កំណត់ត្រាសិទ្ធិមនុស្សរបស់ប្រទេសកម្ពុជាត្រូវបានវាយតម្លៃដោយប្រទេសជាសមាជិកចំនួន៤៧របស់ក្រុមប្រឹក្សាសិទ្ធិមនុស្សនៃអង្គការសហប្រជាជាតិក្នុងទីក្រុងហ្សឺណែវ ដោយប្រទេសជាច្រើនក្នុងចំណោមប្រទេសទាំងនោះបានលើកឡើងពីក្ដីបារម្ភអំពីការបង្ក្រាបដោយហិង្សាលើបាតុកម្មពីសំណាក់រដ្ឋាភិបាល និងប្រព័ន្ធតុលាការមួយដែលស្ថិតក្រោមឥទ្ធិពលរបស់គណបក្សប្រជាជនកម្ពុជាកំពុងកាន់អំណាចរបស់លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន។
កិច្ចប្រជុំរបស់អង្គការសហប្រជាជាតិលើកនេះបានផ្ដោតជាសំខាន់លើអនុសាសន៍ចំនួន៩១ ដែលក្រុមប្រឹក្សាសិទ្ធិមនុស្ស (HRC) បានលើកឡើងកាលពីឆ្នាំ ២០០៩។
អនុសាសន៍ទាំងនេះមានរៀបរាប់ពីវិធីដែលប្រទេសកម្ពុជាអាចធ្វើឲ្យកំណត់ត្រាសិទ្ធិមនុស្សរបស់ខ្លួនប្រសើរឡើង ហើយបានចង្អុលបង្ហាញថា វិស័យមួយចំនួនចាំបាច់ត្រូវតែធ្វើការកែលម្អ ដូចជាកំណែទម្រង់ប្រព័ន្ធតុលាការ សិទ្ធិដីធ្លី និងការផ្ដល់សច្ចានុមតិលើសន្ធិសញ្ញាអន្តរជាតិនានាជាដើម។
លោក ម៉ក់ សម្បត្តិ អនុប្រធានគណៈកម្មាធិការសិទ្ធិមនុស្សរបស់រាជរដ្ឋាភិបាល ដែលបានដឹកនាំគណៈប្រតិភូមួយក្រុមទៅចូលរួម កិច្ចប្រជុំនៅក្នុងទីក្រុងហ្សឺណែវនេះបានប្រាប់ក្រុមប្រឹក្សាសិទ្ធិមនុស្សសហប្រជាជាតិថា ប្រទេសកម្ពុជាបានធ្វើឲ្យស្ថានភាពប្រសើរឡើងចាប់តាំងពីឆ្នាំ២០០៩មកម្លេ៉ះ។
លោកបានមានប្រសាសន៍ថា រដ្ឋាភិបាលបន្តផ្ដោតការយកចិត្តទុកដាក់លើការផ្ដល់ប័ណ្ណកម្មសិទ្ធិដីធ្លី ហើយនឹងដាក់ចេញនូវច្បាប់ថ្មីចំនួនបី ដើម្បីពង្រឹងប្រព័ន្ធតុលាការនៅក្នុងឆមាសទី១ដើមឆ្នាំនេះ។
លោក ម៉ក់ សម្បត្តិ បានមានប្រសាសន៍បន្ថែមទៀតថា លោក សុរិយា សូ៊បេឌី អ្នកធ្វើរបាយការណ៍ពិសេសផ្នែកសិទ្ធិមនុស្សតំណាងឲ្យអង្គការសហប្រជាជាតិ បានទទួលការអញ្ជើញដោយបើកចំហពីរដ្ឋាភិបាលឲ្យមកធ្វើទស្សនកិច្ចនិងវាយតម្លៃស្ថានភាពនៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា។
