កាលពីថ្ងៃសុក្រ ក្រសួងការបរទេសសហរដ្ឋអាមេរិក បានចេញរបាយការណ៍វាយតម្លៃការបោះឆ្នោតនៅកម្ពុជា ដែលក៏មានការកត់សម្គាល់ពីការសម្លាប់អ្នកឈរមើលការតវ៉ាម្នាក់ដោយកងកម្លាំងនគរបាល និងពីកង្វល់សិទ្ធិមនុស្សផ្សេងៗទៀតក្នុងរបាយការណ៍ស្ដីពីសិទ្ធិមនុស្សនៅជុំវិញពិភពលោកនេះ។
របាយការណ៍១0.៨០០ពាក្យពាក់ព័ន្ធនឹងកម្ពុជាដែលមានការវាយតម្លៃពីក្រសួងការបរទេសអាមេរិកលើស្ថានភាពសិទ្ធិមនុស្សក្នុងប្រទេសកម្ពុជាពីខែមករាដល់ខែធ្នូឆ្នាំ២០១៣នេះមានខ្លឹមសារថា“ ក្រៅពីដំណើរការបោះឆ្នោតដែលមានភាពមិនប្រក្រតី បញ្ហាសិទ្ធិមនុស្សធំៗបំផុតទំាងបីរួមមាន ប្រព័ន្ធតុលាការគ្មានប្រសិទ្ធភាព និងស្ថិតក្រោមសម្ពាធនយោបាយ ការដាក់កម្រិតលើសិទ្ធិសេរីភាពសារព័ត៌មាននិងការជួបជុំគ្នា និងការរំលោភបំពានអ្នកជាប់ឃុំក្នុងពន្ធនាគារ”។
របាយការណ៍នេះមានខ្លឹមសារបន្ថែមថា “ រដ្ឋាភិបាលបានកាត់ទោសមន្ត្រីមួយចំនួន ដែលបានធ្វើសកម្មភាពបំពាននេះ ក៏ប៉ុន្តែនិទណ្ឌភាពសម្រាប់អំពើពុករលួយ និងការបំពានភាគច្រើនគឺនៅតែបន្តដដែល”។
របាយការណ៍នេះមានការលើកឡើងថា ការបោះឆ្នោតជាតិខែកក្កដាដែលគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជាទទួល បានជ័យជម្នះដោយភាពចម្រូងចម្រាស ខណៈគណបក្សប្រឆាំងបន្តធ្វើពហិការសភានោះ គឺមាន “ចន្លោះប្រហោង និងគ្រប់គ្រងមិនបានល្អ” ដោយនាំឲ្យមានការ “បាត់ឈ្មោះអ្នកមានសិទ្ធិបោះឆ្នោតយ៉ាងច្រើន”។
ដំណើរការបោះឆ្នោតនេះក៏មាន “ចន្លោះប្រហោងជាច្រើនទៀតដែរ ក្នុងនោះរួមមានបញ្ហាពាក់ព័ន្ធនឹងការចុះឈ្មោះបោះឆ្នោតការទទួលបានឱកាសផ្សព្វផ្សាយគោលនយោបាយបក្សតាមប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយមិនស្មើភាពគ្នា និងការចេញលិខិតបញ្ជាក់អត្តសញ្ញាណដល់អ្នកបោះឆ្នោតក្នុងចំនួនយ៉ាងច្រើនខុសប្រក្រតី” នៅថ្ងៃបោះឆ្នោត។
ក្រៅពីនេះ“ អាជ្ញាធរបានរក្សាការក្ដោបក្ដាប់យ៉ាងណែនលើកម្លាំងសន្តិសុខ” ទោះបីជា“ កងកម្លាំងសន្តិសុខបានរំលោភបំពានសិទិ្ធមនុស្សក៏ដោយ”។
ចំណុចនេះមានលក្ខណៈគួរឲ្យកត់សម្គាល់បំផុតក្រោយការបោះឆ្នោតជាតិ ពេលគណបក្សប្រឆាំងធ្វើបាតុកម្ មទ្រង់ទ្រាយធំ និងដង្ហែក្បួនក្នុងរាជធានីភ្នំពេញ។
របាយការណ៍នេះមានខ្លឹមសារបន្តថា “កងកម្លាំងសន្តិសុខរបស់រដ្ឋាភិបាលបានឆ្លើយតប [ចំពោះការធ្វើបាតុកម្ម] ដោយដាក់កម្លាំងតិចបំផុតនៅកន្លែងអនុញ្ញាតឲ្យធ្វើបាតុកម្ម។នគរបាល និងជនស៊ីវិលមួយចំនួនបានរងរបួស ហើយមនុស្សម្នាក់បានស្លាប់អំឡុងការប៉ះទង្គិចគ្នានៅកន្លែងបិទផ្លូវ[នៅក្បាលថ្នល] ដែលស្ថិតនៅឆ្ងាយពីកន្លែងធ្វើបាតុកម្ម”។
