ធនាគារអភិវឌ្ឍន៍អាស៊ី (ADB) បានសារភាពកំហុសរបស់ខ្លួនជាលើកដំបូង ក្នុងកិច្ចការពារផលប្រយោជន៍ប្រជាជន៤.០០០គ្រួសារ ដែលបានបាត់បង់ដីធ្លីដោយសារតែគម្រោងមួយក្រោមគម្រោងថវិកាចំនួន១៤៣លានដុល្លារ ដែលខ្លួនកំពុងតែផ្ដល់ឲ្យដើម្បីស្ដារឡើងវិញនូវប្រព័ន្ធផ្លូវដែកដ៏ទ្រុឌទ្រោមក្នុងប្រទេសកម្ពុជា។
កាលពីថ្ងៃសុក្រ ធនាគារ ADB បានឲ្យដឹងថា ខ្លួននឹងធ្វើការជាមួយរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា ដើម្បីបង្កើតផែនការមួយក្នុងរយៈពេល៦០ថ្ងៃ ដើម្បីអនុវត្តន៍គម្រោងនេះឲ្យស្របតាមគោលការណ៍ការពារសុវត្ថិភាពរបស់ខ្លួនឲ្យបានពេញលេញ ពោលគឺការពារប្រជាជនដែលរងផលប៉ះពាល់ដោយសារតែការងាររបស់ខ្លួនមិនឲ្យមានជីវភាពកាន់តែយ៉ាប់យ៉ឺន។
ធនាគារ ADB បានលើកឡើងនៅក្នុងសេចក្ដីថ្លែងការណ៍របស់ខ្លួនថា “ខណៈដែលជាង៩០ភាគរយនៃចំនួនគ្រួសារដែលរងផលប៉ះពាល់ ទទួលបានសំណង ហើយជាង៨០ភាគរយនៃចំនួនគ្រួសារដែលមានសិទ្ធិផ្លាស់ទីលំនៅបានទទួលដីឡូដ៍របស់ខ្លួននោះ ធនាគារ ADB ទទួលស្គាល់ថា សំណងដ៏សមរម្យ គឺជាបញ្ហាសម្រាប់ករណីមួយចំនួន”។
សេចក្ដីថ្លែងការណ៍របស់ធនាគារនេះមានខ្លឹមសារបន្តទៀតថា “ការតាំងទីលំនៅថ្មី គឺជាដំណើរការមួយ ហើយធនាគារ ADB ដឹងច្បាស់ថា ដំណើរការនេះមិនទាន់បញ្ចប់នៅឡើយទេ ជាពិសេសការធានាថា គ្រួសារទាំងអស់ដែលរងផលប៉ះពាល់ទទួលបានសំណង និងជំនួយឲ្យសមស្របតាមគោលការណ៍របស់ធនាគារ ADB”។
ធនាគារដដែលនេះបានលើកឡើងបន្តទៀតថា “ធនាគារ ADB ទទួលស្គាល់ថា ចំាបាច់ត្រូវមានការពង្រឹងកិច្ចការត្រួតពិនិត្យគម្រោង ហើយកិច្ចពិគ្រោះយោបល់ជាមួយគ្រួសារដែលរងផលប៉ះពាល់គួរតែត្រូវបានធ្វើឡើងឲ្យបានញឹកញាប់ជាងមុន ដើម្បីធានាថា ទស្សនរបស់ពួកគាត់ត្រូវបានរំលេចកាន់តែច្បាស់នៅក្នុងដំណើរការតាំងទីលំនៅថ្មី”។
