យោងតាមច្បាប់ចម្លងនៃកិច្ចព្រមព្រៀងបានឲ្យដឹងថា ជនភៀសខ្លួនដែលតាំងទីលំនៅថ្មីនៅប្រទេសកម្ពុជា ក្រោមកិច្ចព្រមព្រៀងថ្មីមួយជាមួយប្រទេសអូស្ត្រាលីនឹងត្រូវចេញពីរាជធានីភ្នំពេញបន្ទាប់ពួកគេបានរៀនភាសាខ្មែរមូលដ្ឋាន នឹងបន្តទទួលជំនួយ ហើយនឹងទទួលបានជំនួយត្រឹមតែរយៈពេល១២ខែប៉ុណ្ណោះក្រោយពេលពួកគេចាកចេញពីរាជធានី។
លោក ស ខេង រដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងមហាផ្ទៃ និងលោក ស្កត់ ម៉ូរីសុន (Scott Morrison) រដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងអន្តោប្រវេសន៍អូស្ត្រាលីបានប្រកាសកិច្ចព្រមព្រៀងនេះដោយមានការពិសាស្រាសំប៉ាញ នៅក្នុងពិធីចុះហត្ថលេខាមួយក្នុងរាជធានីភ្នំពេញ កាលពីរសៀលថ្ងៃសុក្រ ទោះបីជាមានការរិះគន់ជាបន្តបន្ទាប់ថា ប្រទេសអូស្ត្រាលីកំពុងគេចវេះពីការទទួលខុសត្រូវរបស់ខ្លួនចំពោះជនភៀសខ្លួន ដែលសព្វថ្ងៃកំពុងត្រូវបានឃុំខ្លួននៅក្នុងប្រទេសណូរូ ជាប្រទេសដែនកោះមួយនៅភាគខាងត្បូងមហាសមុទ្រប៉ាស៊ីហ្វិក ដោយសារការបញ្ជូនពួកគេទៅប្រទេសមួយក្នុងចំណោមប្រទេសក្រីក្របំផុត និងពុករលួយបំផុតលើពិភពលោកក៏ដោយ។
កាលពីថ្ងៃសុក្រ ភាគីទាំងពីរមិនបានផ្តល់នូវច្បាប់ចម្លងនៃអនុស្សរណៈនៃការយោគយល់គ្នា (MoU) ដែលត្រូវបានចរចាដោយសម្ងាត់ និងដោយមិនបានបញ្ចូលអង្គការក្រៅរដ្ឋាភិបាល ឬក៏ឧត្តមស្នងការអង្គការសហប្រជាជាតិទទួលបន្ទុកជនភៀសខ្លួន (UNHCR) នោះឡើយ។ ប៉ុន្តែ ច្បាប់ចម្លងនៃអនុស្សរណៈនៃការយោគយល់គ្នា ដែលគ្មានការចុះហត្ថលេខា ឬកាលបរិច្ឆេទ និងគោលការណ៍អនុវត្តអមជាមួយ ដែលទទួលបានកាលពីចុងសប្តាហ៍ បានផ្ដល់នូវសេចក្ដីលម្អិតថ្មីអំពីផែនការនេះ។
ឯកសារទាំងនេះបញ្ជាក់ពីមូលដ្ឋានខ្លះនៃកិច្ចព្រមព្រៀងរយៈពេលបួនឆ្នាំ ដែលបានដាក់ចេញកាលពីថ្ងៃសុក្រ។ ឯកសារទាំងនេះមានខ្លឹមសារថា ប្រទេសអូស្ត្រាលីនឹងរ៉ាប់រងរាល់ការចំណាយទាំងអស់សម្រាប់ការតាំងទីលំនៅថ្មី និងសម្រាប់ការផ្គត់ផ្គង់ជនភៀសខ្លួន សូម្បីតែថ្លៃធ្វើដំណើរសម្រាប់មន្ត្រីកម្ពុជាទៅកាន់ប្រទេសណូរូ ដើម្បីជួបជាមួយគ្រួសារដែលទទួលបានសិទ្ធិ ក៏ប្រទេសអូស្ត្រាលីជាអ្នករ៉ាប់រងដែរ។ ហើយជនភៀសខ្លួនទាំងអស់គឺសុទ្ធតែស្ម័គ្រចិត្ត។
ហើយខណៈដែលមន្ត្រីកម្ពុជា និងអូស្ត្រាលីមិនបានឲ្យដឹងពីទីកន្លែងដែលជនភៀសខ្លួននឹងត្រូវស្នាក់នៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជានោះ គោលការណ៍ទាំងនោះបានបញ្ជាក់ថា គេនឹងផ្តល់កន្លែងស្នាក់នៅបណ្តោះអាសន្នក្នុងរាជធានីភ្នំពេញដល់ពួកគេ “រហូតដល់ពួកគេចេះភាសាខ្មែរមូលដ្ឋាន ហើយនិងឆ្លងកាត់ការត្រួតពិនិត្យសុខភាព”។
