យោងតាមអង្គការសិទ្ធិមនុស្សលីកាដូបានឲ្យដឹងថា ជម្លោះដីធ្លីនៅទូទាំងប្រទេសកំពុងតែកើនឡើងម្តងទៀតបន្ទាប់ពីមានភាពស្ងប់ស្ងាត់ក្នុងឆ្នាំបោះឆ្នោត។
អង្គការលីកាដូបានឲ្យដឹងថា ជម្លោះនៅតែបន្តកើតឡើង បើទោះជាមានបម្រាមពីរដ្ឋាភិបាលលើសម្បទានដីសេដ្ឋកិច្ចថ្មី និងជំរុញការចេញប័ណ្ណកម្មសិទ្ធិដីបន្ថែមទៀតក៏ដោយ។
នៅក្នុងខេត្តចំនួន១៣ដែលអង្គការក្រៅរដ្ឋាភិបាលនេះបានសង្កេតឃើញថា “រលកថ្មី” នៃសកម្មភាពទន្ទ្រានយកដីបានប៉ះពាល់ដល់ប្រជាពលរដ្ឋជាង២.២០០គ្រួសារថ្មីចាប់ពីខែមករារហូតដល់ខែមីនា ពោលគឺច្រើនជាងជិតបួនដងនៃចំនួនប្រជាពលរដ្ឋ៦១៨គ្រួសារ ដែលពាក់ព័ន្ធនៅក្នុងជម្លោះដីធ្លីប្រហាក់ប្រហែលគ្នានេះ អំឡុងរយៈពេលដូចគ្នាកាលពីឆ្នាំមុន។ ជម្លោះចុងក្រោយកាលពីពេលថ្មីៗនេះបានជំរុញឲ្យប្រជាជនខ្មែរជាង៥០០.០០០នាក់ពាក់ព័ន្ធក្នុងជម្លោះដីធ្លីក្នុងខេត្ត១៣ដែលត្រូវបានកត់ត្រាដោយអង្គការលីកាដូ ចាប់តាំងពីឆ្នាំ២០០០មក។
លោកស្រី ណាលី ពីឡូក ប្រធានអង្គការលីកាដូ បានចាត់ទុកតួលេខនេះជា “កំណើនដ៏គួរឲ្យអៀនខ្មាសមួយ”។ លោកស្រីបានឲ្យដឹងថា “ ចំនួននីមួយៗបង្ហាញពីជីវិតដែលរងការបំផ្លិចបំផ្លាញ ដែលបុគ្គលម្នាក់ៗប្រឈមនឹងការលំបាកធ្ងន់ធ្ងរ។ ប្រសិនបើគ្មានដីទេ ពួកគេគ្មានមធ្យោបាយដើម្បីប្រកបមុខរបរចិញ្ចឹមជីវិតឡើយ។ ពេលនេះ រដ្ឋាភិបាលត្រូវតែបញ្ចប់សកម្មភាពទន្ទ្រានយកដីធ្លីនេះ។
ការកើនឡើងនៃជម្លោះដីធ្លីដែលត្រូវបានរាយការណ៍នេះកើតឡើង បើទោះជាមានបម្រាមសម្បទានដីសេដ្ឋកិច្ចថ្មីដែលលោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន បានដាក់ចេញ នៅពាក់កណ្ដាលឆ្នាំ២០១២ ចំពេលមានការរិះគន់កាន់តែកើនឡើងពីការបណ្ដេញចេញដោយបង្ខំ និងការកាប់ឈើខុសច្បាប់។នៅពេលនោះដែរ លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រីបានបញ្ជាឲ្យមានការពិនិត្យសម្បទានដែលមានស្រាប់ទាំងអស់ទៅតាមច្បាប់។ លោកបានគំរាមដកអាជ្ញាប័ណ្ណពីអ្នកទាំងឡាយណាដែលរំលោភបញ្ញត្តិ និងបានសន្យានៅទូទាំងប្រទេសថា នឹងបន្តផ្ដល់ប័ណ្ណកម្មសិទ្ធិឲ្យដល់ប្រជាពលរដ្ឋ។