អង្គការសិទ្ធិលំនៅដ្ឋាននានាបាននិងកំពុងរិះគន់អស់រយៈពេលជាច្រើនឆ្នាំមកហើយថា គ្រួសារដែលបាត់បង់ដីធ្លី គឺដីទាំងអស់ដែលពួកគេមាន ដោយសារតែគម្រោងនេះ ក្នុងករណីមួយចំនួននោះ មិនទទួលបានប្រាក់សំណងត្រឹមត្រូវទេ ហើយទីតាំងលំនៅដ្ឋានថ្មី ដែលស្ថិតនៅតំបន់ឆ្ងាយៗ សម្រាប់ប្រជាជន ដែលត្រូវបានបណ្ដេញចេញនោះ ខ្វះទឹកប្រើប្រាស់ សាលារៀន និងឱកាសការងារ ដែលជាតម្រូវការចាំបាច់របស់ពួកគាត់។
នៅក្នុងរបាយការណ៍វាយតម្លៃផលប៉ះពាល់ដែលធនាគារ ADB បានឧបត្ថម្ភឲ្យធ្វើក្នុងឆ្នាំ២០១២ និងបន្ទាប់មកបានព្យាយាមមិនផ្សាយរបាយការណ៍នេះជាសាធារណៈនោះ អ្នកជំនាញផ្នែករៀបចំតាំងទីលំនៅថ្មីបានលើកឡើងថា ប្រជាជនដែលត្រូវបានបណ្ដេញចេញកំពុងប្រឈមនឹងវិបត្តិបំណុលដោយសារតែគម្រោងនេះ។
ធនាគារ ADB និងអង្គការ អូសអេដ (AusAid) ដែលជាសេនាធិការផ្នែកជំនួយក្រៅប្រទេសរបស់រដ្ឋាភិបាលអូស្ត្រាលី និងកំពុងតែផ្ដល់មូលនិធិដល់គម្រោងផ្លូវដែកនេះផងដែរនោះ បានផ្ដល់ជំនួយមួយចំណែកម្ដងៗ ទៅតាមផែនការដើមរបស់ខ្លួន ក្នុងការជួយប្រជាជនទាំងនោះ។ ក៏ប៉ុន្តែធនាគារ ADB និងអង្គការ AusAid មិនបានបង្ហាញការទទួលខុសត្រូវចំពោះប្រជាជនដែលត្រូវបានបណ្ដេញចេញទេ ហើយបានដាក់បន្ទុកនេះទៅលើរដ្ឋាភិបាល ដែលទទួលខុសត្រូវជាផ្លូវការចំពោះទីតាំងលំនៅដ្ឋានថ្មីទាំងនោះ ក៏ប៉ុន្តែរដ្ឋាភិបាលបានចង្អុលដាក់ម្ចាស់ជំនួយទំាងនេះ។
គិតត្រឹមថ្ងៃសុក្រ សប្ដាហ៍មុន ម្ចាស់ជំនួយមិនបានទទួលយកការទទួលខុសត្រូវចំពោះស្ថានភាពលំបាកដែលប្រជាជនទាំងនោះកំពុងប្រឈមមុខទេ។
នៅក្នុងសេចក្ដីថ្លែងការណ៍របស់ខ្លួន ធនាគារ ADB បានសារភាពថា ប្រជាជនជាច្រើនគ្រួសារនឹងទទួលបានសំណងមិនសមរម្យទេ មិនមានការពិគ្រោះយោបល់ឲ្យបានត្រឹមត្រូវជាមួយគ្រួសារដែលរងផលប៉ះពាល់ទេ ទីតាំងលំនៅដ្ឋានថ្មីមិនមានលក្ខណៈសមស្របឡើយ ដំណើរការនៃការប្ដឹងសារទុក្ខប្រព្រឹត្តទៅមិនសមស្របទេ មានការពន្យារពេលជួយប្រជាជនដែលត្រូវបានបណ្ដេញចេញឲ្យមានមុខរបបចិញ្ចឹមជីវិត និងថា ការត្រួតពិនិត្យមានភាពទន់ខ្សោយ។
ការគិតឡើងវិញរបស់ធនាគារ ADB ធ្វើឡើងបន្ទាប់ពីក្រុមការងារពិនិត្យដំណើរការអនុវត្តន៍គម្រោងរបស់ធនាគារនេះបានពិនិត្យឡើងវិញនូវដំណើរការអនុវត្តន៍នេះ។ ធនាគារ ADB បានឲ្យដឹងថា ខ្លួននឹងចេញផ្សាយរបាយការណ៍ពេញលេញរបស់ក្រុមការងារនេះយ៉ាងយូរនៅថ្ងៃសុក្រ។