គោលការណ៍ទាំងនោះមានខ្លឹមសារបន្តទៀតថា “ប្រទេសអូស្ត្រាលី និងកម្ពុជានឹងសហការគ្នាដើម្បីស្វែងរកទីតាំងមួយនៅក្រៅរាជធានីភ្នំពេញសម្រាប់ផ្តល់សេវាតាំងទីលំនៅដល់ជនភៀសខ្លួន”។
គោលការណ៍ទាំងនោះមានខ្លឹមសារបន្ថែមថា សេវាតាំងទីលំនៅថ្មីនឹងបូករួមអ្វីទាំងអស់ដែលរាប់ចាប់ពីកន្លែងស្នាក់នៅឯកជន ដល់ការផ្តល់វគ្គបណ្តុះបណ្តាលផ្នែកភាសា និងការងារ ការផ្តល់ប្រាក់កម្ចីសម្រាប់ចាប់ផ្តើមអាជីវកម្ម អាហារ សម្លៀកបំពាក់ សេវាសុខភាព និងការចំណាយផ្សេងៗ ដែលភាគីទាំងពីរនឹងព្រមព្រៀងគ្នាតាមក្រោយ។
គោលការណ៍ទាំងនោះមានខ្លឹមសារទៀតថា “សេវាតាំងទីលំនៅថ្មីនឹងត្រូវផ្តល់ឲ្យក្នុងរយៈពេល១២ខែ គិតចាប់ពីថ្ងៃដែលជនភៀសខ្លួននីមួយៗចាកចេញពីកន្លែងស្នាក់នៅបណ្តោះអាសន្ន។ ក្រោយរយៈពេល១២ខែដំបូងនេះ ការវាយតម្លៃមួយនឹងត្រូវធ្វើឡើងមួយករណីម្តងៗ ដើម្បីចង់ដឹងថា តើមានតម្រូវការអ្វីបន្ថែមទៀតសម្រាប់សេវាតាំងទីលំនៅថ្មីនេះ”។
លោក ស ខេង មិនអាចទាក់ទងបានទេកាលពីម្សិលមិញ។ រីឯលោក សុខ ផល អគ្គនាយកនៃអគ្គនាយកដ្ឋានអន្តោប្រវេសន៍នៅក្រសួងមហាផ្ទៃក៏បានបដិសេធមិនធ្វើអត្ថាធិប្បាយដែរ។
លោកស្រី ដេនីស ខហ្វលេន (Denise Coghlan) ដែលដំណើរការអង្គការយេស៊ូផ្តល់សេវាកម្មសម្រាប់ជនភៀសខ្លួន (Jesuit Refugee Service) នៅរាជធានីភ្នំពេញបានលើកឡើងថា ជំនួយរយៈពេល១២ខែនេះទំនងជាមិនគ្រប់គ្រាន់សម្រាប់ជនភៀសខ្លួនមួយចំនួនក្នុងចំណោមជនភៀសខ្លួនថ្មីនេះទេ។
លោកស្រីបានមានប្រសាសន៍ថា “មនុស្សដែលមានជំងឺ និងប៉ះពាល់ផ្លូវចិត្ត អ្នកដែលមិនអាចរកការងារធ្វើបាននឹងត្រូវការជំនួយមូលដ្ឋានក្នុងពេលយូរ។ ប្រសិនបើជនភៀសខ្លួនត្រូវបានផ្តល់ឲ្យនូវប្រាក់ឧបត្ថម្ភប្រចាំខែ បន្ទាប់ពីជំនួយ១២ខែនោះត្រូវបានបញ្ចប់ ពួកគេគួរតែត្រូវបានផ្តល់ជំនួយខ្លះៗមួយឆ្នាំបន្ថែមទៀត ហេតុដូច្នេះជនភៀសខ្លួនអាចសម្របខ្លួនបានជាបណ្តើៗ”។
លោកស្រី ខូហ្វលេន បានលើកឡើងបន្តថា កិច្ចព្រមព្រៀងនេះ ក៏មិនបញ្ជាក់ឲ្យបានច្បាស់អំពីថា តើជនភៀសខ្លួននឹងត្រូវរៀនភាសាខ្មែរមូលដ្ឋាននៅកន្លែងណាដែរ ព្រោះកិច្ចព្រមព្រៀងនេះនិយាយតែពីការផ្តល់ “សេវានៅខាងក្រៅរាជធានីតែប៉ុណ្ណោះ ហើយក៏មិនបានបញ្ជាក់ឲ្យបានច្បាស់អំពីការបញ្ជូនពួកគេចេញពីរាជធានីដែរ។
