នៅក្នុងឯកសារមួយចេញផ្សាយកាលពីថ្ងៃអង្គារ ទីស្ដីការគណៈរដ្ឋមន្ត្រីបានអះអាងថា អង្គការសង្គមស៊ីវិលដែលបានចេញផ្សាយរបាយការណ៍មួយរៀបរាប់លម្អិតពីភាពមិនប្រក្រតីនៅក្នុងការបោះឆ្នោតជាតិកាលពីខែកក្កដា កំពុងតែឃុបឃិតគ្នាដើម្បីផ្ដួលរំលំរដ្ឋាភិបាលគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា។
នៅក្នុងរបាយការណ៍មួយដែលមាន៤០ទំព័រឆ្លើយតបនឹងរបាយការណ៍រួមស្ដីពីដំណើរការនៃការបោះឆ្នោតក្នុងឆ្នាំ២០១៣នៅកម្ពុជា ដែលត្រូវបានចេញផ្សាយដោយអង្គការសម្ព័ន្ធកំណែទម្រង់ការបោះឆ្នោតហៅកាត់ថា ERA កាលពីខែធ្នូ អង្គភាពព័ត៌មាន និងប្រតិកម្មរហ័សនៅទីស្ដីការគណៈរដ្ឋមន្ត្រី ក៏លើកឡើងដែរថា អង្គការពាក់ព័ន្ធទាំងនេះត្រូវតែទទួលខុសត្រូវទាំងស្រុង” ជាមួយនឹងក្រុមមេដឹកនាំគណបក្សសង្គ្រោះជាតិចំពោះការបាត់បង់អាយុជីវិតរបស់ប្រជាពលរដ្ឋនៅក្នុងអំពើហិង្សាក្រោយការបោះឆ្នោត។
របាយការណ៍ខែធ្នូ ដែលផ្អែកលើតួលេខរបស់គណៈកម្មាធិការជាតិរៀបចំការបោះឆ្នោត ព្រមទាំងការសិក្សាស្រាវជ្រាវដោយបណ្ដាអ្នកឃ្លាំមើលការបោះឆ្នោតឯករាជ្យផងដែរនេះ បានរកឃើញថា ភាពមិនប្រក្រតីជាទូទៅនៅក្នុងការបោះឆ្នោតដ៏ចម្រូងចម្រាសកាលពីខែកក្កដា បានធ្វើឲ្យគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជាកំពុងកាន់អំណាចទទួលជ័យជម្នះ។
លិខិតឆ្លើយតបរបស់អង្គភាពព័ត៌មាននិងប្រតិកម្មរហ័សនៃទីស្ដីការគណៈរដ្ឋមន្ត្រីបានអះអាងថា របាយការណ៍នេះគ្មានភាពឯករាជ្យទេ។ លិខិតឆ្លើយតបដដែលនេះមានខ្លឹមសារដូច្នេះថា “យោងតាមប្រភពអាចទុកចិត្តបានឲ្យដឹងថា ប្រធានអង្គការក្រៅរដ្ឋាភិបាលទាំងនេះជាពិសេសអង្គការមួយដែលពាក់ព័ន្ធនៅក្នុងសកម្មភាពប្រមូលចងក្រងរបាយការណ៍រួមនេះ ទើបតែបានជួបជាមួយលោក សម រង្ស៊ី និងលោក កឹម សុខា ក្នុងពេលថ្មីៗនេះដើម្បីផ្ដល់ប្រឹក្សាដល់ពួកគាត់ពីវិធីផ្ដួលរំលំរដ្ឋាភិបាលតាមរយៈ ‘អំណាចប្រជាជន’ ឬការធ្វើ ‘បដិវត្ត’។ តើសកម្មភាពបែបនេះចាត់ទុកថា ឯករាជ្យឬ?”។
លិខិតឆ្លើយតបនេះបានបន្តទៀតថា ពេលវេលានៃការបញ្ចេញរបាយការណ៍នេះបង្ហាញថា អង្គការដែលមានការពាក់ព័ន្ធទាំងនេះរួមមានទាំងគណៈកម្មាធិការដើម្បីការបោះឆ្នោតដោយសេរីនិងយុត្តិធម៌នៅកម្ពុជាហៅកាត់ថា ខុមហ្វ្រែល និងវិទ្យាស្ថានជាតិប្រជាធិបតេយ្យ ហៅកាត់ថា អិនឌីអាយ ដែលមានមូលដ្ឋាននៅក្នុងសហរដ្ឋអាមេរិកផងដែរនោះ កំពុងសហការគ្នាជាសម្ងាត់ជាមួយគណបក្សប្រឆាំង។ អង្គភាពព័ត៌មាននិងប្រតិកម្មរហ័សបានលើកឡើងថា “របាយការណ៍រួមរបស់ ERA ត្រូវបានចុះផ្សាយក្នុងសប្ដាហ៍ទី២ នៃខែធ្នូ ឆ្នាំ ២០១៣ ស្របគ្នានឹងការផ្លាស់ប្ដូរយុទ្ធសាស្ត្ររបស់គណបក្សប្រឆាំងពីការធ្វើបាតុកម្មប្រចាំសប្ដាហ៍ទៅជាបាតុកម្មប្រចាំថ្ងៃ។ នេះបង្ហាញឲ្យឃើញយ៉ាងច្បាស់ពីទំនាក់ទំនងរវាងរបាយការណ៍រួមនេះ និងបណ្ដាអង្គការរដ្ឋាភិបាលដែលចេញរបាយការណ៍នេះ ទៅនឹងយុទ្ធសាស្ត្រនយោបាយរបស់គណបក្សសង្គ្រោះជាតិ ដើម្បីច្រានចោលលទ្ធផលបោះឆ្នោត”។
លិខិតឆ្លើយតបរបស់អង្គភាពព័ត៌មាននិងប្រតិកម្មរហ័សបានសន្និដ្ឋានថា “[របាយការណ៍របស់ ERA” ត្រូវបានបង្កើតឡើងដើម្បីបង្ខូចដំណើរការនៃការបោះឆ្នោតនៅឆ្នាំ២០១៣ តាមរយៈការបំភ្លៃអង្គហេតុ និងការប្រឌិត និងគោលបំណងធ្វើឲ្យអ្នកអានយល់ថា ប្រព័ន្ធបោះឆ្នោតនៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជាមិនយុត្តិធម៌ ធ្វើឡើងដើម្បីគាំទ្រគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា នឹងគ្មានប្រសិទ្ធិភាពជាហេតុធ្វើឲ្យសាធារណជនយល់ខុសថា នេះជាមូលហេតុស្ថិតនៅពីក្រោយបរាជ័យរបស់គណបក្សសង្គ្រោះជាតិ”។
អង្គភាពព័ត៌មាននិងប្រតិកម្មរហ័សថែមទាំងបានលើកឡើងទៀតថា អង្គការសង្គមស៊ីវិលទាំងនេះដែលពាក់ព័ន្ធនៅក្នុងរបាយការណ៍នេះ ជាអ្នកទទួលខុសត្រូវចំពោះការស្លាប់របស់បាតុករប្រាំពីរនាក់និងជនស៊ីវិលដែលត្រូវបានកងកម្លាំងសន្ដិសុខជាតិសម្លាប់ក្នុងរយៈពេលប្រាំមួយខែមកនេះ។ អង្គភាពនេះបានលើកឡើងបន្តទៀតថា “អ្នកដែលពាក់ព័ន្ធអង្គការក្រៅរដ្ឋាភិបាលទាំងនោះព្រមទាំងលោក សម រង្ស៊ី និងលោក កឹម សុខា ផង ត្រូវតែទទួលខុសត្រូវទាំងស្រុងចំពោះការនាំឲ្យមានបាតុកម្មអនាធិបតេយ្យដើម្បីប្រើអំពើហិង្សា និងចំពោះការទាមទារផ្ទុយពីរដ្ឋធម្មនុញ្ញនិងគោលការណ៍លទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ ឲ្យលោកនាយករដ្ឋមន្ត្រីចុះចេញពីតំណែង ហើយរៀបចំការបោះឆ្នោតជាថ្មី”។ អង្គភាពនេះលើកឡើងថា “ពាក់ព័ន្ធនឹងបញ្ហានេះមេដឹកនាំរបស់គណបក្សសង្គ្រោះជាតិ ជាពិសេសលោក សម រង្ស៊ី និងលោក កឹម សុខា ហើយនឹង ERA ត្រូវតែទទួលខុសត្រូវចំពោះផលវិបាកព្រមទាំងការបាត់បង់អាយុជីវិតបណ្ដាលមកពីអំពើហិង្សានេះផងដែរ ជាពិសេសផលប៉ះពាល់នៃរបាយការណ៍រួមរបស់ ERA”។
