លោក សុរិយា ស៊ូបេឌី (Surya Subedi) ប្រេសិតសិទ្ធិមនុស្សអង្គការសហប្រជាជាតិបានមានប្រសាសន៍ក្នុងរបាយការណ៍ចុងក្រោយរបស់លោកស្តីអំពីប្រទេសកម្ពុជាថា ទោះបីជាមានការប៉ះទង្គិចគ្នាហិង្សាជាហូរហែ ដែលក្នុងនោះកងកម្លាំងរដ្ឋាភិបាលបានបាញ់ស្លាប់មនុស្ស៧នាក់ ក្នុងពេលកន្លងមកក៏ដោយ ក៏ស្ថានការណ៍សិទ្ធិមនុស្សក្នុងប្រទេសកម្ពុជាកំពុងស្ថិតក្នុងទិសដៅវិជ្ជមានដែរ។
របាយការណ៍ផ្ញើជូនក្រុមប្រឹក្សាសិទ្ធិមនុស្សអង្គការសហប្រជាជាតិនេះ ជារបាយការណ៍លើកទី៦របស់លោក ចាប់តាំងពីកាន់តំណែងនេះកាលពីឆ្នាំ២០០៩ ហើយក៏ជារបាយការណ៍ចុងក្រោយរបស់លោកដែរ។
Wan Hea-Lee តំណាងការិយាល័យនៃឧត្តមស្នងការទទួលបន្ទុកសិទ្ធិមនុស្សនៅប្រទេសកម្ពុជា បានមានប្រសាសន៍ថា “អាណត្តិរបស់អ្នកធ្វើរបាយការណ៍ពិសេសរូបនេះបន្តរហូតដល់ដំណាច់ឆ្នាំ២០១៥ ប៉ុន្តែជាលក្ខណផ្ទាល់ខ្លួន លោកនឹងបញ្ចប់រយៈពេល៦ឆ្នាំរបស់លោកនៅខែមីនា ដូច្នេះ ការធ្វើទស្សនកិច្ចបន្ទាប់នេះនឹងជាទស្សនកិច្ចចុងក្រោយរបស់លោក”។
ក្នុងរបាយការណ៍នេះ លោក ស៊ូបេឌី មានប្រសាសន៍ថា អំពើហិង្សាក្នុងឆ្នាំកន្លងមក បំរាមមិនឲ្យមានការជួបជុំគ្នា និងការចាប់ដាក់ពន្ធនាគារដោយបញ្ហានយោបាយ បានដើរផ្ទុយនឹងនិន្នាការទូទៅនៃការធ្វើឲ្យសិទ្ធិមនុស្សប្រសើរឡើង និងបានមានប្រសាសន៍ថា ការផ្តោតយកចិត្តទុកដាក់សព្វថ្ងៃលើកំណែទម្រង់បោះឆ្នោត អាចឲ្យប្រទេសនេះស្ថិតលើមាគ៌ាមានលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ។
លោក ស៊ូបេឌី មានប្រសាសន៍ថា អំពើហិង្សា និងការប្រើកម្លាំងជ្រុលហួសហេតុកើតឡើងជាច្រើនលើកចាប់តាំងពីការបោះឆ្នោតមក ព្រមទាំងការបន្តដាក់បំរាមមិនច្បាស់លាស់និងស្រេចតែចិត្តលើការតវ៉ាដែលមានរយៈពេលជាង៦ខែ និងការចាប់ខ្លួនសមាជិកគណបក្សសង្គ្រោះជាតិតាមបទចោទប្រកាន់ធ្ងន់ធ្ងរ ដែលត្រូវគេជឿជាទូទៅថា ជាហេតុផលនយោបាយនោះ បានរត់បញ្ច្រាសនឹងនិន្នាការនេះ”។
សមាជិកសភាគណបក្សប្រឆាំង៧រូបនិងសកម្មជនបក្ស៤នាក់ត្រូវគេចាប់ដាក់ពន្ធនាគារ និងត្រូវដោះលែងឲ្យនៅក្រៅឃុំវិញ ចាប់តាំងពីមានការផ្ទុះអំពើហិង្សាតាមផ្លូវនៅជិតទីលានប្រជាធិបតេយ្យកាលពីថ្ងៃទី១៥ខែកក្កដា ដែលព្រះរាជអាជ្ញាបានប្រើជាមូលដ្ឋានសម្រាប់ការចោទប្រកាន់ពីបទកុបកម្ម និងញុះញង់ឲ្យប្រព្រឹត្តបទល្មើស ដែលនៅជាធរមាននៅឡើយ។
