សហគមន៍ជនជាតិដើមភាគតិចជាច្រើនមកពីភាគឦសានក្នុងប្រទេសកម្ពុជា បានដាក់ពាក្យបណ្តឹងទៅសាជីវកម្មហិរញ្ញវត្ថុអន្តរជាតិ (IFC) កាលពីម្សិលមិញ ដោយចោទប្រកាន់សាជីវកម្មនេះថា បានរំលោភគោលការណ៍ការពាររបស់ខ្លួនឯង តាមរយៈការវិនិយោគក្នុងចម្ការកៅស៊ូ ដែលសហគមន៍ទាំងនោះលើកឡើងថា កំពុងតែលួចយកដី និងកាប់ព្រៃឈើខុសច្បាប់របស់ពួកគេ។
សហគមន៍ចំនួន១៧ឲ្យដឹងថា ចម្ការនៅក្នុងខេត្តរតនគិរី ដែលជារបស់ក្រុមហ៊ុនវៀតណាមមួយឈ្មោះហ៊ងអាញ់ ហ្គាយឡាយ(Hoang Anh Gia Lai) ហៅកាត់ថា (HAGL) បាននិងកំពុងតែទន្ទ្រានយកដីកសិកម្ម និងរានព្រៃសហគមន៍របស់ពួកគេអស់រយៈពេលជាច្រើនឆ្នាំមកហើយ ដោយបំផ្លាញជីវភាពរស់នៅរបស់ពួកគាត់ក្នុងដំណើរការនេះ។ ពួកគាត់ចង់ឲ្យសាជីវកម្ម IFC ដែលជាសេនាធិការវិនិយោគក្នុងវិស័យឯកជនរបស់ធនាគារពិភពលោក (World Bank) ប្រើភាគហ៊ុនរបស់ខ្លួននៅក្នុងក្រុមហ៊ុន HAGL ដើម្បីបញ្ឈប់សកម្មភាពចម្ការទាំងនោះ និងប្រគល់ដីដែលក្រុមហ៊ុនទាំងនោះបានទន្ទ្រានយកឲ្យពួកគាត់វិញ។
លោក សល់ ហ្នើយ ជាជនជាតិដើមភាគតិច កាចក់ បានមានប្រសាសន៍ថា “យើងចង់ឲ្យធនាគារពិភពលោក ដឹងថា ប្រាក់របស់ខ្លួន កំពុងត្រូវបានប្រើប្រាស់ដើម្បីបំផ្លាញជីវភាពរស់នៅរបស់ពួកយើង”។ គួរបញ្ជាក់ថា ភូមិរបស់លោក ហ្នើយ បានជាប់ពាក់ព័ន្ធក្នុងជម្លោះដីធ្លីដ៏ជូរចត់ជាមួយចម្ការកៅស៊ូបួនកន្លែងនៅជុំវិញភូមិនោះអស់រយៈពេលបួនឆ្នាំមកហើយ ហើយក្នុងចំណោមចម្ការទាំងនោះ ចម្ការ ពីរជារបស់ក្រុមហ៊ុន HAGL។
លោកបានមានប្រសាសន៍បន្តទៀតថា “សព្វថ្ងៃ យើងត្រូវបានក្រុមហ៊ុនហ៊ុំព័ទ្ធ។ ពួកគេបានយកដីសហគមន៍ និងព្រៃរបស់យើង។ ឆាប់ៗខាងមុខនេះ យើងខ្លាចតែលែងមានដីនៅសល់សម្រាប់យើងទៀតហើយ ហើយ យើងនឹងបាត់បង់អត្តសញ្ញាណរបស់យើង។ តើធនាគារពិភពលោក គិតថា នេះជាការអភិវឌ្ឍមែនទេ?”។
ពាក្យបណ្តឹងមាន៣៥ទំព័រដែលត្រូវបានរៀបចំដោយមានជំនួយ ពីអង្គការក្រៅរដ្ឋាភិបាលក្នុងស្រុកនេះ បានបង្ហាញថា សាជីវកម្ម IFC បានបោះទុនវិនិយោគ២៧លានដុល្លារ គិតចាប់តាំងពីឆ្នាំ២០០២មក នៅក្នុងមូលនិធិរបស់វៀតណាមឈ្មោះ ដ្រេហ្គិន កាពីថល (Dragon Capital) ដើម្បីកាន់កាប់ភាគហ៊ុន៥,៥ភាគរយនៅក្នុងក្រុមហ៊ុន HAGL។