លោកស្រីបានគូសបញ្ជាក់ថា ជនភៀសខ្លួនប្រមាណ៦០នាក់ ឬក៏ជនភៀសខ្លួនដែលសព្វថ្ងៃកំពុងរស់នៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជាបានតាំងទីលំនៅ នៅជាយរាជធានីភ្នំពេញ ហើយថា អ្នកមកដល់ថ្មីមិនគួរប្រឈមនឹងការរឹតបន្តឹងបន្ថែមទាក់ទិនទីកន្លែងដែលពួកគេត្រូវរស់នៅឡើយ។
លោកស្រីបានមានប្រសាសន៍ថា “ការផ្តល់សេរីភាពសម្រាប់ការតាំងទីលំនៅថ្មីដល់ពួកគេ ទំនងជាជម្រើសល្អបំផុត”។
អនុស្សរណៈនៃការយោគយល់គ្នា និងគោលការណ៍ទាំងនោះបានលើកឡើងថា សេវាសម្រាប់ជនភៀសខ្លួននឹង “ត្រូវធ្វើឲ្យស្របតាមនឹងបទដ្ឋានសហគមន៍មូលដ្ឋាន” ហើយថា ជនភៀសខ្លួននីមួយៗដែលត្រូវតាំងទីលំនៅថ្មីនឹងត្រូវផ្តល់ឲ្យនូវឯកសារ ដែលពួកគេត្រូវការជាចាំបាច់ដើម្បីស្វែងរកការងារធ្វើ និងបញ្ជូនកូនៗពួកគេទៅសាលារៀន។
ឯកសារទាំងនោះមិនបានផ្តល់ព័ត៌មានទាក់ទិននឹងរឿងថា តើជនភៀសខ្លួនចំនួនប៉ុន្មាននាក់ដែលប្រទេសកម្ពុជានឹងត្រូវទទួលយកពីប្រទេសណូរូជាកន្លែងដែលមានតែអ្នកស្វែងរកសិទ្ធិជ្រកកោនជាង២០០នាក់ក្នុងចំណោមអ្នកស្វែងរកសិទ្ធិជ្រកកោនប្រហែល១.០០០នាក់មានឯកសារស្របច្បាប់នោះឡើយ។ កាលពីថ្ងៃព្រហស្បតិ៍ លោក ស ខេង បានលើកឡើងថា នឹងអនុញ្ញាតឲ្យជនភៀសខ្លួនមិនលើសពីប្រាំនាក់ទេដើម្បីតាំងទីលំនៅថ្មីនៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជាក្នុង”គម្រោងសាកល្បង” ជាលើកដំបូង។
ឯកសារទាំងនោះក៏មិនបានបញ្ជាក់ឲ្យដឹងពីចំនួនទឹកប្រាក់ដែលប្រទេសអូស្ត្រាលីនឹងត្រូវចំណាយសរុបក្នុងកិច្ចព្រមព្រៀងនេះដែរ។
ទោះជាយ៉ាងណា កាលពីថ្ងៃសុក្រ លោក ម៉ូរីសុន បានប្រាប់សាជីវកម្មផ្សាយសំឡេងអូស្ត្រាលី (ABC) ថា ប្រទេសអូស្ត្រាលីនឹងផ្តល់កញ្ចប់ជំនួយមកឲ្យប្រទេសកម្ពុជាក្នុងទឹកប្រាក់៤០លានដុល្លារសម្រាប់កិច្ចព្រមព្រៀងស្តីពីជនភៀសខ្លួនដែលមានរយៈពេលបួនឆ្នាំ។យោងតាមសេចក្តីរាយការណ៍ពី ABC លោកស្រី ជូលី ប៊ីសប់ (Julie Bishop) រដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងការបរទេសអូស្ត្រាលីបានលើកឡើងថា ប្រាក់នេះ “នឹងមានទិសដៅសម្រាប់ជួយការប្រកួតប្រជែងក្នុងការនាំចេញអង្ករ និងសមត្ថភាពក្នុងការបោសសម្អាតមីនរបស់ប្រទេសកម្ពុជា”។
ទោះជាយ៉ាងណាអនុស្សរណៈនៃការយោគយល់គ្នានេះបានលើកឡើងថា ជំនួយបន្ថែមរបស់ប្រទេសអូស្ត្រាលីដែលនឹងត្រូវផ្តល់ឲ្យប្រទេសកម្ពុជា នឹងមានគោដៅជាក់លាក់ ពោលដល់សហគមន៍ទាំងនោះ ដែលជនភៀសខ្លួននឹងតាំងទីលំនៅថ្មី។