លោក ដេវីត ព្រេត (David Pred) សហនាយកគ្រប់គ្រងនៅអង្គការអភិវឌ្ឍន៍អន្តរជាតិដើម្បីទាំងអស់គ្នា បានជួបពិភាក្សាជាមួយក្រុមប្រឹក្សាភិបាលរបស់ធនាគារ ADB នៅទីក្រុងម៉ានីល កាលពីសប្ដាហ៍មុន និងបានឃើញរបាយការណ៍នោះហើយលោកបានហៅរបាយការណ៍នោះថា ជារបាយការណ៍ពិនិត្យដំណើរការអនុវត្តន៍ “មិនអំណោយផលបំផុត” នៅក្នុងប្រវត្តិសាស្ត្រនៃប្រព័ន្ធគណនេយ្យភាពរបស់ធនាគារ ADB ។
លោកបានមានប្រសាសន៍ថា “នៅពេលរបាយការណ៍នោះត្រូវបានចេញផ្សាយ… សាធារណជននឹងដឹងអំពីទំហំនៃកំហុសរបស់ធនាគារ ADB ដែលបានបណ្ដាលឲ្យប្រជាជនក្រីក្រជាច្រើនរងទុក្ខវេទនា។ សារដែលយើងបានឮពីនាយកប្រតិបត្តិនានា ដែលយើងបានជួបមានន័យច្បាស់លាស់ណាស់ថា ធនាគារ ADB បានល្មើសគោលការណ៍របស់ខ្លួន ហើយត្រូវតែជំរុញឲ្យគម្រោងនេះត្រូវបានអនុវត្តន៍យ៉ាងត្រឹមត្រូវឲ្យបានឆាប់តាមលទ្ធភាពដែលអាចធ្វើបាន”។
លោក អៀង វុទ្ធី នាយកប្រតិបត្តិអង្គការសមធម៌កម្ពុជា (Equitable Cambodia) ដែលបានជួបពិភាក្សាជាមួយក្រុមប្រឹក្សាភិបាលរបស់ធនាគារ ADB ផងដែរនោះបានលើកឡើងថា លោកសង្ឃឹមថា ធនាគារនេះមិនបង្កើតបទពិសោធន៍ដូចធនាគារពិភពលោក (World Bank) កាលពីពេលថ្មីៗនេះទេ។ កាលពីឆ្នាំ២០១១ ធនាគារនេះបានសារភាពថា គម្រោងមួយក្នុងចំណោមគម្រោងរបស់ខ្លួនផ្ទាល់បានបណ្ដាលឲ្យប្រជាជនជាច្រើនពាន់នាក់ត្រូវបានបណ្ដេញចេញ និងជួបការលំបាក ក៏ប៉ុន្តែធនាគារនេះបានបន្ទោសថា មានការខ្វះកិច្ចសហប្រតិបត្តិការពីរដ្ឋាភិបាល ដែលមិនអាចជួយប្រជាជនទាំងនោះបាន។ លោកមានប្រសាសន៍ថា “តាមមេរៀនសិក្សាពីធនាគារពិភពលោក យើងសង្ឃឹមថា ភាគីពាក់ព័ន្ធទាំងអស់នឹងធ្វើការជាមួយគ្នា ដើម្បីផ្ដល់ដំណោះស្រាយសមស្របដល់ប្រជាជនទាំងនោះ”។