ចាប់តាំងពីពេលនោះមក រដ្ឋាភិបាលបានប្រគល់ប័ណ្ណកម្មសិទ្ធិថ្មីចំនួន៤៥០.០០០ប័ណ្ណ។ អង្គការលីកាដូបានកត់ត្រាការធ្លាក់ចុះនៃចំនួនគ្រួសារដែលរងផលប៉ះពាល់ដោយសារជម្លោះដីធ្លីថ្មីៗនេះនៅក្នុងខេត្តចំនួន១៣ ចាប់ពីឆ្នាំ២០១២ដល់ឆ្នាំ២០១៣ និងកំណើននៃករណីសរុប។ អង្គការនេះលើកឡើងថា ការជំរុញចេញប័ណ្ណកម្មសិទ្ធិដីបានធ្វើឲ្យស្ថាប័នរដគេចចេញពីការទទួលបន្ទុកការងារស្របច្បាប់នេះ។ អង្គការនេះក៏អះអាងដែរថា រដ្ឋាភិបាលបានបដិសេធមិនប្រើបញ្ញត្តិថ្មីជាសាធារណៈ ឬអនុញ្ញាតឲ្យអង្គការក្រៅរដ្ឋាភិបាលពិនិត្យតាមដានគម្រោងផ្ដល់ប័ណ្ណកម្មសិទ្ធិនេះឡើយ។
ចំណែកឯការត្រួតពិនិត្យដីមានស្រាប់ រដ្ឋាភិបាលបានលុបចោលអាជ្ញាប័ណ្ណតិចតួចប៉ុណ្ណោះ។ នៅចុងឆ្នាំ២០១២ លោក ច័ន្ទ សារុន ដែលជារដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងកសិកម្មនៅពេលនោះ បានលើកឡើងថា ដំណើរការត្រួតពិនិត្យនេះមិនបានចាប់ផ្ដើមនៅឡើយទេ ដោយសារតែមានការព្រួយបារម្ភអំពីករណីភ្លៀងធ្លាក់ដែលអាចបង្កផលប៉ះពាល់ដល់ការងារនៅមូលដ្ឋាន។
អង្គការលីកាដូបានលើកឡើងក្នុងសេចក្ដីថ្លែងការណ៍របស់ខ្លួនថា “វាច្បាស់ណាស់ថា សារាចរណែនាំរបស់រដ្ឋាភិបាលមិនទាន់ចូលជាធរមានពេញលេញនៅឡើយ ពីព្រោះគ្មានភ័ស្តុតាងបញ្ជាក់ថា ការត្រួតពិនិត្យសម្បទានដីមានស្រាប់ប្រកបដោយប្រសិទ្ធភាពមានសកម្មភាព។ ការខកខានមិនធ្វើការពិនិត្យឡើងវិញនេះ គឺជាបញ្ហាដ៏ធំមួយដោយថា សេចក្ដីប្រកាសថ្មីៗរបស់រដ្ឋាភិបាលថា ខ្លួននឹងផ្ដល់បន្តនូវសម្បទានដែលមិនទាន់បានប្រើនៅឡើយ”។
កាលពីខែមុននៅឯកិច្ចប្រជុំមួយស្ដីអំពីឧស្សាហកម្មកៅស៊ូ លោក លី ផល្លា អគ្គនាយកចម្ការកៅស៊ូរបស់ក្រសួងឧស្សាហកម្ម បានស្នើឲ្យមានការផ្ដល់សម្បទានមិនមានសកម្មភាពប្រើប្រាស់ដល់វិនិយោគិនថ្មី។ ក៏ប៉ុន្តែ ដោយសារតែប្រព័ន្ធផ្ដល់សម្បទានថ្មីនេះនៅតែមិនមានប្រសិទ្ធភាព ហើយការត្រួតពិនិត្យឡើងវិញរបស់រដ្ឋាភិបាលនៅតែមិនដំណើរការទៅមុខ អង្គការសិទ្ធិមនុស្សបានលើកឡើងថា ការជំរុញវិនិយោគបែបនេះមិនសមនឹងពេលវេលាបច្ចុប្បន្នទេ ការផ្ដល់សម្បទានចាស់នៅតែបន្តបង្កបញ្ហា។
ទាំងលោក ប៊ិន ឈិន ប្រធានអាជ្ញាធរជាតិដោះស្រាយវិវាទដីធ្លីរបស់រដ្ឋាភិបាល និងលោក បេងហុង សុជាតិខេមរ៉ូ អ្នកនាំពាក្យក្រសួងរៀបចំដែនដី នគរូបនីយកម្ម និងសំណង់ មិនអាចទាក់ទងបានដើម្បីធ្វើអត្ថាធិប្បាយបានឡើយ។
នៅឯក្រសួងកសិកម្ម រុក្ខាប្រមាញ់និងនេសាទ ដែលកំពុងពិនិត្យសម្បទានដីសេដ្ឋកិច្ចនោះ លោក ធន់ សារ៉ាត់ អតីតអ្នកនាំពាក្យបានបង្វែរសំណួរទៅលោក អៀង សុផាល្លែត ក៏ប៉ុន្តែ លោកមិនអាចទាក់ទងធ្វើសេចក្តីអត្ថាធិប្បាយបានទេ៕ ប៊ុននី
(រាយការណ៍បន្ថែមដោយ គុច ណារ៉េន)