សហព័ន្ធសហជីពអន្តរជាតិនិងក្រុមហ៊ុនលំដាប់ពិភពលោកសរុប៣០ ដូចជា វ៉ាល់ឌីស្នី (Walt Disney) វ៉លម៉ាត (Walmart) និងក្រុមហ៊ុន ហ្គេប (Gap) ជាដើម បានសរសេរលិខិតផ្ញើជូនលោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន កាលពីថ្ងៃសុក្រ ដើម្បីបង្ហាញក្ដីបារម្ភរបស់ខ្លួន អំពីករណីបាញ់សម្លាប់យ៉ាងសាហាវទៅលើកម្មកររោងចក្រកាត់ដេរប្រាំនាក់ កាលពីដើមខែនេះ បន្ទាប់ពីខ្លួនបានពិចារណាយ៉ាងដិតដល់។
លើសពីនេះទៀត សហព័ន្ធសហជីពនិងក្រុមហ៊ុនទាំងនេះ បានអំពាវនាវឲ្យមានការស៊ើបអង្កេតជាបន្ទាន់ទៅលើករណីបាញ់សម្លាប់នេះ ព្រមទាំងអំពាវនាវឲ្យមានជំនួបមួយជាមួយលោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន។
នៅក្នុងលិខិតរួមមួយច្បាប់ ដែលត្រូវបានសរសេរផ្ញើជូនដោយផ្ទាល់ចំពោះលោក ហ៊ុន សែន សហព័ន្ធសហជីពនិងក្រុមហ៊ុនទាំងនេះក៏បានជំរុញឲ្យរដ្ឋាភិបាលគោរពសិទ្ធិរបស់មេដឹកនាំសហជីព កម្មកររោងចក្រកាត់ដេរ និងអ្នកតវ៉ា សរុប២៣នាក់ ដែលត្រូវបានចាប់ខ្លួនកាលពីដើមខែនេះ អំឡុងសកម្មភាពតវ៉ាទាមទារប្រាក់ឈ្នួលអប្បបរមាខ្ពស់ជាងមុន នៅក្នុងវិស័យកាត់ដេរនៃប្រទេសកម្ពុជា។
កូដកម្មទូទាំងប្រទេសរយៈពេលប៉ុន្មានថ្ងៃធ្វើឡើងដោយកម្មកររោងចក្រកាត់ដេរ បានបញ្ចប់ទៅដោយមានអំពើហិង្សាកើតឡើង និងនៅពេលកម្លាំងកងរាជអាវុធហត្ថបាញ់ទៅលើក្រុមអ្នកតវ៉ា ដែលបានគប់ដុំថ្មនៅខាងក្រៅរោងចក្រមួយក្នុងរាជធានីភ្នំពេញ ជាហេតុបណ្ដាលឲ្យមនុស្សប្រាំនាក់ស្លាប់ និងជាង៤០នាក់ផ្សេងទៀតរងរបួស។
សហជីព និងក្រុមហ៊ុនទាំងនោះបានលើកឡើងក្នុងលិខិតរបស់ខ្លួនផ្ញើជូនលោក ហ៊ុន សែន ថា “ការប្រើប្រាស់កម្លាំងដែលបណ្ដាលឲ្យមានមនុស្សស្លាប់ទៅលើកម្មករតវ៉ា និងមិននាំឲ្យមានសន្ដិភាពរយៈពេលវែងសម្រាប់វិស័យឧស្សាហកម្មទេ ហើយថែមទាំងធ្វើឲ្យមានបញ្ហាដល់កេរ្តិ៍ឈ្មោះរបស់ប្រទេសកម្ពុជា ដែលជាទីតាំងផ្គត់ផ្គងយ៉ាងមានស្ថិរភាព សម្រាប់ក្រុមហ៊ុនអន្តរជាតិទៀតផង”។
លិខិតនេះក៏បានបង្ហាញការគាំទ្រសេចក្ដីអំពាវនាវពីសំណាក់ប្រេសិតពិសេសទទួលបន្ទុកសិទ្ធិមនុស្ស របស់អង្គការសហប្រជាជាតិ ដែលបានធ្វើទស្សនកិច្ចមកកាន់ប្រទេសកម្ពុជា គឺលោក សុរិយា ស៊ូបេឌី (Surya Subedi) ដែលបានជំរុញឲ្យមានការស៊ើបអង្កេតដ៏ស៊ីជម្រៅមួយលើករណីបាញ់សម្លាប់កម្មកររោងចក្រកាត់ដេរនេះ។
