ក្រុមហ៊ុនរ៉ែអូស្ត្រាលី BHP Billiton បានប្រកាសថា ខ្លួនកំពុងចរចាជាមួយរដ្ឋាភិបាលអាមេរិក ដើម្បីដោះស្រាយការចោទប្រកាន់អំពើពុករលួយនៅក្រៅប្រទេស ដែលរួមមានទាំងការអះអាងដែលថា ក្រុមហ៊ុននេះបានបង់ប្រាក់សំណូក២,៥លានដុល្លារទៅឲ្យមន្ត្រីកម្ពុជា ដើម្បីទទួលបានសិទ្ធិរុករករ៉ែក្នុងតំបន់ភាគឦសានរបស់ប្រទេសកម្ពុជា។
លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន បានមើលខុសត្រូវដោយផ្ទាល់លើកិច្ចព្រមព្រៀងឆ្នាំ២០០៦របស់ក្រុមហ៊ុន BHP ដើម្បីរុករករ៉ែបុកស៊ីត ក្នុងខេត្តមណ្ឌលគិរី។
ក្រុមហ៊ុននេះបានដកចេញពីប្រទេសកម្ពុជាកាលពីឆ្នាំ២០០៩ គឺនៅឆ្នាំដដែល ដែលគណៈកម្មការមូលបត្រអាមេរិកបានស្នើក្រុមហ៊ុន BHP ផ្តល់ភ័ស្តុតាងនៃការបង់ប្រាក់ ជាទង្វើដែលប្រហែលបានបំពានច្បាប់ប្រឆាំងអំពើពុករលួយក្រៅប្រទេសអាមេរិក។ គណៈកម្មការមូលបត្រនេះនិងក្រសួងយុត្តិធម៌អាមេរិកបានជូនដំណឹងដល់ក្រុមហ៊ុននេះថា ក្រុមហ៊ុននេះអាចប្រឈមនឹងការចោទប្រកាន់។
ក្នុងរបាយការណ៍ប្រចាំឆ្នាំចុងក្រោយរបស់ខ្លួន ដែលចេញកាលពីខែមុន ក្រុមហ៊ុន BHP បាននិយាយថា ការចរចារកដំណោះស្រាយជាមួយអាមេរិកបានចាប់ផ្តើមហើយ។
ដោយមិននិយាយសំដៅជាក់លាក់ចំពោះគម្រោងដែលបោះបង់ចោលរបស់ខ្លួននៅកម្ពុជា របាយការណ៍នេះបានឲ្យដឹងថា “បញ្ហាទាំងនេះទាក់ទងនឹងរឿងពាក់ព័ន្ធនឹងការរុករករ៉ែដែលបញ្ចប់កាលពីមុននិងកិច្ចប្រឹងប្រែងអភិវឌ្ឍន៍។ បច្ចុប្បន្ន ក្រុមនេះកំពុងពិភាក្សារកដំណោះស្រាយចំពោះរឿងនេះ”។
បន្ទាប់ពីមានសំណើសុំព័ត៌មានពីគណៈកម្មការមូលបត្រកាលពីឆ្នាំ២០០៩ របាយការណ៍បានបន្ថែមថា “ក្រុមនេះបានចាប់ផ្តើមការស៊ើបអង្កេតផ្ទៃក្នុង និងបានបង្ហាញឲ្យអាជ្ញាធរពាក់ព័ន្ធដឹងនូវភ័ស្តុតាងដែលខ្លួនបានរកឃើញដែលទាក់ទងនឹងការរំលោភបំពានច្បាប់ប្រឆាំងអំពើពុករលួយ ដែលអាចកើតមានពាក់ព័ន្ធនឹងការប្រាស្រ័យទាក់ទងជាមួយក្រុមមន្ត្រីរដ្ឋាភិបាល”។
អ្នកនាំពាក្យក្រុមហ៊ុន BHP បាននិយាយកាលពីម្សិលមិញថា ក្រុមហ៊ុនមិនអាចអធិប្បាយហួសពីសេចក្តីថ្លែងការណ៍ក្នុងរបាយការណ៍ប្រចាំឆ្នាំបានទេ។
ដោយមានការពាក់ព័ន្ធរបស់គណៈកម្មការមូលបត្រនិងក្រសួងយុត្តិធម៌អាមេរិកនោះ ក្រុមហ៊ុនអាជីវកម្មរ៉ែអូស្ត្រាលី អាចជំពាក់ប្រាក់អង្គភាពទាំងពីរនោះ។