អនុស្សរណៈនៃការយោគយល់គ្នានេះមានខ្លឹមសារថា “រដ្ឋាភិបាលអូស្ត្រាលីនឹងផ្តល់ជំនួយអភិវឌ្ឍន៍បន្ថែមដោយផ្តោតលើអាទិភាពនៃការអភិវឌ្ឍទ្វេភាគីដែលបានព្រមព្រៀងគ្នា រួមទាំងការធានាផលប្រយោជន៍ដល់សហគមន៍មូលដ្ឋានជាកន្លែងដែលជនភៀសខ្លួនតាំងទីលំនៅផងដែរ”។
តាមសុទិដ្ឋិនិយម អនុស្សរណៈនៃការយោគយល់គ្នានេះក៏បានលើកឡើងផងដែរថា ប្រទេសកម្ពុជា និងអូស្ត្រាលី នឹង ”ធ្វើការយ៉ាងជិតស្និទ្ធ”ជាមួយឧត្តមស្នងការអង្គការសហប្រជាជាតិទទួលបន្ទុកជនភៀសខ្លួនទាក់ទិននឹងកិច្ចព្រមព្រៀងនេះ។ ទីភ្នាក់ងារទទួលបន្ទុកជនភៀសខ្លួនរបស់អង្គការសហប្រជាជាតិនេះបានរិះគន់ផែនការនេះ ហើយលើកឡើងថា ខ្លួន “គ្មានតួនាទី” នៅក្នុងផែនការនេះទេ។ ទីភ្នាក់ងារនេះបានលើកឡើងទៀតថា កិច្ចព្រមព្រៀងនេះគ្មាននិរន្តរភាពទេ ហើយការបញ្ចុះបញ្ចូលរបស់ប្រទេសអូស្ត្រាលីឲ្យជនភៀសខ្លួនយល់ព្រមមកប្រទេសកម្ពុជាវាធ្វើឲ្យមានភាពគ្រោះថ្នាក់ដល់ពិភពលោក។
អ្នករិះគន់ផ្សេងៗទៀតបានលើកឡើងថា ប្រទេសអូស្ត្រាលីក៏បានរំលោភកិច្ចសន្យារបស់ខ្លួនជាមួយប្រទេសណូរូ ដែលសន្យាថា នឹងស្វែងរក “ប្រទេសទី៣ ដែលមានសុវត្ថិភាព” សម្រាប់អ្នកស្វែងរកសិទ្ធិជ្រកកោនផងដែរ។
អង្គការសិទ្ធិជនជាតិដើមភាគតិច (The Minority Rights Group International) បានលើកឡើងនៅក្នុងសេចក្តីថ្លែងការណ៍មួយកាលពីម្សិលមិញថា ខ្លួនមានការព្រួយបារម្ភយ៉ាងខ្លាំងចំពោះកិច្ចព្រមព្រៀងបញ្ជូនជនភៀសខ្លួនមកកម្ពុជា ដែលមានប្រវត្តិនិរទេសជនជាតិដើមភាគតិចមានដូចជាជនជាតិដើមភាគតិច វីហ្គួ (Uighurs) មកពីប្រទេសចិន និងជនជាតិដើមភាគតិចម៉ុងតេចណាត (Montegnards) មកពីប្រទេសវៀតណាមត្រឡប់ទៅប្រទេសពួកគេវិញជាកន្លែងដែលពួកគេមួយចំនួនត្រូវបានចាប់ខ្លួន ចាប់ដាក់ពន្ធនាគារ ផ្ដន្ទាទោស និងត្រូវបង្ខំឲ្យធ្វើការងារ។
លោក ម៉ាក ឡេតទីមឺ (Mark Lettimer) នាយកប្រតិបត្តិអង្គការមួយដែលមានមូលដ្ឋាននៅក្នុងទីក្រុងឡុងដ៍បានលើកឡើងក្នុងសេចក្តីថ្លែងការណ៍មួយថា ” ប្រទេសកម្ពុជាបានបញ្ជាក់ម្តងហើយម្ដងទៀតថា ខ្លួនមិនមែនជាប្រទេសដែលមានសុវត្ថិភាពសម្រាប់ជនជាតិដើមភាគតិចដែលរត់គេចចេញពីការធ្វើទុកបុកម្នេញឡើយ។ ហើយវាសនាទៅថ្ងៃអនាគតរបស់អ្នកស្វែងរកសិទ្ធិជ្រកកោនថ្មី ឬក៏ជនភៀសខ្លួនពីប្រទេសអូស្ត្រាលីដែលត្រូវបានផ្ដល់ទីលំនៅថ្មីនៅទីនោះ គឺគួរឲ្យព្រួយបារម្ភខ្លាំងណាស់”៕ស៊ុយឈាង
(រាយការណ៍បន្ថែមដោយ មិុច ដារ៉ា)