សហជីពនិងក្រុមហ៊ុនទាំងនោះបានលើកឡើងបន្ថែមទៀតថា “ការស៊ើបអង្កេតគួរតែធានាឲ្យមានការទទួលខុសត្រូវពេញលេញពីកម្លាំងសន្ដិសុខគ្រប់រូប ដែលត្រូវបានរកឃើញថា បានប្រើកម្លាំងមិនសមរម្យ និងហួសកម្រិតនិងបានចាត់វិធានការការពារមិនឲ្យមានអំពើបែបនេះកើតឡើងជាថ្មីម្ដងទៀត”។
សហជីពនិងក្រុមហ៊ុនទាំងនោះបានអំពាវនាវឲ្យរដ្ឋាភិបាលគោរពសិទ្ធិសេរីភាពនៃការបង្កើតសមាគមដែលក្រសួងមហាផ្ទៃបានព្យួរដោយគ្មានពេលកំណត់ បន្ទាប់ពីសកម្មភាពបាញ់សម្លាប់កើតឡើងបានមួយថ្ងៃ និងអំពាវនាវឲ្យមានការចរចាឡើងវិញជាបន្ទាន់រវាងរដ្ឋាភិបាលជាមួយសហជីពក្នុងស្រុក និងកម្មកររោងចក្រកាត់ដេរ ដើម្បីដោះស្រាយវិវាទរបស់ភាគីទាំងនេះ។
លិខិតដដែលមានខ្លឹមសារបន្តទៀតថា “វិស័យកាត់ដេរទូទាំងសាកលលោកកំពុងប្រែប្រួលយ៉ាងលឿន ហើយចំាបាច់ត្រូវមានសន្ដិភាពនៅក្នុងវិស័យនេះ ដើម្បីកសាងទំនុកចិត្តរបស់យើងឡើងវិញទៅលើវិស័យកាត់ដេរនៅប្រទេសកម្ពុជា។ យើងសូមស្នើដោយការគោរពដ៏ខ្ពង់ខ្ពស់ឲ្យសម្ដេច [លោក ហ៊ុន សែន] ជួបពិភាក្សាជាមួយតំណាងជាន់ខ្ពស់របស់យើងនៅថ្ងៃទី៣ ខែកុម្ភៈ ឆ្នាំ២០១៤ ដើម្បីពិភាក្សាគ្នាថា តើយើងអាចជួយសម្រេចឲ្យសម្រេចបាននូវគោលបំណងខាងលើដោយរបៀបណា”។
តំណាងលោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន មិនអាចទំនាក់ទំនងធ្វើសេចក្ដីអត្ថាធិប្បាយបានទេកាលពីម្សិលមិញ។
សហព័ន្ធសហជីព និងក្រុមហ៊ុនអន្តរជាតិទាំងនោះបានផ្ញើលិខិតរបស់ខ្លួនមកកាលពីថ្ងៃសុក្រ បន្ទាប់ពីមានលិខិតមួយច្បាប់ផ្សេងទៀត ត្រូវបានផ្ញើចេញពីសមាគមពាណិជ្ជកម្មប្រាំមួយកាលពីថ្ងៃពុធសប្ដាហ៍មុន។ គួរបញ្ជាក់ថា សមាជិកសមាគមទាំងនេះបានចូលរួមចំណែក៩០ភាគរយនៃបរិមាណផលិតផលសម្លៀកបំពាក់ និងស្បែកជើងដែលត្រូវបាននាំចូលដោយប្រទេសកាណាដា និងសហរដ្ឋអាមេរិក។
លិខិតដដែលក៏បានអំពាវនាវឲ្យមិនត្រឹមតែលោក ហ៊ុន សែន ប៉ុណ្ណោះទេ ថែមទាំងសហជីពដែលនៅពីក្រោយកូដកម្ម និងសមាគមរោងចក្រកាត់ដេរនៅកម្ពុជា (GMAC) ឲ្យបញ្ឈប់អំពើហិង្សាទាំងអស់ ត្រឡប់ទៅរកតុចរចាវិញ និងបង្កើតផែនការពិនិត្យប្រាក់ឈ្នួលអប្បបរមាឲ្យបានឆាប់តាមលទ្ធភាពដែលអាចធ្វើទៅបាន។
