អ្នកស្រី លឹម វណ្ណៈ អាយុ៣៣ឆ្នាំបានលើកឡើងថា “ច្បាប់ស្អីគេ? មាននរណាម្នាក់មកនិយាយជា មួ យខ្ញុំទាក់ទងនឹងរឿងនេះទេ។ គួរបញ្ជាក់ថា អ្នកស្រីនិយាយបែបនេះ ខណៈពេលកំពុងពិនិត្យធុងជ័រធំៗសម្រាប់ដាក់មេអាស៊ីត ដែលអ្នកស្រីបានរៀបចំដាក់លើផ្លូវលេខ១៤៤ រាជធានីភ្នំពេញ នាពេលព្រឹក។
អាស៊ីតប្រើប្រាស់ខុសគោលដៅជាអាវុធ ដែលមានគ្រោះថ្នាក់ដល់ជីវិត ហើយនៅក្នុងប្រទេសកម្ពុ ជា ដែលមានការវាយប្រហារដោយសារធាតុគីមីដ៏សាហាវនេះ គឺជាវិធីដ៏ពេញនិយមសម្រាប់ការសងសឹក និងការចងពៀរជាប្រពៃណីធ្វើឡើងដោយភាគីដែលត្រូវបានភាគីម្ខាងទៀតក្បត់ចិត្តទៅមានសាហាយស្មន់ ច្បាប់នានាត្រូវបានអនុម័តដើម្បីគ្រប់គ្រងអាជីវកម្មអាស៊ីត។
ក៏ប៉ុន្តែ រយៈពេលជាងមួយឆ្នាំ បន្ទាប់ពីអនុក្រឹត្យមួយត្រូវបានអនុម័ត ដើម្បីគ្រប់គ្រងប្រតិបត្តិការការលក់ ចែកចាយ និងការកាន់កាប់មេអាស៊ីតនៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា អ្នកស្រី វណ្ណៈ និងអាជីវករដទៃទៀតទូទាំងរាជធានីភ្នំពេញនៅតែលក់សារធាតុគ្រោះថ្នាក់ដល់ ជីវិតនេះ ដោយមិនដឹងអំពីច្បាប់”។
អ្នកស្រី វណ្ណៈ ដែលបានយកអាស៊ីតមកពីប្រទេសវៀតណាម បាននិយាយថា “ខ្ញុំដឹងថា ខ្លួនឯងមិនត្រូវលក់វា [ឲ្យនរណាម្នាក់ទេ]”។
លោក ខេង សាន អាជីវករលក់ទឹកអាស៊ីតម្នាក់ផ្សេងទៀតនៅម្ខាងផ្លូវលេខ១១០បាននិយាយថា “ គ្មាននរណាប្រាប់ខ្ញុំអំពីច្បាប់នេះទេ”។ គួរបញ្ជាក់ផងដែរថា លោក ខេង សាន មានគម្រោងលក់ទឹកអាស៊ីតរបស់លោកក្នុងតម្លៃ៧.០០០រៀល [ប្រហែល១,៧៥ដុល្លារ] ក្នុងមួយលីត្រ ដែលភាគច្រើនទំនងជាត្រូវបានគេយកប្រើប្រាស់នៅក្នុងមុខរបរធ្វើគ្រឿងអលង្ការ។
អនុក្រឹត្យស្តីពីបែបបទ និងលក្ខខណ្ឌសម្រាប់ការគ្រប់គ្រងអាស៊ីតប្រតិកម្មខ្លាំង ដែលត្រូវបានចុះហ ត្ថលេខាដោយក្រសួងប្រាំមួយ និងអនុម័តកាលពីថ្ងៃទី៣១ ខែមករាឆ្នាំ២០១៣ ហើយបានចូលជាធរមានរយៈពេលប្រាំមួយខែក្រោយមក ដើម្បីគ្រប់គ្រងប្រតិបត្តិការលក់ ទិញ ទុក ដឹកជញ្ជូន វិចខ្ចប់ និងប្រើប្រាស់ អាស៊ីតប្រតិកម្មខ្លាំងគ្រប់ប្រភេទ។
