតិបត្តិការ ជាមួយក្រសួងទាំងនោះ ដើម្បីការអភិវឌ្ឍប្រកបដោយចីរភាពសម្រាប់ប្រទេសកម្ពុជានាពេលអនាគត។
ហើយដោយសារតែខ្ញុំជាមនុស្សដែលមានសុទិដ្ឋិនិយមខ្លាំងនោះខ្ញុំពិតជាសង្ឃឹមថា រដ្ឋាភិបាលនឹងភ្ញាក់ខ្លួនថា ក្រៅពីក្រុមហ៊ុនចិន វៀតណាម និងកូរ៉េ ដែលមានដីសម្បទានទាំងនោះ នៅមានអ្នកដើរតួក្នុងវិស័យសេដ្ឋកិច្ចតូចៗមួយចំនួនទៀតក្នុងប្រទេសនេះ ដែលមិនគួរត្រូវគេមើលរំលង ហើយថា មរតកទាំងប៉ុន្មាននៅក្នុងប្រទេសនេះអាចត្រូវបានលក់ចោលនិងបំផ្លិចបំផ្លាញ ដោយសារតែហត្ថលេខារបស់ខ្លួន។
សូមទុកឱកាសឲ្យពួកយើងបន្តក្ដីសង្ឃឹមចំពោះអ្វីដែលកំពុងហុចផ្លែផ្កាស្រាប់ទៅហើយ។ អង្គការសម្ពន្ធមិត្តសត្វព្រៃ ដែលជាអង្គការក្រៅរដ្ឋាភិបាលបានបង្ហាញដោយជោគជ័យរួចមកហើយថា ការការពារបរិស្ថានគួបផ្សំជាមួយការអភិវឌ្ឍវិស័យទេសចរណ៍ គឺអាចជាសមិទ្ធផលមួយនឹងជាគំរូមួយសម្រាប់ប្រទេសកម្ពុជា។
ដើម្បីសម្រេចបំណងនេះ រដ្ឋាភិបាលត្រូវតែមានបំណងប្រាថ្នាដូចពួកយើងដែរ ហើយលោកនាយករដ្ឋមន្ត្រីដាច់ខាតមិនត្រូវប្រើប៊ិចរបស់ខ្លួន ដើម្បីធ្វើឲ្យព្រៃឈើបាត់បង់ ពីផែនទីទេ គឺត្រូវតែការពារវាវិញ៕សូនី
(លោក Pierre-Yves គឺជាអ្នកនិពន្ធ និងជាម្ចាស់រមណីយដ្ឋាន Lodge des Terres Rouges ក្នុងខេត្តរតនគីរិ។ អត្ថបទនេះត្រូវបានប្រែសម្រួលជាភាសាអង់គ្លេសដោយ Lucie Moreau )