លោក ហ្គារេត ប្រែនដុន សាស្ត្រាចារ្យនៅសាកលវិទ្យាល័យសាលាច្បាប់វើជីនៀ ដែលបានស្រាវជ្រាវបទល្មើសតាមការិយាល័យសាជីវកម្ម បាននិយាយថា ការបង់ប្រាក់ណាមួយជូនគណៈកម្មការមូលបត្រនឹងជាពិន័យរដ្ឋប្បវេណី ព្រោះតែការមិនកត់ត្រាសំណូក ឬរក្សាគណនេយ្យឲ្យបានត្រឹមត្រូវ។
លោក ប្រែនដុន បាននិយាយថា ករណីក្រសួងយុត្តិធម៌ដោះស្រាយសំណូកខ្លួនឯង និងតាមធម្មតាបញ្ចប់ទៅវិញដោយក្រុមហ៊ុនសារភាពចំពោះការបំពានច្បាប់ប្រឆាំងអំពើពុករលួយក្រៅប្រទេស។ ករណីមួយក៏អាចបញ្ចប់ទៅដែរដោយមានការកាត់ឲ្យជាប់ទោស ឬ ដោយមានដំណោះស្រាយ។
លោកបាននិយាយថា “មិនថានៅទីបំផុតកិច្ចព្រមព្រៀងនោះមានរូបភាពបែបណានោះទេ តែតាមធម្មតាពួកគេពាក់ព័ន្ធនឹងប្រាក់ពិន័យ ដែលជាប់ទាក់ទិនយ៉ាងហោចណាស់នឹងចំនួនប្រាក់សំណូក និងផលប្រយោជន៍ណាមួយដែលក្រុមហ៊ុនទទួលបានពីការបង់ប្រាក់ទាំងនោះ”។
“ទោះជាយ៉ាងនេះក្តី ប្រាក់ពិន័យទាំងនោះអាចត្រូវកាត់បន្ថយបានបន្តិច ប្រសិនបើ ក្រុមហុ៊នធ្វើសហប្រតិបត្តិការពេញលេញក្នុងការស៊ើបអង្កេតបទល្មើស និងក្នុងការធ្វើឲ្យប្រព័ន្ធអនុវត្តរបស់ខ្លួនប្រសើរឡើង ដើម្បីទប់ស្កាត់ការរំលោភបំពានណាមួយនាពេលអនាគត។ ក្នុងករណីមួយចំនួន ការកាត់បន្ថយប្រាក់ពិន័យគឺភ្លាមៗតែម្តង”។
ប្រសិនបើពេលណាក្រុមហ៊ុន BHP ព្រមព្រៀងជាមួយអាមេរិក សាធារណជនក៏អាចស្វែងរកថែមទៀតអំពីអ្វីដែលបានកើតឡើងពិតប្រាកដ រវាងក្រុមហ៊ុននិងមន្ត្រីរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាបានដែរ។
លោក ប្រែនដុន បាននិយាយថា រដ្ឋអាជ្ញាផ្តោតលើបុគ្គលកាន់តែខ្លាំងឡើងក្នុងករណីច្បាប់ប្រឆាំងអំពើពុករលួយក្រៅប្រទេស។ លោកបាននិយាយថា ប៉ុន្តែ ក្នុងការស្រាវជ្រាវគណនេយ្យថ្មីរបស់លោក ឈ្មោះថា ” ធំៗពេកមិនអាចចាប់ដាក់គុកបានទេ Too Big To Jail” លោកបានរកឃើញថា តែប្រហែលមួយភាគបីនៃកិច្ចព្រមព្រៀងដែលគ្មានការផ្តន្ទាទោស មានជាប់ឈ្មោះបុគ្គលិកទាំងនោះ។
លោកបាននិយាយថា “ការប្រឈមមួយក្នុងករណី [ច្បាប់ប្រឆាំងអំពើពុករលួយក្រៅប្រទេស] គឺថា និយោជិតបរទេសអាចតម្រូវឲ្យធ្វើបត្យាប័ន ហើយវាមិនងាយស្រួលទេសម្រាប់រដ្ឋអាជ្ញាក្នុងការស៊ើបអង្កេតការប្រព្រឹត្តនៅក្រៅប្រទេស ហេតុនេះហើយពួកគេដាក់បន្ទុកបែបនេះលើសហប្រតិបត្តិការរបស់ក្រុមហ៊ុន”។
មិនដឹងថាការចរចារបស់ក្រមហ៊ុន BHP ជាមួយអាមេរិកអាចប្រើរយៈពេលប៉ុន្មានទេ។របាយការណ៍ឥតប្រភពមួយក្នុងកាសែតស៊ីដនី ម័រនីង ហឺរ៉ាល់ កាលពីម្សិលមិញបានរាយការណ៍ថា ដំណោះស្រាយមួយក្នុងករណីនេះជាមួយគណៈកម្មការមូលបត្រនិងក្រសួងយុត្តិធម៌អាមេរិក “ត្រូវគេយល់ថាខិតជិតគ្នាហើយ”។