ប៉ុន្តែបើទោះជាមានស្ថានការណ៍អាប់អួបែបនេះក្តី ក៏លោក ស៊ូបេឌី សរសេរ ផ្អែកលើការធ្វើទស្សនកិច្ចរបស់លោកកាលពីខែមករានិងខែមិថុនាថា “ស្ថានការណ៍សិទ្ធិមនុស្សនៅប្រទេសកម្ពុជា ដែលមើលឃើញតាមទស្សនៈយូរអង្វែង កំពុងបោះជំហានតាមទិសដៅវិជ្ជមានជាទូទៅ។
លោក ស៊ូបេឌី មានប្រសាសន៍ថា ការនេះ “ភាគច្រើនដោយសារការផុសផុលរបស់ប្រជាពលរដ្ឋច្រើនកុះករប្រកបដោយទឹកចិត្តក្លាហាន ដែលហ៊ានចេញមកសម្តែងទស្សនរបស់ខ្លួនកាលពីឆ្នាំ២០១៣។ វាបានបង្ហាញចេញតាមវិធីគួរឲ្យចាប់អារម្មណ៍ និងមានវិន័យ បើទោះជាមានការគប់ដុំថ្មនិងការបំផ្លាញទ្រព្យសម្បត្តិដោយអ្នកតវ៉ាមួយចំនួន និងការដាក់របាំងការពារ ហើយនិងវត្តមានកម្លាំងសន្តិសុខប្រដាប់អាវុធក្តី”។
ក្នុងរបាយការណ៍លើកមុន លោក ស៊ូបេឌី បានព្រមានជាមុនអំពីការកើតឡើងនៃអំពើហិង្សា ប្រសិនបើរដ្ឋាភិបាលមិនបានធ្វើកំណែទម្រង់ប្រព័ន្ធបោះឆ្នោតដែលគ្រប់គ្រងដោយគណបក្សប្រជាជនកាន់អំណាច អ៊ីចឹងហើយបានជាមានការធ្លាក់ចុះការជឿទុកចិត្តពីសាធារណជនក្នុងលទ្ធផលបោះឆ្នោត។ លោកបានសរសេរក្នុងរបាយការណ៍ចុងក្រោយរបស់លោកថា គណបក្សប្រជាជនកម្ពុជាកាន់អំណាចមានការទទួលខុសត្រូវទាំងស្រុង ក្នុងការធានាឲ្យកិច្ចប្រឹងប្រែងកំណែទម្រង់ជាបន្ត ឈានដល់ការបោះឆ្នោតមួយត្រឹមត្រូវនៅលើកក្រោយ។
លោកបានសរសេរថា “ដោយសារតែគណបក្សកាន់អំណាច គឺគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា និងរដ្ឋាភិបាលខ្លួនឯង មានការទទួលខុសត្រូវដើម្បីបង្ហាញភាពបត់បែនជាអតិបរមា ភាពដឹកនាំនិងភាពម៉ឹងម៉ាត់ ហើយទទួលយកដោយស្ម័គ្រចិត្តនូវការទាមទារឲ្យមានកំណែទម្រង់ ដើម្បីធានាដល់ការប្រព្រឹត្តទៅល្អប្រសើរនូវលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យក្នុងប្រទេសនេះ”។
លោក ស៊ូបេឌី បានសរសេរបន្ថែមដែលទំនងសំដៅលើពាក្យសម្តីដែលប្រើជាញឹកញាប់ប្រឆាំងវៀតណាមរបស់គណបក្សសង្គ្រោះជាតិថា “ក្នុងពេលជាមួយគ្នានេះដែរ គណបក្សប្រឆាំងក៏ត្រូវមានហេតុផលច្បាស់លាស់ និងប្រាកដនិយម ហើយត្រូវមានការអត់ឱននិងលើកកម្ពស់ទំនាក់ទំនងជាតិសាសន៍សុខដុមដែរ”។