លោក ឯក ថា អ្នកនាំពាក្យអង្គភាពព័ត៌មាននិងប្រតិកម្មរហ័សបានមានប្រសាសន៍ថា លិខិតយ៉ាងវែងរបស់រដ្ឋាភិបាលឆ្លើយតបនឹងរបាយការណ៍របស់ ERA មានសារៈសំខាន់ដើម្បីរក្សាទុកជាឯកសារ បន្ទាប់ពីគណបក្សសង្គ្រោះជាតិនិងបណ្ដាអ្នកឃ្លាំមើលការបោះឆ្នោតបានលើកឡើងម្ដងហើយម្ដងទៀតថា ការបោះឆ្នោតកាលពីខែកក្កដា មិនសេរីនិងយុត្តិធម៌។ លោកបានមានប្រសាសន៍ថា “យើងចង់ឲ្យមជ្ឈដ្ឋានជាតិនិងអន្តរជាតិយល់ឲ្យកាន់តែច្បាស់អំពីដំណើរការបោះឆ្នោត ព្រមទាំងឆន្ទៈនយោបាយច្បាស់លាស់របស់រដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាផងដែរ”។
លោកស្រី ឡូរ៉ា ថនតុន ប្រធាន NDI ប្រចាំប្រទេសកម្ពុជាបានមានប្រសាសន៍ថា របាយការណ៍របស់ ERA គឺឯករាជ្យទាំងស្រុង មិនស្ថិតក្រោមឥទ្ធិពលនយោបាយឡើយ ហើយភាគច្រើនផ្អែកទៅលើទិន្នន័យរបស់រដ្ឋាភិបាលផ្ទាល់ពាក់ព័ន្ធនឹងការបោះឆ្នោត។ លោកស្រីមានប្រសាសន៍ថា “ខ្ញុំគិតថា [អង្គការសង្គមស៊ីវិល] និងគណបក្សនយោបាយអាចប៉ះទង្គិចគ្នាជាញឹកញាប់ ហើយប្រើជំហរគោលនយោបាយដូចគ្នា ហើយវាមិនមានន័យថា អ្នកកំពុងសហការជាមួយពួកគេនោះទេ”។លោកស្រីបានលើកឡើងបន្ថែមទៀតថា “ខ្ញុំគិតថា វាពិបាកច្រានចោលរបាយការណ៍របស់ ERA ណាស់ ពីព្រោះវាផ្អែកលើទិន្នន័យនិងតួលេខចេញពីរដ្ឋាភិបាលខ្លួនឯង។ ប្រសិនបើអស់លោកជំទាស់នឹងលទ្ធផលនៅក្នុងរបាយការណ៍នេះ មានន័យថា អស់លោកកំពុងតែជំទាស់នឹងព័ត៌មានរបស់រដ្ឋាភិបាលអស់លោកផ្ទាល់”។
លោក គល់ បញ្ញា នាយកប្រតិបត្តិអង្គការខុមហ្វ្រែល មានប្រសាសន៍ថា របាយការណ៍នេះមានបំណងគាំទ្រការស៊ើបអង្កេតលើការបោះឆ្នោតកាលពីខែកក្កដា ហើយនៅតែមានប្រយោជន៍នៅក្នុងការបញ្ចប់វិវាទ នយោបាយដែលកំពុងបន្តកើតមានឡើង ប្រសិនបើគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា និងគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ អង្គុយចុះចរចាគ្នាជុំវិញកំណែទម្រង់បោះឆ្នោតនៅទីបំផុត។ លោក គល់ បញ្ញា មានប្រសាសន៍ថា “ខ្ញុំគិតថា ឥរិយាបទ [របស់រដ្ឋាភិបាល] មិនទាន់កែប្រែដើម្បីបង្ហាញពីការប្ដេជ្ញាចិត្តទទួលយកការធ្វើកំណែទម្រង់ស៊ីជម្រៅនៅឡើយទេ ជាពិសេសកំណែទម្រង់បោះឆ្នោត។ ពួកគេតែងតែមិនអើពើនឹងមតិរិះគន់ទាំងអស់។ ខ្ញុំគិតថា គណបក្សប្រជាជនគួរតែយកអនុសាសន៍របស់យើងទៅពិចារណា។ ប្រហែលជាពួកគេអាចប្រើប្រាស់អនុសាសន៍ទាំងនេះបានដើម្បីឈានដល់ការព្រមព្រៀងគ្នាលើកំណែទម្រង់បោះឆ្នោត”៕ សុខុម