បន្ទាប់ពីលោកបានឡើងធ្វើបទបង្ហាញ បណ្ដាប្រទេសជាសមាជិកត្រូវបានផ្ដល់វេទិកាឲ្យឡើងបញ្ចេញមតិយោបល់ស្ដីពីកំណត់ត្រាសិទ្ធិមនុស្សនៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា។ ក្រុមអ្ន កការទូតមកពីប្រទេសស៊ុយអែត ប្រទេសស្វ៊ីស ប្រទេសអេស្ប៉ាញ សាធារណរដ្ឋឆែក ចក្រភពអង់គ្លេស សហរដ្ឋអាមេរិក និងប្រទេសអាល្លឺម៉ង់ ស្ថិតក្នុងចំណោមអ្នកដែលបានចោទសួរកម្ពុជាអំពីសេចក្ដីសម្រេចរបស់ខ្លួនកាលពីថ្ងៃទី៤ ខែមករា ហាមប្រាមមិនឲ្យមានការប្រមូលផ្ដុំគ្នានៅក្នុងរាជធានីភ្នំពេញ បន្ទាប់ពីបានប្រើកម្លាំងយ៉ាងចាស់ដៃបង្ក្រាបបាតុករនៅខាងក្រៅរោងចក្រកាត់ដេរមួយកន្លែងកាលពីថ្ងៃទី៣ ខែមករា ដែលបានបណ្ដាលឲ្យមនុស្សប្រាំនាក់បាត់បង់ជីវិត និងជាង៤០នាក់ទៀតរងរបួស។
ប្រទេសអេស្ប៉ាញបានលើកឡើងថា ខ្លួន “ព្រួយបារម្ភចំពោះការស្លាប់របស់ជនរងគ្រោះក្នុងពេលថ្មីៗនេះ” ដោយសារកូដកម្មទាមទារដំឡើងប្រាក់ខែគោល រីឯប្រទេសស្វ៊ីស បានរិះគន់ប្រទេសកម្ពុជាចំពោះអ្វីដែលខ្លួនចាត់ទុកថាជា “ការអនុវត្តមិនបានពេញលេញតាមអនុសា សន៍” លើកឡើងដោយក្រុមប្រឹក្សានេះកាលពីឆ្នាំ២០០៩។
ប្រទេសស្វ៊ីស ក៏បានអំពាវនាវឲ្យរដ្ឋាភិបាលបញ្ឈប់ការចាប់ខ្លួននិងការប្រើអំពើហិង្សាតាមទំនើងចិត្ត “លើប្រជាពលរដ្ឋរបស់ខ្លួនពីសំណាក់កងកម្លាំងរដ្ឋាភិបាលផងដែរ ហើយបានលើកឡើងថា ស្ថានភាពនៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជាពាក់ព័ន្ធនឹងសេរីភាពបញ្ចេញមតិគឺកាន់តែអាក្រក់ទៅៗ”។
ឯកអគ្គរាជទូតមកពីប្រទេសអង់គ្លេសបានលើកឡើងថា ការប្រើប្រាស់គ្រាប់កាំភ្លើងពិតក្នុងពេលថ្មីៗនេះបាញ់ទៅលើអ្នកតវ៉ា ដែលគ្មានអាវុធនៅក្នុងដៃនោះ គឺជារឿង “ មិនសមហេតុសមផលទេ” ហើយលោកបានអំពាវនាវឲ្យមានការស៊ើបអង្កេត ដែលអាចជឿទុកចិត្តបានមួយចំពោះសកម្មភាពទាំងនេះ ក៏ដូចជាអំពាវនាវឲ្យមានការដោះលែងតំណាងសហជីព និងកម្មករកាត់ដេរទាំង២៣នាក់ ដែលត្រូវបានចាប់ខ្លួនដាក់ពន្ធនាគារ បន្ទាប់នគរបាលបានបង្ក្រាបយ៉ាងព្រៃផ្សៃលើការតវ៉ា កាលពីថ្ងៃទី២និងទី៣ខែមករា។
ឯកអគ្គរាជទូតរបស់ប្រទេសអង់គ្លេសបានប្រាប់គណៈប្រតិភូថា “បម្រាមហាមមិន ឲ្យមានការជួបជុំ កាលពីពេលថ្មីៗនេះ គឺជាបម្រាមគ្មានមូលដ្ឋាននៅក្នុងច្បាប់របស់ប្រទេសកម្ពុជា”។
សហរដ្ឋអាមេរិកក៏បានសម្តែង “ ក្តីព្រួយបារម្ភខ្លាំង” ដែរចំពោះបម្រាមដែលហាមមិនឲ្យមានការជួបជុំនៅក្នុងរាជធានីភ្នំពេញ ហើយបានប្រាប់គណៈប្រតិភូកម្ពុជាថា បម្រាមនេះគួរតែលុបចោលវិញ ដោយផ្តល់សិទ្ធិសេរីភាពឲ្យពលរដ្ឋធ្វើការជួបជុំ ដោយគ្មានការភ័យខ្លាចចំពោះការទុក្ខបុកម្នេញ។