លោក ស៊ូបេឌី ក៏បានលើកឡើងនូវកង្វល់អំពីកិច្ចព្រមព្រៀងមួយ ដែលនឹងឃើញប្រទេសអូស្ត្រាលីឲ្យជនភៀសខ្លួនដែលសព្វថ្ងៃជាប់ឃុំនៅប្រទេសដែនកោះណូរូ នៅមហាសមុទ្រប៉ាស៊ីហ្វិក មកតាំងទីលំនៅជាថ្មីនៅកម្ពុជា។ លោកបានមានប្រសាសន៍ថា ប្រសិនបើត្រូវបានអនុម័តមែន កិច្ចព្រមព្រៀងនោះនឹងក្លាយ”ជាការបោះបង់ការទទួលខុសត្រូវពិតប្រាកដរបស់ប្រទេសអូស្ត្រាលី” ពីព្រោះប្រទេសកម្ពុជា “មិនទាន់មានឋានៈស្មើនឹងប្រទេសអូស្ត្រាលីក្នុងក្របខណ្ឌសិទ្ធិ ឱកាសការងារ និងបទដ្ឋានអន្តរជាតិស្តីពីសមាហរណកម្មទេ”។
លោក ស៊ូបេឌី ក៏បានកត់សម្គាល់ដែរថា ប្រទេសកម្ពុជាបានរំលោភកាតព្វកិច្ចអន្តរជាតិរបស់ខ្លួនចំពោះជនភៀសខ្លួនក្នុងពេលកន្លងមក ជាពិសេសការប្រគល់ទាំងបង្ខំនូវជនស្វែងរកសិទ្ធិជ្រកកោនវីហ្គួ ទៅឲ្យប្រទេសចិនវិញ។ លោកបានមានប្រសាសន៍ថា “រដ្ឋដែលមិនមានសេវាចាំបាច់ គឺមិនបានត្រៀមខ្លួន ដើម្បីផ្តល់ឲ្យជនភៀសខ្លួននូវការស្នាក់នៅអចិន្ត្រៃយ៍តាមរយៈការតាំងទីលំនៅថ្មីនេះទេ”។
ការកែទម្រង់ផ្សេងទៀត ដែលលោក ស៊ូបេឌី បានជំរុញអំឡុងពេលលោកជាអ្នកធ្វើរបាយការណ៍នេះដែរ គឺការព្រាងនិងការអនុម័តច្បាប់ចំនួន៣ស្តីពីប្រព័ន្ធតុលាការ។
នៅទីបញ្ចប់ ច្បាប់ទាំងបីនេះត្រូវបានអនុម័តកាលពីខែកក្កដា ដោយមានការរិះគន់យ៉ាងខ្លាំងពីក្រុមសិទ្ធិមនុស្សនិងក្រុមតស៊ូមតិខាងផ្លូវច្បាប់ ដែលបាននិយាយថា វាជួយពង្រឹងចាក់គ្រឹះអំណាចអង្គនីតិប្រតិបត្តិទៅលើតុលាការ។
លោក ស៊ូបេឌី បានសរសេរថា “ដោយបានពិនិត្យអត្ថបទនោះ អ្នកធ្វើរបាយការណ៍ពិសេសមានកង្វល់ថា ច្បាប់ទាំងនេះអនុម័តដោយសភាមានខមួយចំនួនដែលប៉ះពាល់ដល់គោលការណ៍នៃការញែកអំណាចឲ្យដាច់ពីគ្នា”។
លោកបានបន្ថែមថា “កង្វះភ័ស្តុតាងដែលពាក់ព័ន្ធ” ចំពោះការចាប់ខ្លួនសមាជិកសភាបក្សប្រឆាំង៧រូបកាលពីខែមុន គួបផ្សំនឹងការដោះលែងឆាប់រហ័ស ក្នុងពេលដែលកិច្ចព្រមព្រៀងនយោបាយត្រូវយល់ព្រមរវាងលោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន និងលោក សម រង្ស៊ី ប្រធានគណបក្សសង្គ្រោះជាតិនោះ “បានបង្ហាញយ៉ាងច្បាស់នូវអ្វីដែលតុលាការបន្តទទួលរងឥទ្ធិពលពីអង្គការនីតិប្រតិបត្តិ”។ លោក ស៊ូបេឌី គ្រោងនឹងបង្ហាញរបាយការណ៍ជូនក្រុមប្រឹក្សាសិទ្ធិមនុស្សក្នុងក្រុងហ្សឺណែវនាខែក្រោយនេះ៕មានិត