នៅក្នុងសេចក្ដីថ្លែងការណ៍មួយចេញផ្សាយកាលពីម្សិលមិញ គណបក្សសង្គ្រោះជាតិ ដែលបានគាំទ្រការទាមទារប្រាក់ឈ្នួលអប្បបរមា១៦០ដុល្លារក្នុងមួយខែ ពីសំណាក់សហជីពដែលនៅពីក្រោយកូដកម្ម បានថ្លែងអំណរគុណក្រុមហ៊ុនអន្តរជាតិទាំងនោះ ដែលបានបញ្ចេញមតិរបស់ខ្លួន។
គណបក្សសង្គ្រោះជាតិបានលើកឡើងនៅក្នុងសេចក្ដីថ្លែងការណ៍នោះថា “ដំណោះស្រាយអាចរកឃើញតែនៅពេលកម្មករនិងនយោជកអាចចរចាគ្នាក្នុងស្មារតីជឿជាក់រឹងមាំ មិនមែននៅក្នុងបរិស្ថានមួយដែលអនុញ្ញាតឲ្យមានការប្រើប្រាស់អំពើហិង្សា ការគំរាមកំហែងនិងប្រព័ន្ធយុត្តិធម៌ប្រកបដោយអំពើពុករលួយ ដែលដាក់ទោសទៅលើមេដឹកនាំសហជីពក្រោកឈរឡើងដើម្បីយុត្តិធម៌នោះទេ”។
ខណៈដែលសហជីពនិងក្រុមហ៊ុនអន្តរជាតិទាំងនោះមិនបានលើកឡើងអំពីប្រាក់ឈ្នួលអប្បបរមា១៦០ដុល្លារក្នុងមួយខែដែលសហជីពក្នុងស្រុកកំពុងទាមទារ លិខិតរបស់ពួកគេនិងដាក់សម្ពាធទៅលើរដ្ឋាភិបាលនិងរោងចក្រឲ្យយល់ព្រម នេះបើតាមប្រសាសន៍របស់លោក រ៉ុង ឈុន ប្រធានសហព័ន្ធសហជីពកម្ពុជា ដែលស្ថិតក្នុងចំណោមសហជីពនៅពីក្រោយកូដកម្មទាមទារប្រាក់ឈ្នួលនេះ។
លោកបានមានប្រសាសន៍ថា “យើងមានសុទិដ្ឋិនិយមថា លិខិតរបស់អតិថិជនទាំងនេះនៅពេលនេះអាចជំរុញឲ្យនិយោជកអនុវត្តតាមការទាមទាររបស់យើងពីព្រោះពួកគេ [ក្រុមហ៊ុនអន្តរជាតិទាំងនោះ] ដឹងថា អ្នកជំនួញទាំងនោះអាចដំឡើងប្រាក់ឈ្នួលដល់១៦០ដុល្លារបាន”។
សហជីពកំពុងគំរាមធ្វើកូដកម្មទូទាំងប្រទេសបន្តទៀត ប្រសិនបើរដ្ឋាភិបាលមិនចាប់ផ្ដើមការចរចាអំពីប្រាក់ឈ្នួលឡើងវិញនាពេលឆាប់ៗទេនោះ។
លោក ហ៊ុន សែន បានចាត់តាំងលោកឧបនាយករដ្ឋមន្ត្រី គាត ឈន់ ឲ្យទទួលបន្ទុកគណៈកម្មាធិការថ្មីមួយ ដែលត្រូវសិក្សាអំពីលទ្ធភាពក្នុងការដំឡើងប្រាក់ឈ្នួលអប្បបរមាឲ្យខ្ពស់ជាង១០០ដុល្លារសម្រាប់វិស័យកាត់ដេរ ក៏ប៉ុន្តែតាំងពីពេលនោះមកមិនទាន់មានដំណឹងទាក់ទងទៅនឹងគណៈកម្មាធិការ នេះទេ។ គួររំឭកថា ប្រាក់ឈ្នួលអប្បបរមា១០០ដុល្លារនេះត្រូវបានអនុម័តកាលពីថ្ងៃទី១០ ខែនេះ។
ក្នុងថ្ងៃចាត់តាំងលោក គាត ឈន់ លោក ហ៊ុន សែន ក៏បានចាត់តាំងលោក ស ខេង រដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងមហាផ្ទៃឲ្យទទួលបន្ទុកគម្រោងស្រាវជ្រាវអំពីករណីប៉ះទង្គិចគ្នារវាងក្រុមអ្នកតវ៉ានិងនគរបាល ដែលបានបញ្ចប់ទៅដោយមានការបាញ់សម្លាប់កម្មករប្រាំនាក់។ ក៏ប៉ុន្តែមិនទាន់មានដំណឹងទាក់ទងនឹងគម្រោងស្រាវជ្រាវនេះទេ។