លោក លឹម គានហោ រដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងធនធានទឹក និងឧតុនិយម បានប្រាប់សភាជាតិកាលពីឆ្នាំ២០០៧ថា ក្រុមហ៊ុន BHP បានយល់ព្រមបង់ប្រាក់២,៥លានដុល្លារជា “លុយទឹកតែ” សម្រាប់កិច្ចព្រមព្រៀងរ៉ែបុកស៊ីត។ ព័ត៌មាននៃការស៊ើបអង្កេតកិច្ចព្រមព្រៀងនេះបានលេចឮដំបូងនៅឆ្នាំ២០១០។
រដ្ឋាភិបាលបានការពារការបង់ប្រាក់នេះ ដោយអះអាងថា ប្រាក់នេះបានជាប្រយោជន៍ផ្ទាល់ចូល”មូលនិធិសង្គម” ដែលគណនីរបស់មូលនិធិនេះមិនដែលត្រូវគេដឹងឮជាសាធារណៈពេញលេញម្តងណាឡើយ។
អង្គភាពប្រតិកម្មរហ័សរបស់ទីស្តីការគណៈរដ្ឋមន្ត្រីក៏បានចូលអន្តរាគមន៍ដែរ ដោយបានបញ្ជាក់ថា វាជារឿងធម្មតាសម្រាប់លោក ហ៊ុន សែន ក្នុងការចូលរួមក្នុងកិច្ចព្រមព្រៀងបែបនេះ និងបានបន្ថែមថា ប្រាក់ត្រឹមតែ១,៣៥លានដុល្លារប៉ុណ្ណោះត្រូវបានបង់ ព្រោះតែគម្រោងនេះបានអាក់ខានទៅវិញ។
លោក ពេជ្រ ពិសី នាយកគម្រោងនិងជាអ្នកនាំពាក្យអង្គការតម្លាភាពកម្ពុជា បាននិយាយកាលពីម្សិលមិញថា នៅមិនទាន់មានគណនេយ្យរបស់មូលនិធិសង្គមដែលគេអះអាង ថាទទួលបានប្រយោជន៍ពី”លុយទឹកតែ”របស់ក្រុមហ៊ុន BHP ក្នុងថវិការបស់រដ្ឋាភិបាលទេ។ លោកបាននិយាយថា ហើយក្រសួងហិរញ្ញវត្ថុមិនទាន់បានពន្យល់ប្រាប់ប្រភពប្រាក់ចំណូលរបស់កម្ពុជា ក្រៅតែពីបញ្ចេញចំនួនប្រាក់សរុបប្រចាំឆ្នាំតែប៉ុណ្ណោះ។
លោក ពិសី បាននិយាយថា “ក្នុងផ្នែកនេះ មិនមានការប្រសើរឡើង ខាងតម្លាភាពទេ។ ភាគីនានាដែលពាក់ព័ន្ធនៅតែការពារយ៉ាងដិតដល់នូវអ្វីដែលពួកគេកំពុងធ្វើនៅឡើយ”។
លោក ពិសី បាននិយាយថា អង្គការតម្លាភាពនិងអង្គការនានាផ្សេងទៀតកំពុងជំរុញប្រទេសកម្ពុជាឲ្យចូលរួមក្នុងស្ថាប័ន គំនិតផ្តួចផ្តើមតម្លាភាពនៃឧស្សាហកម្មនិស្សារណកម្ម ដែលតម្រូវឲ្យរដ្ឋាភិបាលនានាប្រកាសនូវអ្វីដែលពួកគេរកបានពីប្រភពនិស្សារណកម្ម និងរបៀបរបបដែលពួកគេចំណាយប្រាក់ទាំងនេះ។
លោកបាននិយាយថា “ពួកគេ [មន្ត្រី] បាននិយាយថា រដ្ឋាភិបាលកំពុងធ្វើការឆ្ពោះទៅរករឿងនោះហើយ ប៉ុន្តែរហូតមកដល់ពេលនេះ យើងមិនទាន់បានឃើញជំហានច្បាស់លាស់ណាមួយនៅឡើយទេ”។
មន្ត្រីនៅក្រសួងរ៉ែនិងថាមពលបានបដិសេធមិនអធិប្បាយទេកាលពីម្សិលមិញ។ រីឯមន្ត្រីក្រសួងហិរញ្ញវត្ថុវិញមិនអាចទាក់ទងបានទេ៕ មានិត(រាយការណ៍បន្ថែមដោយ ហ៊ុល រស្មី)