កាលពីម្សិលមិញ លោក ម៉ុក ម៉ារ៉េត អតីតរដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងបរិស្ថានបានចោទប្រកាន់ប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយថា “មួលបង្កាច់ការពិត” នៅក្នុងការធ្វើសេចក្ដីរាយការណ៍អំពីការកាប់ឈើខុសច្បាប់នៅក្នុងខេត្តរតនគិរី ទីដែលបណ្ដាអង្គការសិទ្ធិមនុស្សនិងអ្នកឃ្លាំមើលព្រៃឈើឯករាជ្យលើកឡើងថា បរិស្ថានធម្មជាតិកំពុងរងការបំផ្លិចបំផ្លាញ ហើយបណ្ដាសហគមន៍ជនជាតិដើមភាគតិចត្រូវបានជនកាប់ឈើខុសច្បាប់ និងបណ្ដាក្រុមហ៊ុនកសិឧស្សាហកម្មធ្វើឲ្យកាន់តែក្រីក្រទៅៗ។
នៅក្នុងលិខិតមួយចុះកាលបរិច្ឆេទម្សិលមិញ លោក ម៉ុក ម៉ារ៉េត សមាជិកសភាមកពីគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា ដែលបច្ចុប្បន្នជាប្រធានគណៈកម្មការទី៣ទទួលបន្ទុកបរិស្ថាននិងធនធានទឹកនៃរដ្ឋសភាបានមានប្រសាសន៍ថា ការចុះផ្សាយរបស់ប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយក្នុងពេលថ្មីៗនេះ អំពីការកាប់ឈើខុសច្បាប់នៅភាគឦសានក៏បានបំផ្លើសមតិសាធារណជនផងដែរ ជាពិសេសយុវជនចំពោះភាពជោគជ័យរបស់រដ្ឋាភិបាលក្នុងការជំរុញការអភិរក្ស និងការវិនិយោគនៅជាយតំបន់អភិរក្ស ដើម្បីផលប្រយោជន៍ប្រទេសជាតិ និងប្រជាពលរដ្ឋ”។
បណ្ដាអង្គការសិទ្ធិមនុស្សបានលើកឡើងថា កម្រិតនៃការកាប់ឈើពីសំណាក់អ្នកមានដីសម្បទានឯកជននៅទូទាំងប្រទេស បានកើនឡើងខ្លាំងក្នុងឆ្នាំកន្លងមកនេះ។ កាលពីដើមខែនេះ មន្ត្រីមូលដ្ឋានក្នុងស្រុកលំផាត់ ខេត្តរតនគិរីបានរកឃើញឈើប្រណិតរាប់ពាន់ដុំស្ដប់ទុកនៅរោងអាឈើមួយក្នុងតំបន់ដីសម្បទានគ្រប់គ្រងដោយក្រុមហ៊ុនដូនពេញ អាហ្គ្រីកូ ខូអិលធីឌី។
មន្ត្រីស្រុកនិងឃុំលើកឡើងថា ខ្លួនគ្មានអំណាចបញ្ឈប់ការកាប់ឈើបែបនេះ ដែលពួកគេចោទប្រកាន់ថា កើតមាននៅខាងក្រៅតំបន់ដីសម្បទានសេដ្ឋកិច្ចផ្លូវការទំហំ៨.៨២៥ហិកតារបស់ក្រុមហ៊ុននេះនៅក្នុងដែនជម្រកសត្វព្រៃលំផាត់ឡើយ។
លោក ប៉ាវ ហមផាន អភិបាលខេត្តរតនគិរីបានបកស្រាយពីការកាប់ឈើនេះ ដោយមានប្រសាសន៍ថា ក្រុមហ៊ុនអាហ្គ្រីកូ ខូអិលធីឌី ទទួលបានដីសម្បទាន “ក្រៅផ្លូវការ” ជាលើកទី២ នៅទីតាំងមួយផ្សេងទៀតក្នុងដែនជម្រកសត្វព្រៃនេះ។ នៅក្នុងលិខិតរបស់លោកកាលពីម្សិលមិញ លោក ម៉ុក ម៉ារ៉េត ដែលអតីតក្រសួងរបស់លោកជាអ្នកទទួលខុសត្រូវចំពោះការអនុញ្ញាតផ្ដល់ដីសម្បទាននៅក្នុងតំបន់អភិរក្សដូចជានៅក្នុងដែនជម្រកសត្វព្រៃលំផាត់ជាដើមនោះ បានអះអាងថា រដ្ឋាភិបាលកំពុងតែការពារព្រៃឈើ ស្របគ្នានឹងការជំរុញកំណើនសេដ្ឋកិច្ចផងដែរ។