របាយការណ៍នេះមានការកត់សម្គាល់ថា អាជ្ញាធរមិនបានធ្វើការស៊ើបអង្កេតប្រកបដោយតម្លាភាពលើការស្លាប់របស់អ្នកឈរមើលការតវ៉ាម្នាក់ គឺលោក ម៉ៅ សុខចាន់ អាយុ២៩ឆ្នាំ ដែលត្រូវបានបាញ់ចំក្បាលទេ។
ក្នុងចំណោមបញ្ហាសិទ្ធិមនុស្សទាំងបីដែលក្រសួងការបរទេសអាមេរិកបានលើកឡើង បញ្ហាដែលគួរឲ្យព្រួយបារម្ភបំផុត គឺកង្វះប្រសិទ្ធភាពរបស់តុលាការក្នុងការបំពេញការងារដោយឯករាជ្យពីគណបក្សកាន់អំណាច។
របាយការណ៍នេះមានខ្លឹមសារថា “តុលាការទន់ខ្សោយ ដែលពេលខ្លះមិនអាចផ្ដល់ភាពយុត្តិធម៌ក្នុងដំណើការកាត់ក្ដីនោះគឺនៅតែជាបញ្ហាសិទ្ធិមនុស្សដែលគួរឲ្យបារម្ភបំផុតព្រោះតែមួយផ្នែកធំនៃសង្គមពុំអាចទទួលបានយុត្តិធម៌ក្នុងការកាត់ក្ដី” ដោយមានការបន្ថែមថា តុលាការពុករលួយ និងស្ថិតនៅក្រោមសម្ពាធនយោបាយ។
របាយការណ៍នេះមានខ្លឹមសារបន្តថា “សេចក្ដីរាយការណ៍ព័ត៌មានក្នុងប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយ ពិសេសគឺតាមទូរទស្សន៍ ច្រើនតែមានភាពលម្អៀងក្នុងការផ្សាយ និងមានទំនោរទៅរកគណបក្សកាន់អំណាច”។
“ ឆ្មាំពន្ធនាគារ និងនគរបាលគឺបានបំពានអ្នកជាប់ឃុំ ភាគច្រើនគឺដើម្បីទទួលបានការសារភាព ហើយស្ថានភាពនៅក្នុងពន្ធនាគារ គឺលំបាកខ្លាំងណាស់។ ក្រុមអ្នកឃ្លាំមើលសិទ្ធិមនុស្សបានរាយការណ៍អំពីការចាប់ខ្លួនតាមអំពើចិត្ត និងការឃុំខ្លួនរង់ចាំការកាត់ក្ដីហួសកាលកំណត់”។
ខណៈរបាយការណ៍នេះពុំមានការបញ្ចេញឈ្មោះគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ ឬមេដឹកនាំគណបក្សនេះ គឺលោក សម រង្ស៊ី នោះ ក្រសួងការបរទេសអាមេរិកក៏បានធ្វើការកត់សម្គាល់ពី “ការបំផុសខ្លាំងឲ្យពលរដ្ឋខ្មែរប្រឆាំងវៀតណាម” និងការចោទប្រកាន់ថា រដ្ឋាភិបាលរបស់លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន មានទំនោរទៅរកវៀតណាមផងដែរ។
លោក ផៃ ស៊ីផាន អ្នកនាំពាក្យទីស្ដីការគណៈរដ្ឋមន្ត្រី បានលើកឡើងថា លោកបានដឹងពីរបាយការណ៍េនះដែរ ប៉ុន្តែពុំទាន់បានអានទេ។ ទោះជាដូច្នេះក្ដី លោកបាននិយាយថា “វាមិនត្រឹមត្រូវទេ” ។
លោកបានមានប្រសាសន៍ថា “មានចំណុចជាច្រើនដែលមានភាពល្អប្រសើរជាងមុនច្រើននៅកម្ពុជាពីមួយថ្ងៃទៅមួយថ្ងៃ ហើយបញ្ហាជាច្រើនក៏ត្រូវបានដោះស្រាយរួចហើយដែរ។ លទ្ធផលនៃការសម្រេចបាននេះ បានធ្វើឲ្យប្រជាពលរដ្ឋមានភាពរីករាយជាងមុន និងបង្កលក្ខណៈងាយស្រួលជាងមុន។
ពាក់ព័ន្ធនឹងការយល់ឃើញរបស់អាមេរិកវិញ លោក ផៃ ស៊ីផាន មិនចាប់អារម្មណ៍ទេ ដោយមានប្រសាសន៍ថា “ខ្ញុំមិនចង់តបតនឹងរបាយការណ៍នេះទេ។ ពួកគេអាចនិយាយអ្វីក៏បានតាមចិត្តចង់។ ពួកគេធ្វើការប្រៀបធៀបតាមការយល់ឃើញរបស់ខ្លួន និយាយទៅពួកគេញ៉ាំហាំប៊ើហ្គើ យើងញ៉ាំបាយ”៕សេរីវុធ