រយៈពេលជាង១៥ខែក្រោយពីរបាយការណ៍មួយរបស់អង្គការក្លូបល វីតណេស (Global Witness) បានលាតត្រដាងថា ក្រុមហ៊ុនចម្ការកៅស៊ូរដ្ឋដ៏ធំរបស់ប្រទេសវៀតណាម បានឈូសឆាយដី និងបណ្ដេញសហគមន៍ក្នុងប្រទេសកម្ពុជា ចេញដោយខុសច្បាប់រួចមក ក្រុមហ៊ុននេះបានប្រកាសថា ខ្លួននឹងទទួលយក ហើយឆ្លើយតបទៅនឹងពាក្យបណ្តឹងរបស់ប្រជាពលរដ្ឋដែលរងផលប៉ះពាល់នៅក្នុងការរស់នៅរបស់ខ្លួន។
យោងតាមអង្គការ ក្លូបល វីតណេស បានឲ្យដឹងថា ក្រុមហ៊ុនចម្ការកៅស៊ូ Vietnam Rubber Group (VRG) ដែលចាត់ទុកសាជីវកម្មហិរញ្ញវត្ថុអន្តរជាតិ (IFC) របស់ធនាគារពិភពលោក ជាម្ចាស់ភាគហ៊ុន ប្រមូលបានដីទំហំជាង១៤០.០០០ហិកតាតាមរយៈសម្បទានដីសេដ្ឋកិច្ចចំនួន១៩កន្លែងនៅក្នុងខេត្តចំនួនប្រាំបី។
របាយការណ៍ឆ្នាំ២០១៣របស់អង្គការ ក្លូបល វីតណេស ដែលមានឈ្មោះថា “អភិជនកៅស៊ូ៖ តើក្រុមហ៊ុនវៀតណាម និងហិរញ្ញិកអន្តរជាតិកំពុងតែបង្កឲ្យមានវិបត្តិចាប់យកដីនៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា និងប្រទេសឡាវ ដោយរបៀបណា” បានបង្ហាញពីវិធីក្រុមហ៊ុនចម្ការកៅស៊ូវៀតណាម ដែលជាញឹកញាប់បានចុះកិច្ចព្រមព្រៀងដីធ្លីខុសច្បាប់ជាមួយរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា ដោយមិនគិតគូរដល់សហគមន៍ដែលកំពុងរស់នៅទីនោះឡើយ។
អង្គការក្លូបល វីតណេស បានលើកឡើងនៅក្នុងសេចក្ដីថ្លែងការណ៍មួយចេញផ្សាយកាលពីថ្ងៃពុធថា ពេលនេះ បន្ទាប់ពីការបញ្ចុះបញ្ចូលយ៉ាងខ្លាំងដើម្បីឲ្យមានការទទួលខុសត្រូវចំពោះសហគមន៍ដែលខ្លួនបណ្តេញចេញ និងការបំផ្លាញព្រៃឈើដែលសហគមន៍ពឹងផ្អែក ក្រុមហ៊ុនVRG បានប្រកាសថា ខ្លួនប្ដេជ្ញាចិត្តដោះស្រាយពាក្យបណ្តឹងនានា។
លោកស្រី មីហ្គែន មែកឃីនីស (Megan MacInnes) ប្រធានក្រុមផ្នែកដីធ្លីនៅអង្គការក្លូបល វីតណេស បានមានប្រសាសន៍ថា “ពេលនេះតេស្តសាកល្បងនេះនឹងបង្ហាញថា តើសហគមន៍ទទួលបានដំណោះស្រាយសមរម្យដែរទេចំពោះពាក្យបណ្ដឹងរបស់ខ្លួន។ នេះគួរតែរាប់បញ្ចូលសំណងជាប្រាក់ ព្រមទាំងជម្រើសជីវភាពផ្សេងផងដែរសម្រាប់អ្នកដែលបានបាត់បង់ដីធ្លីដោយសារប្រតិបត្តិការរបស់ក្រុមហ៊ុន VRG”។
ភាគច្រើននៃដីសម្បទានរបស់ក្រុមហ៊ុន VRG ស្ថិតនៅតាមតំបន់ដាច់ស្រយាល ហើយបានបណ្ដេញសហគមន៍ជនជាតិដើមភាគតិចដែលវប្បធម៌របស់ពួកគេមាននៅជុំវិញព្រៃដែលពួកគេរស់នៅ។ ដីកប់ខ្មោចដូនតារបស់ក្រុមជនជាតិដើមភាគតិចទាំងនោះក៏ត្រូវបានក្រុមហ៊ុនចម្ការកៅស៊ូបំផ្លាញចោល និងជំនួសដែរ។