លោក ឃួន ព្រហ្មសារិទ្ធិ បានបាត់បង់លំនៅដ្ឋានរបស់លោកក្នុងរាជធានីភ្នំពេញដោយសារគម្រោងផ្លូវដែកនេះកាលពីពីរឆ្នាំមុន និងបានទទួលដីទទេមួយកន្លែងនៅខណ្ឌមួយផ្សេងទៀតជាសំណង បូកនឹងប្រាក់ ចំនួន៧០០ដុល្លារ ដែលស្ទើរតែមិនគ្រប់គ្រាន់សម្រាប់រ៉ាប់រងការចំណាយលើការរើលំនៅដ្ឋានរបស់លោកផងនោះ។ លោកបានខ្ចីប្រាក់គេចំនួន៦.០០០ដុល្លារ ដើម្បីសងលំនៅដ្ឋានថ្មីមួយខ្នងនៅលើដីនោះ ហើយលោកចង់ឲ្យធនាគារ ADB រ៉ាប់រង២.៦០០ដុល្លារដែលលោកនៅជំពាក់គេ។
លោក ព្រំ សារិទ្ធ បានប្រកបមុខរបរជាអ្នករត់ម៉ូតូឌុប បាននិយាយថា “ខ្ញុំមិនដឹងជាយក៧០០ដុល្លារទៅធ្វើអ្វីទេ ដូច្នេះខ្ញុំត្រូវខ្ចីលុយពីធនាគារ និងអ្នកចងការ។ ខ្ញុំសង្ឃឹមថា ធនាគារ ADB មិនផ្ដល់សំណងសមរម្យឲ្យខ្ញុំ ទើបខ្ញុំអាចទូទាត់បំណុលបាន”។ លោកបានបន្ដថា “ធនាគារ ADB គួរតែជួយមិនត្រឹមតែខ្ញុំទេ ក៏គួរតែជួយប្រជាជនដទៃទៀតនៅក្នុងភូមិនេះផងដែរ។ តើប្រជាជនដ៏ទៃ ដែលទទួលបានប្រាក់តែ៣០០ដុល្លារនោះអាចរស់នៅដោយរបៀបណាទៅ?”។
លោក អួន សុង អនុរដ្ឋលេខាធិការក្រសួងសាធារណការ និងដឹកជញ្ជូន បានបង្វែរសំណួរទាក់ទងនឹងផែនការសកម្មភាពដែលមិនទាន់មានការអនុវន្តនេះទៅលោក ញៀន លាង អនុរដ្ឋលេខាធិការនៅក្រសួងសេដ្ឋកិច្ច និងហិរញ្ញវត្ថុ។ ទោះបីជាយ៉ាងណាក៏ដោយលោក ញៀន លាង ដែលជាសមាជិកគណៈកម្មាធិការតាំងទីលំនៅថ្មីអន្តររដ្ឋាភិបាល មិនអាចទំនាក់ទងធ្វើសេចក្ដីអត្ថាធិប្បាយបានទេ។ គួរបញ្ជាក់ថា គណៈកម្មាធិការនេះបានពិភាក្សាគ្នាជុំវិញទីតាំងលំនៅដ្ឋានថ្មីសម្រាប់ប្រជាជនដែលត្រូវបានបណ្ដេញចេញពីលំនៅដ្ឋានរបស់ខ្លួន។
ខណៈដែលការងារលើផ្លូវដែកនៅភាគខាងត្បូងពីរាជធានីភ្នំពេញទៅកាន់ក្រុងព្រះសីហនុបានបញ្ចប់ទៅហើយនោះ ប្រាក់ចំនួន១៤២,៦លានដុល្លារ ដែលកាលពីដើមឡើយជាថវិការៀបចំសម្រាប់គម្រោងនេះ ជាចំនួនទឹកប្រាក់មិនគ្រប់គ្រាន់សម្រាប់ការជួសជុលកំណាត់ផ្លូវដែកនៅភាគខាងជើង ដែលមានចម្ងាយវែងជាងយ៉ាងខ្លាំងពីរាជធានីភ្នំពេញ ទៅកាន់ព្រំដែនថៃនៅក្នុងក្រុងប៉ោយប៉ែតទេ។ ដើម្បីបញ្ចប់ការងារនេះ ចំាបាច់ត្រូវមានថវិកាសម្រាប់ប្រើប្រាស់យ៉ាងតិច៧៥លានដុល្លារបន្ថែមទៀត៕សុធា
(រាយការណ៍បន្ថែមដោយ ផន បុប្ផា)