យោងតាមអនុក្រឹត្យនេះ មានតែប្រជាជនដែលមានអាយុចាប់ពី១៨ឆ្នាំឡើងប៉ុណ្ណោះទើបអាចទិញអាស៊ីតប្រតិកម្មខ្លាំងនេះបាន ហើយអ្នកដែលទិញទឹកអាស៊ីតត្រូវបង្ហាញអត្តសញ្ញាណមួួយចំនួនហើយពន្យល់អំពីមូលហេតុនៃតម្រូវការសារធាតុដែលត្រូវបានប្រើប្រាស់ដោយជាងម៉ាស៊ីន ជាងធ្វើគ្រឿងអលង្ការ និងអ្នកធ្វើការនៅចម្ការកៅស៊ូ។
លោក សាន ក៏បានសារភាពរួចហើយដែរថា លោកមិនបានរវល់ទៅពិនិត្យឯកសារអត្តសញ្ញាណរបស់អតិថិជនទេ នៅពេលពួកគេមកទិញទឹកអាស៊ីត ដោយសារតែលោកមានវិធីសាស្ត្រល្អជាងនេះសម្រាប់កត់សម្គាល់អត្តសញ្ញាណរបស់អ្នកវាយប្រហារដោយសារធាតុគីមី។
លោក សាន បាននិយាយប្រកបដោយភាពហ្មត់ចត់ថា “ខ្ញុំសួរអ្នកដែលមកទិញថា តើពួកគេចង់យកទឹកអាស៊ីតទៅធ្វើអ្វី។ ប្រសិនបើស្តាប់ទៅដឹងថា ពួកគេមិនដឹងថា យកទៅធ្វើអ្វីនោះខ្ញុំនឹងមិនលក់ឲ្យពួកគេទេ”។
នៅពេលកំពុងបើកបង្ហាញដបទឹកអាស៊ីតដែលមានកំណត់សម្គាល់ថា “មេ” ចេញពីកន្សែងពោះគោជាច្រើន លោក សាន បាននិយាយថា លោកមិនជឿថា ទឹកអាស៊ីតដែលត្រូវបានដាក់លក់នៅក្នុងហាងរបស់លោកមានគ្រោះថ្នាក់ទេ។
ប៉ុន្តែ លោក សាន ជឿថា ប្រជាជនជាច្រើនទាំងក្មេងទាំងចាស់បានរងការវាយប្រហារដោយទឹកអាស៊ីតកាលពីទសវត្សរ៍មុន រួមទាំងប្រជាជនដែលរលាកខ្លាំងរហូតដល់បាត់បង់ជីវិតដោយសារមានរបួសកើតឡើងពីការប្រើទឹកអាស៊ីត។
ជាងនេះទៅទៀត តាំងពីអនុក្រឹត្យត្រូវបានដាក់ចេញឲ្យប្រើប្រាស់កាលពីខែកក្កដាឆ្នាំមុនមានករណីវាយប្រហារដោយទឹកអាស៊ីតបីករណី ពីរករណីជាការសម្លាប់ដោយប្រើទឹកអាស៊ីត និងប្រាំករណីគឺជាការរងគ្រោះថ្នាក់ដោយសារធាតុនេះ។ សរុបទៅ មនុស្សបីនាក់បានស្លាប់ដោយសារឧបទ្ទវហេតុពាក់ព័ន្ធនឹងទឹកអាស៊ីតអំឡុងរយៈពេលដ៏ខ្លី។
ខណៈដែលមានការវាយប្រហារដោយសារទឹកអាស៊ីតកើនឡើងតាំងពីឆ្នាំ២០១២មកក្នុងរយៈពេលកន្លងមកនេះមានការកើនឡើងបន្តិចបន្តួច នេះបើយោងតាមអង្គការជួយជនរងគ្រោះដោយសារអាស៊ីត។
អ្្នកស្រី អីុរិន ប៊ូហ្គូស (Erin Bourgois) អ្នកគ្រប់គ្រងគម្រោងនៅអង្គការជួយជនរងគ្រោះដោយសារអាស៊ីតបានមានប្រសាសន៍ថា “ស្របពេលដែលការវាយប្រហារដោយទឹកអាស៊ីតហាក់ដូចជា ធ្លាក់ចុះ ដោយមិនមានការអនុវត្តអនុក្រឹត្យតឹងរឹងនោះគ្រោះថ្នាក់ និងការសម្លាប់ខ្លួនអាចនឹងបន្តកើនឡើង”។