អតីតរដ្ឋមន្ត្រីរូបនេះបានសរសេរថា “នៅក្នុងការគ្រប់គ្រង និងប្រើប្រាស់ធនធានធម្មជាតិសម្រាប់ការអភិវឌ្ឍសេដ្ឋកិច្ច រដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា បានគិតគូរពីប្រសិទ្ធភាពសេដ្ឋកិច្ច ការការពារបរិស្ថាន ការគ្រប់គ្រងនិងការប្រើប្រាស់ធនធានធម្មជាតិប្រកបដោយភាពឆ្លាតវៃ”។ លោកបានមានប្រសាសន៍ទៀតថា “ខ្ញុំគិតថា មហិច្ឆិតាគោលនយោបាយដកហូតដីសម្បទានសម្រាប់កសិឧស្សាហកម្ម ទេសចរណ៍ធម្មជាតិ តំបន់សេដ្ឋកិច្ចពិសេស និងមណ្ឌលរមណីយដ្ឋាន គឺជាការខាតបង់សម្រាប់ប្រទេសជាតិ”។
លោក ម៉ុក ម៉ារ៉េត មិនបានលើកឡើងពីដែនជម្រកសត្វព្រៃលំផាត់ទេនៅក្នុងលិខិតរបស់លោក។ តែទោះជាយ៉ាងណា លោកបានលើកឡើងថា ក្រុមហ៊ុនដែលធ្វើប្រតិបត្តិការនៅក្នុងតំបន់អភិរក្សមួយផ្សេងទៀត គឺឧទ្យានជាតិវីរជ័យ ដែលមានទំហំ៣៣២.៥០០ហិកតាក្នុងខេត្តរតនគិរីកំពុងបង្កផលប៉ះពាល់តិចតួច ដល់បរិស្ថានធម្មជាតិ។
បណ្ដាក្រុមហ៊ុនដីសម្បទាន “គ្រាន់តែកាប់បំផ្លាញដើមឈើនៅសេសសល់” ពីដីសម្បទានរបស់ពួកគេប៉ុណ្ណោះ ហើយ “ឈូសឆាយតំបន់នោះសម្រាប់កសិឧស្សាហកម្ម ក្រោមការគ្រប់គ្រង និងការឃ្លាំមើលដ៏តឹងរ៉ឹងពីសំណាក់ឧទ្យានុរក្ស និងអាជ្ញាធរមូលដ្ឋាន”។ លោកបានអះអាងថា សហគមន៍ជនជាតិដើមភាគតិចនៅក្នុងខេត្តនេះទទួលបានអត្ថប្រយោជន៍ផ្ទាល់ពីក្រុមហ៊ុនបែបនេះ។ លោកសរសេរថា “ជាការពិតណាស់ជនជាតិដើមភាគតិចទទួលបានការងារធ្វើ ព្រមទាំងកម្មករ និងអ្នកបច្ចេកទេសមកពីវិស័យវិនិយោគអភិវឌ្ឍន៍ដែលបង្កើនប្រាក់ចំណូលគ្រួសាររបស់ពួកគាត់ រួមចំណែកកាត់បន្ថយចំនួនប្រជាពលរដ្ឋធ្វើចំណាកស្រុកទៅកាន់ប្រទេសផ្សេងៗ ដើម្បីរកការងារធ្វើ”។
កាលពីម្សិលមិញ បណ្ដាអ្នកឃ្លាំមើលព្រៃឈើ និងអ្នកដែលធ្វើការជាមួយសហគមន៍ជនជាតិដើមភាគតិចបានច្រានចោលការវាយតម្លៃខ្ពស់របស់អតីតរដ្ឋមន្ត្រីរូបនេះចំពោះស្ថានភាពនៅក្នុងខេត្តរតនគិរី។
លោក ឆាយ ធី មន្ត្រីសម្របសម្រួលមកពីអង្គការសិទ្ធិមនុស្សអាដហុក ប្រចាំខេត្តរតនគិរីបានមានប្រសាសន៍ថា បណ្ដាក្រុមហ៊ុនដែលទទួលបានដីសម្បទានពីរដ្ឋាភិបាលគឺជាអ្នកបំផ្លាញផលប្រយោជន៍របស់ប្រជាពលរដ្ឋមូលដ្ឋានទៅវិញទេ។ លោកបានមានប្រសាសន៍ទៀតថា “ពីមុនអ្នកភូមិធ្វើចម្ការប្រកបដោយនិរន្តភាព។ ប៉ុន្តែពេលនេះពួកគាត់បានបាត់បង់ដីចម្ការរបស់ខ្លួន ដោយសារតែក្រុមហ៊ុនឯកជនទាំងនេះរឹបអូសដីធ្លីពីពួកគាត់។ យើងបានមើលឃើញកម្រិតជីវភាពរបស់ប្រជាពលរដ្ឋទាំងនោះធ្លាក់ចុះ ហើយពេលនេះពួកគាត់កំពុងប្រឈមការលំបាក និងការស្វែងរកប្រាក់ចំណូល”។