លោក ប៉ុល លឹម រដ្ឋលេខាធិការក្រសួងមហាផ្ទៃ ដែលបានចូលរួមនៅក្នុងកិច្ចប្រជំុនេះ បានឆ្លើយតបទៅនឹងការព្រួយបារម្ភរបស់ប្រទេសជាសមាជិកក្រុមប្រឹក្សាសិទ្ធិមនុស្សសហប្រជាជាតិ ទាក់ទិននឹងបម្រាមនេះ ដោយលើកថា សកម្មភាពនិងការឆ្លើយតបដ៏ហិង្សាពីសំណាក់កងសន្តិសុខ គឺជាវិធានការដ៏ចាំបាច់ ដែលត្រូវចាត់ ដើម្បីរក្សាស្ថិរភាព។
លោកបានមានប្រសាសន៍ថា “ ខ្ញុំចង់បញ្ជាក់ឲ្យបានច្បាស់ម្តងទៀតថា ពាក់ព័ន្ធនឹងសិទ្ធិជួបជុំដូចមានចែងនៅក្នុងច្បាប់ស្តីពីការធ្វើបាតុកម្មដោយសន្តិវិធីនៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា វាចាំបាច់ត្រូវតែមានការការពារ និងការអនុញ្ញាត [ពីអាជ្ញាធរ]”។
លោកបានបន្ថែមថា “រាល់ស្ថានភាពទាំងអស់ ដែលមានការប្រើអំពើហិង្សា [ពីសំណាក់អាជ្ញាធរ] គឺសុទ្ធតែត្រូវធ្វើឡើងដើម្បីរក្សាសន្តិសុខសម្រាប់បុគ្គល និងវិស័យឯកជន ដើម្បីការពារបុគ្គលគ្រប់រូបៗ ពីការរើសអើងពូជសាសន៍ណាមួយ និងការពារមិនមានការបំផ្លិចបំផ្លាញទ្រព្យសម្បត្តិសាធារណៈ”។
ប្រទេសមួយចំនួនក៏បានសម្តែងក្តីព្រួយបារម្ភផងដែរថា វាចាំបាច់ត្រូវតែមានការចាត់វិធានការបន្ថែមទៀត ដើម្បីធ្វើឲ្យពលរដ្ឋខ្មែរជឿទុកចិត្តលើភាពឯករាជ្យនៃប្រព័ន្ធតុលាការនៅកម្ពុជា ដែលត្រូវបានគេចាត់ទុកជាយូរមកហើយថា ជាប្រព័ន្ធតុលាការមួយដែលស្ថិតនៅក្រោមបង្គាប់រដ្ឋាភិបាលដឹកនាំដោយគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជារបស់លោក ហ៊ុន សែន។
តែទោះជាយ៉ាងណាក៏ដោយ ក៏នៅមានប្រទេសខ្លះមិនបានរិះគន់ស្ថានភាពសិទ្ធិមនុស្សនៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជាឡើយ។ ប្រទេសវៀតណាម បានអបអរសាទរចំពោះការរៀបចំការបោះឆ្នោតជាតិ កាលពីខែកក្កដា ដែលមកទល់ពេលនេះ នៅែតមានភាពជាប់គាំងផ្នែកនយោបាយនៅឡើយ រវាងគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា និងគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ ។
ឯកអគ្គរដ្ឋទូតរបស់ប្រទេសវៀតណាម បានលើកឡើងថា “យើងអបអរសាទរប្រទេសកម្ពុជាចំពោះការបោះឆ្នោតប្រកបដោយភាពយុត្តិធម៌នៅប្រទេសកម្ពុជា”៕
សុខុម និង ស៊ុយឈាង