យោងតាមលោកស្រី មីហ្គែន មែកឃីនីស បានឲ្យដឹងថា អង្គការក្លូបល វីតណេស នឹងធ្វើការជាមួយក្រុមហ៊ុន VRG នៅរយៈពេលពីរឆ្នាំក្រោយដើម្បីធានាថា ពាក្យបណ្ដឹងត្រូវបានដោះស្រាយត្រឹមត្រូវ។ លោកស្រីបានមានប្រសាសន៍ទៀតថា ការធ្វើឲ្យប្រាកដថា គ្មានពាក្យបណ្ដឹងណាមួយមិនត្រូវបានគេអើពើ គឺជាអាទិភាព។
លោកស្រីបានមានប្រសាសន៍ទៀតថា “អ្វីដែលបានព្រមព្រៀងគ្នាគឺថា ការទទួលបានលេខយោង នឹងត្រូវចេញផ្សាយភ្លាមៗ នៅពេលទទួលបានពាក្យបណ្ដឹង ការសើុបអង្កេតឬសំណើនីមួយៗ”។
លោកស្រីបានមានប្រសាសន៍ថា ពាក្យបណ្ដឹងអាចដាក់បាននៅតាមការិយាល័យក្រុមហ៊ុនចម្ការកៅស៊ូ ការិយាល័យរបស់ក្រុមហ៊ុន VRG នៅភ្នំពេញ ឬតាមប្រៃសណីយ៍ ហើយក្រុមហ៊ុននេះបានប្ដេជ្ញាថានឹងឆ្លើយតបក្នុងរយៈពេល៣០ថ្ងៃ។
លោកស្រីបានលើកឡើងបន្តថា “សំណួរត្រង់ថា តើក្រុមហ៊ុនជាសមាជិករបស់ VRG ពិតជាគោរពតាមការណែនាំនេះ ហើយថា តើវាត្រូវបានអនុវត្តតឹងរឹុងប៉ុណ្ណា”។
លោក ដេវីដ ប្រេដ (David Pred) នាយកគ្រប់គ្រងនៅ Inclusive Development International ដែលតស៊ូមតិដើម្បីសហគមន៍ត្រូវគេបណ្ដេញចេញ បានលើកឡើងតាមអីុម៉េលកាលពីថ្ងៃសុក្រថា ក្រុមហ៊ុនចម្ការកៅស៊ូវៀតណាម ដ៏ធំមួយទៀត ដែលគ្រប់គ្រងក្រុមហ៊ុន ហ័ងអាញ់ យ៉ាឡៃ ក៏បានផ្ដល់សម្បទានខ្លះដែរ។
ក្រុមហ៊ុន ហ័ងអាញ់ យ៉ាឡៃ ដែលទទួលបានមូលនិធិមួយភាគពីធនាគារពិភពលោក និងដែលត្រូវអង្គការក្លូបល វីតណេសចោទប្រកាន់ថា បានកាប់ឆ្ការព្រៃ និងបានបណ្ដេញសហគមន៍ចេញដោយខុសច្បាប់ដែរនោះ ក្នុងពេលថ្មីៗនេះកំពុងស្ថិតក្រោមការពិនិត្យតាមដានពីតំណាង IFC ដែលពេលនេះកំពុងសម្របសម្រួលឲ្យមានការចរចារវាងក្រុមហ៊ុន និងសហគមន៍រងផលប៉ះពាល់។
លោក ដេវីដ ប្រេដ បានមានប្រសាសន៍ថា “តំណាងក្រុមហ៊ុនបានប្រាប់យើង និងសហគមន៍ទាំងនោះថា ពួកគេទទួលស្គាល់ថា ពួកគេបានធ្វើខុស ហើយកំពុងប្ដេជ្ញាធ្វើការកែតម្រូវ។ ប៉ុន្តែ យើងកំពុងរង់ចាំមើលថា តើការប្ដេជ្ញានេះនឹងពិតជានាំឲ្យមានការប្រគល់ដីសហគមន៍ និងតំបន់ពិសិដ្ឋ ដែលសម្បទានរបស់ក្រុមហ៊ុន ហ័ងអាញ់ យ៉ាឡៃ បានរឹបអូសដោយខុសច្បាប់ ឬយ៉ាងណា”។
លោក អ៊ាង វុទ្ធី នាយកប្រតិបត្តិិអង្គការសមធម៌កម្ពុជា ដែលបានព្យាយាមបញ្ចុះបញ្ចូលដើម្បីសហគមន៍ត្រូវបានបណ្ដេញចេញទាំងនោះ បានមានប្រសាសន៍ថា សម្រាប់ករណីខ្លះ សំណងមិនអាចប៉ះប៉ូវបានឡើយ។
លោកបានមានប្រសាសន៍បន្តទៀតថា “វាពិបាកនឹងផ្ដល់សំណងណាស់។ ទាំងនេះគឺជាជនជាតិដើមភាគតិច ហើយពួកគាត់មានរបៀបរស់នៅ និងវប្បធម៌ខុសប្លែកពីគេ។ កន្លែងកប់ខ្មោច និងព្រៃអ្នកតាមិនអាចជំនួសបានឡើយ។ ហើយក៏ត្រូវលើកឡើងពីបញ្ហានេះដែរថា អ្វីដែលពួកគេបានធ្វើគឺខុសច្បាប់”៕សុខុម