រដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាបានលើកឡើងក្នុងកិច្ចប្រជុំកំពូលជុំវិញវិស័យកៅស៊ូ ក្នុងរាជធានីភ្នំពេញ កាលពីម្សិលមិញថា វិស័យកៅស៊ូធម្មជាតិដ៏ចម្រូងចម្រាសរបស់ប្រទេសកម្ពុជា បានបើកចំហសម្រាប់គម្រោងអាជីវកម្មនានា ទោះបីជាមានការផ្អាកការផ្តល់ឲ្យដីសម្បទានសេដ្ឋកិច្ចថ្មីៗក៏ដោយ។
រដ្ឋាភិបាលមានគោលបំណងធ្វើឲ្យវិស័យកៅស៊ូក្លាយជាវិស័យបង្កើតការងារមួយដ៏សំខាន់ និងជាវិស័យកសិពាណិជ្ជកម្មដ៏ធំបំផុតនៅប្រទេសកម្ពុជា បន្ទាប់ពីអង្ករ ដោយជំរុញ ឲ្យមានការនាំចេញគិតជាទឹកប្រាក់រាប់ពានលានដុល្លារយ៉ាងយូរនៅចុងទសវត្សរ៍នេះ។
ទោះជាយ៉ាងណា អង្គការសិទ្ធិមនុស្សនានាបានចាត់ទុកវិស័យកៅស៊ូជាវិស័យមួយក្នុងចំណោមវិស័យដែលជំរុញឲ្យមានសកម្មភាពកាប់បំផ្លាញព្រៃឈើសំខាន់ៗ និងជាវិស័យដែលបណ្តាលឲ្យមានសកម្មភាពបណ្តេញចេញដោយបង្ខំនៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា។
ក្នុងពេលដែលមានការរិះគន់កាន់តែច្រើនឡើងៗ កាលពីខែឧសភាឆ្នាំ២០១២ លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន បានប្រកាសចំណាត់ការផ្អាកការផ្តល់ដីសម្បទានសេដ្ឋកិច្ចថ្មីៗ។
នៅក្នុងកិច្ចប្រជុំកំពូលពិភាក្សាអំពីវិស័យកៅស៊ូកាលពីម្សិលមិញ ដែលមានវត្តមានចូលរួមពីសំណាក់អ្នកជំនាញការ អ្នកពិគ្រោះយោបល់ និងអ្នកជំនួញមកពីទូទាំងតំបន់ លោក លី ផល្លា ដែលទទួលបន្ទុកផ្នែកកៅស៊ូរបស់រដ្ឋាភិបាល បានឲ្យដឹងថា រដ្ឋាភិបាលផ្អាកការផ្តល់ដីសម្បទានសេដ្ឋកិច្ច ដើម្បីឆ្លើយតបទៅនឹងបញ្ហាដែលបានកើតឡើងនៅក្នុងវិស័យនេះ។
លោកបានឲ្យដឹងថា រដ្ឋាភិបាលកំពុង “ អនុវត្តកម្មវិធីពិនិត្យសនិ្នធិដីសម្បទានដែលមានស្រាប់ ចាត់វិធានការតាមផ្លូវច្បាប់ និងតាមផ្លូវអនុវត្តន៍កិច្ចសន្យា ជាពិសេសតាមរយៈយន្តការសម្រាប់សកម្មភាពត្រួតពិនិត្យ… ដើម្បីធានាដល់ការអភិវឌ្ឍផែនការវិនិយោគ និងដើម្បីចាត់វិធានការដោះស្រាយបញ្ហាខ្វះខាតនានាដែលមាន”។
លោក ផល្លា បានយល់ស្របថា វិស័យកៅស៊ូនេះត្រូវបានគេដឹងយ៉ាងទូលំទូលាយថា មានក្រុមហ៊ុនចុះកិច្ចសន្យាជាច្រើន ប៉ុន្តែ មិនអនុវត្ត។ ទាក់ទងទៅនឹងដីទំហំ១,២លានហិកតានៃដីសម្បទានសេដ្ឋកិច្ចដែលរដ្ឋាភិបាលបានអនុម័ត លោកបានឲ្យដឹងថា ដី៨០ភាគរយត្រូវបានប្រើប្រាស់ធ្វើជាចម្ការកៅស៊ូ។
ក៏ប៉ុន្តែ លោកបានឲ្យដឹងបន្ថែមទៀតថា គិតត្រឹមដំណាច់ឆ្នាំមុន មានដីតែ១៣៥.០០០ហិកតាប៉ុណ្ណោះ ដែលមានសកម្មភាពដាំកៅស៊ូ។ ហើយមានតែពាក់កណ្តាលប៉ុណ្ណោះ ក្នុងចំណោមដើមកៅស៊ូដែលត្រូវបានដាំទាំងអស់ឈានដល់ដំណាក់កាលល្មមនឹងយកផល។
ទោះបីជារដ្ឋាភិបាលបានបដិសេធក៏ដោយ ក៏អង្គការសិទ្ធិមនុស្សនានាបានលើកឡើងថា ខ្លួនដឹងថា រដ្ឋាភិបាលបានផ្តល់ដីសម្បទានសេដ្ឋកិច្ចនៅលើដីព្រៃ ដល់ក្រុមហ៊ុននានា ដែលគ្រាន់តែចង់ទទួលបានប្រាក់ចំណេញរយៈពេលខ្លី តាមរយៈសកម្មភាពកាប់ឈើនៅលើដីទាំងនោះ ដើម្បីយកទៅលក់។
លោក រ៉ាន់វៀ ចូហាន (Ranveer Chauhan) នាយកគ្រប់គ្រងផ្នែកកៅស៊ូធម្មជាតិនៅក្រុមហ៊ុន អូឡាម អន្តរជាតិ (Olam International) ដែលជាក្រុមហ៊ុនធ្វើពាណិជ្ជកម្មផ្នែកទំនិញពាណិជ្ជកម្មមានមូលដ្ឋាននៅប្រទេសសិង្ហបុរី ចង់ដឹងថា តើកម្ពុជាកំពុងធ្វើអ្វីខ្លះ ក្នុងការការពារសិទ្ធិរបស់ប្រជាជនក្នុងមូលដ្ឋាន។
លោកបានសួរលោក ផល្លា ថា “តើមានក្របខណ្ឌរឹងមាំមួយដែរឬទេ? តើយើងមិនចាប់អារម្មណ៍ទៅលើសិទ្ធិរបស់ប្រជាជនក្នុងមូលដ្ឋានទេឬ?”។
លោកបានមានប្រសាសន៍បន្ថែមទៀតថា “ រឿងនេះក្លាយជាក្តីកង្វល់ដ៏ធំមួយសម្រាប់វិនិយោគិនថ្មីៗទៅទៀត ប៉ុន្តែ វាជារឿងល្អដែលឮថា កម្ពុជានឹងចាត់វិធានការដើម្បីបង្កភាពទាក់ទាញបន្ថែមទៀត ដោយឆ្លើយតបទៅនឹងសំណួរដែលមិនចាំបាច់ឲ្យវិនិយោគិនថ្មីៗឆ្លើយទេ ពីព្រោះពួកគេជឿថា រដ្ឋាភិបាលនឹងផ្តល់ចម្លើយដោយខ្លួនឯង”។
ជាការឆ្លើយតបទៅនឹងសំណួរទាំងនេះ លោក ផល្លា បានលើកឡើងជាថ្មីអំពីស្ថាប័នទទួលបន្ទុកផ្នែកកៅស៊ូរបស់រដ្ឋាភិបាលថា ព្រៃក្រាស់មិនត្រូវបានអនុញ្ញាតឲ្យមានចម្ការកៅស៊ូទេ។ ទាក់ទងទៅនឹងចំណាត់ការផ្អាកផ្តល់ដីសម្បទានសេដ្ឋកិច្ច លោក ផល្លា បានរំឭកអ្នកចូលរួមកិច្ចប្រជុំនោះថា ភាគច្រើនក្នុងចំណោមដី១,២លានហិកតាដែលរដ្ឋាភិបាលបានផ្តល់ឲ្យក្រុមហ៊ុនរួចហើយនោះ មិនទាន់ត្រូវបានអភិវឌ្ឍន៍នៅឡើយទេ ហើយលោកបានលើកឡើងថា ឱកាសខកខានរបស់ក្រុមហ៊ុនមួយជាឱកាសរបស់ក្រុមហ៊ុនមួយផ្សេងទៀត”។
លោកបានមានប្រសាសន៍ថា សម្រាប់វិនិយោគិនថ្មី ខ្ញុំគិតថា ប្រហែលជាក្រុមហ៊ុនមួយចំនួនទទួលបានដីនោះរួចហើយ ប៉ុន្តែ ពួកគេមិនអាចចាប់ផ្តើមធ្វើសកម្មភាពបានទេ”។ លោកបានមានប្រសាសន៍បន្ថែមទៀតថា “ពួកគេមានផែនការមេ កិច្ចសន្យាដែលត្រូវបានចុះហត្ថលេខា ក៏ប៉ុន្តែ ពួកគេមិនវិនិយោគទេ។ ដូច្នេះ ពួកគេចង់លក់ ឬ ក៏ចង់បោះបង់ចោល ឬក៏ពួកគេចង់រកវិនិយោគិនថ្មីមកចូលរួមសហការ”។
លោក អាស៊ីស ហ្គោវីល (Ashish Govil) ប្រធានផ្នែកកៅស៊ូរបស់ក្រុមហ៊ុន អូឡាមអន្តរជាតិ បានលើកឡើងថា ក្រុមហ៊ុនកៅស៊ូនានាត្រូវផ្តោតអារម្មណ៍យកចិត្តទុកដាក់ខ្លាំងទៅលើបញ្ហាសិទ្ធិដីធ្លី។