ទោះជាយ៉ាងណា ថ្លែងអំពីវិវាទការងារ ទាំងនេះនៅក្នុងសុន្ទរកថាមួយកាលពីសប្ដាហ៍មុន លោក ហ៊ុន សែន បានលើកឡើងថា ការទាមទាររបស់សហជីពឲ្យមានការដំឡើងប្រាក់ឈ្នួលអប្បបរមាដល់១៦០ដុល្លារជាបន្ទាន់នោះ គឺជារឿងមិនអាចទៅរួចទេ។
រដ្ឋាភិបាលនិងរោងចក្របានលើកឡើងថា ការដំឡើងប្រាក់ឈ្នួលអប្បបរមាទ្វេដងភ្លាមៗ អាចនឹងជំរុញឲ្យក្រុមហ៊ុនជាច្រើន ដែលបច្ចុប្បន្នកំពុងទិញទំនិញពីរោងចក្រនៃកម្ពុជា ឲ្យរិះរកប្រទេសផ្សេងដែលមានថ្លៃដើមកម្លាំងពលកម្មថោកជាង។
លោក កែន លូ អគ្គលេខាធិការសមាគម GMAC បានលើកឡើងកាលពីម្សិលមិញថា លិខិតកាលពីថ្ងៃសុក្រ ដែលផ្ញើមកពីសហជីព និងក្រុមហ៊ុនអន្តរជាតិ មានខ្លឹមសារស៊ីគ្នាទៅនឹងខ្លឹមសាររបស់រោងចក្រក្នុងស្រុក។ លោកបានមានប្រសាសន៍ថា “យើងតែងតែថ្កោលទោសការប្រើប្រាស់អំពើហិង្សានៅក្នុងវិវាទឧស្សាហកម្ម… ដូច្នេះនឹងមានខ្លឹមសារខុសគ្នានៅក្នុងលិខិតនោះទេ”។
លោក កែន លូ ក៏បានស្វាគមន៍សេចក្ដីអំពាវនាវរបស់សហជីពនិងក្រុមហ៊ុនអន្តរជាតិទាំងនោះ ឲ្យមាន “វិធានការព្រមាន” ទៅលើអ្នកដែលជាប់ទោសដោយសារតែបានបំផ្លាញទ្រព្យសម្បត្តិអំឡុងសកម្មភាពតវ៉ា ដែលនេះអាចសំដៅទៅលើអ្នកតវ៉ាមួយចំនួនក្នុងចំណោមអ្នកតវ៉ាទាំងអស់។
លោកបានមានប្រសាសន៍បន្ថែមទៀតថា “ដូច្នេះនេះគឺជាលិខិតមួយច្បាប់ដែលយ៉ាងហោចណាស់ព្យាយាមមានយុត្តិធម៌ច្រើនជាងមុន។ ទាក់ទងទៅនឹងសំណើរបស់សហជីព និងក្រុមហ៊ុនអន្តរជាតិទាំងនោះ ឲ្យមានការគោរពសិទ្ធិសេរីភាពនៃការបង្កើតសមាគម ដោយលើកឡើងអំពីអនុសញ្ញា៨៧របស់អង្គការពលកម្មអន្តរជាតិ (ILO) លោក កែន លូ បានលើកឡើងថា កម្មករបានបោះបង់ចោលសិទ្ធិនោះហើយ ដោយបែរជាប្រើអំពើហិង្សាវិញ។ លោកបានមានប្រសាសន៍ថា “ច្បាស់ណាស់កូដកម្មនិងបាតុកម្ម មិនមែនធ្វើឡើងដោយសន្ដិវិធីទេ… ដូច្នេះច្បាស់ណាស់អនុសញ្ញា ILO ៨៧ មិនអាចអនុវត្តបានទេ”។
នៅក្នុងលិខិតរបស់ខ្លួនកាលពីថ្ងៃសុក្រនោះ សហជីពនិងក្រុមហ៊ុនអន្តរជាតិទាំងនោះក៏បានលើកឡើងផងដែរថា ច្បាប់សហជីពសម្រាប់ប្រទេសកម្ពុជាហួសពេលកំណត់ជាយូរមកហើយ។
លោក កែន លូ បានលើកឡើងថា សមាគម GMAC បាននឹងកំពុងអំពាវនាវឲ្យមានច្បាប់នេះអស់រយៈពេលជាច្រើនឆ្នាំមកហើយ៕ សុធា
(រាយការណ៍បន្ថែមដោយ អូន ភាព)