នៅក្នុងពាក្យបណ្តឹងនេះមានការចោទប្រកាន់ចម្ការកៅស៊ូរបស់ក្រុមហ៊ុន HAGL ថា បានរំលោភច្បាប់ក្នុងស្រុក និងអន្តរជាតិជាច្រើន និងមានការចោទប្រកាន់សាជីវកម្ម IFC ថា បានរំលោភគោលការណ៍របស់ខ្លួន ដែលការពារមិនឲ្យមានផលប៉ះពាល់អាក្រក់ ដោយបានផ្តល់ឲ្យចម្ការកៅស៊ូនេះនូវប្រាក់សម្រាប់យកទៅប្រើប្រាស់។
ក្រោមច្បាប់កម្ពុជា ព្រៃដ៏ល្អៗទាំងនេះត្រូវបានការពារយ៉ាងស្របច្បាប់ពីសកម្មភាពកាប់ឈើ មិនថានៅក្នុង ឬនៅក្រៅចម្ការ ដែលអនុម័តដោយរដ្ឋាភិបាលទេ។ នៅក្នុងសន្និសីទសារព័ត៌មានមួយ ធ្វើឡើងក្នុងរាជធានីភ្នំពេញ ជុំវិញពាក្យបណ្តឹងនេះ លោក សល់ ហ្នើយ បានលើកឡើងថា គោលការណ៍នេះកំពុងត្រូវបានអនុវត្តដោយមានការរើសអើង។
លោកបានមានប្រសាសន៍ថា “នៅពេលយើងកាប់ដើមឈើមួយដើមសម្រាប់ធ្វើកសិដ្ឋាន ឬផ្ទះរបស់យើង ពួកគេ [អាជ្ញាធររដ្ឋាភិបាល] ចោទយើងថា រានព្រៃដោយខុសច្បាប់។ ប៉ុន្តែនៅពេលក្រុមហ៊ុនរានព្រៃវិញ ពួកគេនិយាយថា វាជារឿងល្អ”។
នៅក្នុងពាក្យបណ្តឹងនេះ ក៏មានការចោទប្រកាន់ក្រុមហ៊ុនចម្ការកៅស៊ូថា មិនបានសិក្សាវាយតម្លៃពីផលប៉ះពាល់ណាមួយ ឬក៏ពិគ្រោះយោបល់ជាមួយសហគមន៍មូលដ្ឋាន មុនពេលធ្វើការងារនេះ ឲ្យស្របតាមច្បាប់របស់ប្រទេសកម្ពុជាទេ។
លោក សូ សូផាត ជនជាតិដើមភាគតិចទំពួនមកពីខេត្តរតគិរី ដែលបានចូលរួមសន្និសីទសារព័ត៌មាននេះផងដែរ បានមានប្រសាសន៍ថា “ការវិនិយោគនេះបណ្តាលឲ្យអ្នកភូមិ បាត់បង់ការងាររបស់ខ្លួន ពីព្រោះជីវភាពរបស់ពួកគាត់ពឹងផ្អែកលើកសិដ្ឋានរបស់ពួកគាត់ និងព្រៃឈើ”។ លោកបានមានប្រសាសន៍បន្តទៀតថា “ប្រសិនព្រៃរបស់យើងត្រូវបានរានអស់ពួកគាត់ [ សហគមន៍] នឹងបាត់បង់ការងាររបស់ខ្លួន ពីព្រោះពួកគាត់តែងតែចូលក្នុងព្រៃដើម្បីកាប់ឫស្សី និងវល្លិ៍ ដើម្បីធ្វើកន្ត្រកយកទៅលក់នៅផ្សារ”។
លោកតា សេវ បឿន ជាជនជាតិដើមភាគតិច កាចក់ វ័យ៧៨ឆ្នាំ ដែលមកពីខេត្តរតនគិរីផងដែរ បានលើកឡើងថា ក្រុមហ៊ុនចម្ការកៅស៊ូនេះបានដុតវាលស្រែរបស់សហគមន៍ កំពុងកាប់ដើមឈើ ដែលពួកគាត់បាននិងកំពុងថែរក្សាអស់រយៈពេលជាច្រើនទសវត្សរ៍មកហើយ សម្រាប់យកជ័រទឹកដ៏មានតម្លៃពីដើមឈើទាំងនោះ និងកំពុងបំពុលសត្វរបស់ពួកគាត់ ដោយសារធាតុគីមីដែលពួកគេប្រើប្រាស់។