អ្នកស្រីបានលើកឡើងបន្តទៀតថា រយៈពេលមួយឆ្នាំកន្លងមកនេះនៅតែមិនទាន់ច្បាស់ថា តើក្រសួងណាមួយទទួលខុសត្រូវចំពោះការអនុវត្តច្បាប់អាស៊ីតនេះដដែល។ អ្នកស្រីឲ្យដឹងថា “ យើងនៅតែមិនទាន់ច្បាស់ថា តើអ្នកណាជាអ្នកទទួលបន្ទុក”។ អ្នកស្រីបានបន្ថែមទៀតថា “យើងរីករាយដែលរដ្ឋាភិបាលអនុម័តអនុក្រឹត្យ ក៏ប៉ុន្តែប្រសិនបើគ្មានការផ្សព្វផ្សាយទេ ប្រជាពលរដ្ឋអាចមិនដឹងអំពីច្បាប់នេះបានទេ”។
ហត្ថលេខីមួយក្នុងចំណោមហត្ថលេខីលើច្បាប់នេះ គឺគណៈរដ្ឋមន្ត្រី ដែលបានបដិសេធការទទួលខុសត្រូវចំពោះការអនុវត្ត អនុក្រឹត្យនេះ ដោយបានលើកឡើងថា វាជាកិច្ចការរបស់ក្រសួងមហាផ្ទៃ។
លោក ផៃ ស៊ីផាន អ្នកនាំពាក្យទីស្តីការ គណៈរដ្ឋមន្ត្រីបានលើកឡើងថា “ច្បាប់នេះត្រូវបានពិភាក្សា និងចុះហត្ថលេខាហើយ។ យើង [គណៈរដ្ឋមន្ត្រី] គ្រាន់តែជាហត្ថលេខីប៉ុណ្ណោះ…ច្បាប់នេះត្រូវបានអនុវត្តដោយក្រសួងមហាផ្ទៃ”។
ទោះបីជាយ៉ាងណា លោក ព្រំ សុខា រដ្ឋលេខាធិការ ក្រសួងមហាផ្ទៃ បានលើកឡើងថា លោកមិនដឹងអំពីអនុក្រឹត្យនេះទេ។ ក្នុងអត្ថបទសិក្សាស្រាវជ្រាវធិការថ្មីមួយដែលត្រូវបានចេញផ្សាយកាលពីថ្ងៃអាទិត្យនៅទស្សនាវដ្តីច្បាប់កម្ពុជា និងនយោបាយ បានបង្ហាញថា ដើម្បីឲ្យច្បាប់ដំណើរការ រដ្ឋាភិបាលត្រូវតែចាប់ផ្តើមអនុវត្តក្រឹត្យនេះ។
នៅក្នុងអត្ថបទដែលមានចំណងជើងថា “ការទទួលបានយុត្តិធម៌សម្រាប់អ្នករួចពីអំពើហិង្សាដោយសារទឹកអាស៊ីតនៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា” អ្នកស្រី សារ៉ុន បេជ័រ (Sharon Beijer) អ្នកនិពន្ធអត្ថបទនេះ បានលើកឡើងថា បន្ទាប់ពីមានការដាក់ចេញនូវក្របខណ្ឌច្បាប់ “ អ្វី ដែលត្រូវធ្វើនៅពេលនេះគឺការអនុវត្តច្បាប់ និងបញ្ញត្តិ ឲ្យមានប្រសិទ្ធភាព ដែលជាកិច្ចការមួយសម្រាប់ប្រព័ន្ធតុលាការកម្ពុជា ក្នុងកិច្ចសហការជាមួយរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា”។
លោកស្រី បូសូស (Bourjois) អ្នកគ្រប់គ្រងអង្គការជួយជនរងគ្រោះដោយសារអាស៊ីត យល់ស្របថា “យើងគ្រាន់អាចធ្វើបានច្រើនប៉ុណ្ណោះ យើងត្រូវការរដ្ឋាភិបាលបញ្ជាក់ច្បាស់ថា ក្រសួងមួយណាទទួលបន្ទុក និងអនុវត្តអនុក្រិត្យនេះ”៕ សុធា