លោក ព្យែអ៊ីវ៉េស ក្លេស (Pierre-Yves Clais) ជាអ្នករស់នៅក្នុងខេត្តរតនគិរីជាយូរមកហើយ និងជាម្ចាស់រមណីយដ្ឋានធម្មជាតិ Terres Rouge Lodge ក្នុងស្រុកបានលុង ក៏បានលើកឡើងខុសគ្នាស្រឡះដែរពីស្ថានភាពនៅក្នុងឧទ្យានជាតិវីរជ័យ។ លោកបានលើកឡើងនៅក្នុងអ៊ីម៉េលមួយកាលពីម្សិលមិញថា “អ្វីដែលកំពុងកើតឡើងនៅជុំវិញឧទ្យាននេះ គឺការបំផ្លិចបំផ្លាញយ៉ាងខ្លាំង ហើយអាជ្ញាធរមិនចាត់វិធានការអ្វីទាំងអស់ ក្រៅតែពីបិទភ្នែកធ្វើជាមើលមិនឃើញប៉ុណ្ណោះ”។
លោក សេក សុភ័ណ្ឌ មន្ត្រីសម្របសម្រួលថ្នាក់ជាតិនៅអង្គការពលកម្មអន្តរជាតិ ILO ដែលធ្វើកិច្ចការ ដើម្បីការពារសិទ្ធិដីធ្លីរួមរបស់ជនជាតិដើមភាគតិចចំនួន១១៤ក្រុមនៅក្នុងស្រុកចំនួនប្រាំពីរបានមានប្រសាសន៍ថា ជនជាតិដើមភាគតិចរងគ្រោះខ្លាំងជាងគេ ដោយសារផលប៉ះពាល់នៃកសិឧស្សាហកម្មទ្រង់ទ្រាយធំ។
លោកបានមានប្រសាសន៍ថា “ជីវភាពរបស់ពួកគាត់អាស្រ័យលើព្រៃឈើនៅជុំវិញសហគមន៍របស់ពួកគាត់ ហើយព្រៃឈើទាំងនោះត្រូវបានបំផ្លិចបំផ្លាញ។ ខ្ញុំមើលឃើញថា ក្រុមហ៊ុនទាំងនោះទទួលបានប្រាក់ចំណូលយ៉ាងច្រើនពីការកាប់ឈើ នោះគឺជាគោលបំណងសំខាន់ [ប៉ុន្តែ] បណ្ដាសហគមន៍ជនជាតិដើមភាគតិចកំពុងតែរងគ្រោះ”។
របាយការណ៍មួយចេញដោយអង្គការក្លូបល វីតណេស ជាអង្គការឃ្លាំមើលបរិស្ថានកាលពីខែឧសភា បានលើកឡើងថា បណ្ដាសហគមន៍ជនជាតិដើមភាគតិចក្នុងខេត្តរតនគិរីបានបន្ទោសតំបន់ដីសម្បទានគ្រប់គ្រងដោយវៀតណាមចំពោះការធ្វើឲ្យសហគមន៍របស់ពួកគាត់កាន់តែក្រីក្រទៅៗ។ អង្គការក្លូបល វីតណេស បានសរសេរថា “រាល់សហគមន៍ដែលអង្គការក្លូបល វីតណេស ចុះទៅសាកសួរ ប្រជាពលរដ្ឋបានលើកឡើងថា កម្រិតជីវភាពរបស់ពួកគាត់រងផលប៉ះពាល់ដោយសារតែក្រុមហ៊ុនបុត្រសម្ព័ន្ធរបស់ហួងអាញ់យ៉ាឡៃ ដែលបានរឹបអូសដីធ្លី និងព្រៃរបស់ពួកគាត់”។
អង្គការនេះបានបន្តថា ក្រុមហ៊ុនហួងអាញ់យ៉ាឡៃ និងបណ្ដាក្រុមហ៊ុនបុត្រសម្ព័ន្ធរបស់ខ្លួនកាន់កាប់ដីសម្បទានទំហំប្រមាណ៤៦.៣៧០ហិកតា នៅក្នុងខេត្តរតនគិរី ស្មើប្រហែល៥ភាគរយនៃផ្ទៃដីសរុបក្នុងខេត្តនេះ។ ការសិក្សាស្រាវជ្រាវមួយចុះផ្សាយក្នុងព្រឹត្តិបត្រវិទ្យាសាស្ត្រកាលពីដើមខែនេះបានរកឃើញថា ប្រទេសកម្ពុជាមានកម្រិតកាប់បំផ្លាញព្រៃឈើខ្ពស់បំផុតទី៥នៅក្នុងពិភពលោកចន្លោះពីឆ្នាំ២០០០ដល់ឆ្នាំ២០១២ ដោយបាត់បង់ជាងប្រាំពីរភាគរយនៃព្រៃឈើក្នុងប្រទេសនេះក្នុងរយៈពេល១២ឆ្នាំនេះ៕ សុខុម