លោកតាបានឲ្យដឹងទៀតថា ក្រុមហ៊ុនបានព័ទ្ធយកដីរបស់ពួកគាត់ និងកាត់ដីទាំងនេះពីព្រៃអារក្ស និងទីបញ្ចុះសពរបស់ពួកគាត់។ លោកតាបានមានប្រសាសន៍ថា “ ពេលនេះខ្ញុំមិនអាចធ្វើស្រែចម្ការបាន ពីព្រោះមានការកាប់ឈើ និងការរានយកដីយ៉ាងច្រើន។ ក្រុមហ៊ុននិយាយថា ខ្លួនចង់កាត់បន្ថយភាពក្រីក្រ…ប៉ុន្តែតាមពិត គេសម្លាប់ជីវិតរបស់ប្រជាជន”។
សាជីវកម្ម IFC មិនបានឆ្លើយតបនឹងសំណើសុំធ្វើសេចក្តីអត្ថាធិប្បាយទាក់ទងនឹងពាក្យបណ្តឹងនេះទេ។ មន្ត្រីទទួលពាក្យបណ្តឹង និងស៊ើបអង្កេតរបស់សាជីវកម្មនេះ បច្ចុប្បន្នមានរយៈពេល១៥ថ្ងៃ សម្រាប់រៀបរាប់ប្រាប់គ្រួសារប្រជាពលរដ្ឋថា សាជីវកម្មនេះបានចុះបញ្ជីដាក់ពាក្យបណ្តឹងរបស់ពួកគាត់ជាផ្លូវការហើយ។ បន្ទាប់មកទៀត មន្ត្រីរូបនេះត្រូវតែសម្រេចថា តើត្រូវពិនិត្យដំណើរការអនុវត្តតាមគោលការណ៍ឡើងវិញឬយ៉ាងណា។
ភ្លាមៗបន្ទាប់ពីរឿងផ្តល់ហិរញ្ញវត្ថុរបស់ខ្លួនឲ្យក្រុមហ៊ុន HAGL ត្រូវបានលាតត្រដាងកាលពីខែឧសភា ដោយអង្គការឃ្លាំមើលបរិស្ថានរបស់អង់គ្លេស ក្លូបល វីណេស (Global Witness) សាជីវកម្ម IFC បាននិយាយការពារការប្រើប្រាស់មូលនិធិសមធម៌របស់ខ្លួនដូចជា ដ្រេហ្គុនដោយមានមូលហេតុថា ពួកគេបានធ្វើឲ្យមានភាពកាន់តែងាយស្រួលក្នុងការគ្រប់គ្រងហានិភ័យវិនិយោគ។
ទោះជាយ៉ាងណា មន្ត្រីទទួលពាក្យបណ្តឹង និងស៊ើបអង្កេតរបស់សាជីវកម្ម IFC បានបញ្ជាក់រួចហើយនូវបញ្ហាសំខាន់ៗ ក្នុងការត្រួតពិនិត្យមូលនិធិបែបនេះរបស់ស្ថាប័នផ្តល់ហិរញ្ញវត្ថុនេះ។ បន្ទាប់ពីធ្វើសវនកម្មលើគម្រោងវិនិយោគរាប់រយរបស់សាជីវកម្ម IFC នៅទូទាំងពិភពលោក រាប់ទាំងគម្រោងវិនិយោគមួយចំនួននៅកម្ពុជាផងដែរនោះ មន្ត្រីត្រីរូបនោះកាលពីឆ្នាំមុន បានសន្និដ្ឋានថា សាជីវកម្ម IFC គ្មានវិធីគួរឲ្យជឿជាក់បាន សម្រាប់ប្រើប្រាស់ដើម្បីឲ្យដឹងថា តើគម្រោងណាមួយក្នុងចំណោមគម្រោងទាំងនោះកំពុងជួយ ឬក៏បង្កផលប៉ះពាល់ទេ៕ ប៊ុននី