លោកបានមានប្រសាសន៍ថា “ក្រុមហ៊ុនទាំងអស់ត្រូវមានស្មារតីប្រុងប្រយ័ត្ន។ លោកបានដឹងរឿងរ៉ាវទាក់ទងនឹងក្រុមហ៊ុន HAGL ដែលទើបតែមកដល់ទីនេះ”។
លោក ហ្គោវីល បាននិយាយសំដៅទៅលើក្រុមហ៊ុន Hoang Anh Gia Lai ដែលជាក្រុមហ៊ុនកៅស៊ូវៀតណាម និងមានចម្ការជាច្រើននៅភាគឦសាននៃប្រទេសកម្ពុជា។ កាលពីខែឧសភាឆ្នាំមុន អង្គការ ក្លូបល វីណេស (Global Witness) ដែលជាអង្គការឃ្លាំមើលបរិស្ថានចក្រភពអង់គ្លេសបានចេញផ្សាយរបាយការណ៍លទ្ធផលរបស់ខ្លួន ដែលវាយប្រហារប្រតិបត្តិការស៊ើបអង្កេតរយៈពេលជាច្រើនខែលើករណីទន្ទ្រានយកដី និងកាប់ឈើខុសច្បាប់ធ្វើឡើងដោយក្រុមហ៊ុនចម្ការកៅស៊ូនេះ។
ទោះបីជាមានក្តីកង្វល់ទាក់ទងទៅនឹងសិទ្ធិមនុស្ស និងបរិស្ថាន និងមានការព្យាករថា នឹងមានការផ្គត់ផ្គង់កៅស៊ូធម្មជាតិហួសកម្រិតនៅទូទាំងពិភពលោក សម្រាប់រយៈពេលជាច្រើនឆ្នាំខាងមុខក៏ដោយ ក៏រដ្ឋាភិបាលកម្ពុជានៅតែមានសុទិដ្ឋិនិយមខ្លាំងចំពោះវិស័យកៅស៊ូរបស់ខ្លួនដែរ។
កាលពីឆ្នាំ២០១៣ ប្រទេសកម្ពុជាសម្រេចបានចំណូល១៧០លានដុល្លារពីសកម្មភាពនាំចេញកៅស៊ូចំនួន៧៤.២០០តោន។ ដោយមានសកម្មភាពដាំដើមកៅស៊ូថ្មីៗបន្ថែមលើផលិតភាពដែលកំពុងតែកើនឡើង ប្រទេសកម្ពុជាទំនងជាអាចនាំចេញកៅស៊ូជិតមួយលានតោន និងរកចំណូលបានចំនួនបីពាន់លានដុល្លារយ៉ាងយូរក្នុងឆ្នាំ២០២០ នេះបើយោងតាមប្រសាសន៍របស់លោក យិន សុង អតីតនាយកវិទ្យាស្ថានស្រាវជ្រាវកម្ពុជា ដែលបច្ចុប្បន្នជាទីប្រឹក្សារដ្ឋសភា។
លោក ដេវីដ អាលឡាន (Devid Allan) ប្រធានអង្គការក្រៅរដ្ឋាភិបាលមួយ ដែលធ្វើការលើការអភិវឌ្ឍប្រកបដោយនិរន្តរភាពនៅក្នុងប្រទេសភូមា បានលើកឡើងថា ប្រទេសកម្ពុជាគួរតែចំណាយចំណូល ខ្លះក្នុង ចំណោមចំណូលទាំងនោះទៅលើការដោះស្រាយបញ្ហាទាក់ទងនឹងការបាត់បង់ដីធ្លី ដែលគម្រោងកសិពាណិជ្ជកម្មទាំងនេះតែងតែបង្កទៅលើសហគមន៍មូលដ្ឋាន។
លោកបានលើកឡើងអំពីតួលេខដែលលោក សុង បានបង្ហាញថា “ ប្រសិនបើនោះជាតួលេខសុក្រឹតមួយ ពេលនោះចំណូលទាំងអស់នេះគួរតែមានសមត្ថភាពគាំទ្រសកម្មភាពចាំបាច់ជំរុញឲ្យមានការគោរពសិទ្ធិប្រកបដោយយុត្តិ ធម៌និងភាពត្រឹមត្រូវចំពោះ
មនុស្សរាល់គ្នាដែលពាក់ព័ន្ធក្នុងដំណើរការទាំងមូល”។ លោក អាលឡាន បានមានប្រសាសន៍ថា ប៉ុន្តែ“អ្វីដែលយើងឃើញក្នុងឧទាហរណ៍ភាគច្រើនបំផុត ជាពិសេសក្នុងប្រទេសកំពុងអភិវឌ្ឍន៍ យើងឃើញមាន ការរក្សាទុកទ្រព្យសម្បត្តិ ហើយអ្នកធំកាន់តែមានទៅៗ ប៉ុន្តែអ្នកក្រកាន់តែក្រទៅៗ” ៕សុធា