ព្រះមហាក្សត្រ នរោត្តម សីហមុនី បានឡើងគ្រងរាជសម្បត្តិកាលពី១០ឆ្នាំមុននៅក្នុងព្រះរាជពិធីមួយក្នុងព្រះបរមរាជវាំង ដែលពោរពេញទៅដោយសំឡេងរនាត និងស្គរអឺងកង។
ពេលទ្រង់ឡើងគ្រងរាជសម្បត្តិបន្តពីព្រះបិតាព្រះបាទ នរោត្តម សីហនុ ដែលជានិមិត្តរូបរបស់ប្រទេសចាប់តាំងពីព្រះអង្គឡើងគ្រងរាជសម្បត្តិដំបូងក្នុងឆ្នាំ១៩៤១មកនោះ ព្រះមហាក្សត្រថ្មីបានសន្យាបំពេញព្រះរាជកិច្ចជាប្រមុខរដ្ឋដើម្បីបម្រើប្រទេសជាតិ។
ព្រះមហាក្សត្រ នរោត្តម សីហមុនី បានមានព្រះរាជបន្ទូលថា “ថ្ងៃនេះ ខ្ញុំមានកិត្តិយសដ៏ធំធេង ដែលបានបន្តគ្រងរាជសម្បត្តិរបស់កម្ពុជា។ ចាប់ពីថ្ងៃដ៏សប្បាយរីករាយ និងដ៏ឱឡារិកនេះទៅ ខ្ញុំនឹងបូជាកម្លាំងកាយចិត្តដើម្បីបម្រើប្រជារាស្ត្រ និងប្រទេសជាតិ”។
មួយទសវត្សរ៍បន្ទាប់ពីព្រះមហាក្សត្រ នរោត្តម សីហនុ ដ៏ក្លៀវក្លាបានស្តាររាជានិយមឡើងវិញ វាជាការចាប់ផ្តើមនៃរជ្ជកាលមួយដែលខុសគ្នាស្រឡះ។
លោក ឡៅ ម៉ុងហៃ អ្នកវិភាគនយោបាយបានមានប្រសាសន៍កាលពីម្សិលមិញថា “រាជានិយមពេលនេះគ្រាន់តែជានិមិត្តរូបប៉ុណ្ណោះ វាគ្មានអំណាចដូចមុនទេ។វាគ្រាន់តែមាននាមៗដើម្បីធ្វើឲ្យរបបនេះស្របច្បាប់ប៉ុណ្ណោះ។ ដំបូងខ្ញុំគិតថា ‘ទុកពេលឲ្យព្រះអង្គប្រាំឆ្នាំក្ដាប់អំណាចរាជវង្សសិន’ ប៉ុន្តែ ចាប់តាំងពីពេលនោះមក ភាគច្រើនគឺព្រះអង្គមិនអាចការពារព្រះកាយពីនាយករដ្ឋមន្ត្រីរបស់យើងបានឡើយ។ វាជារឿងគួរឲ្យខកចិត្ត”។
បើធ្វើការប្រៀបធៀបគ្នា គឺបិតារបស់ព្រះអង្គបានដឹកនាំប្រទេសដោយកណ្តាប់ដៃដែកនៅមុនឆ្នាំ១៩៧០ ហើយបានដឹកនាំចលនាតស៊ូប្រដាប់អាវុធប្រឆាំងលោក ហ៊ុន សែន នៅក្នុងទសវត្សរ៍ឆ្នាំ១៩៨០ ចំណែកឯព្រះមហាក្សត្រ នរោត្តម សីហមុនី បានឡើងគ្រងរាជសម្បត្តិក្នុងឆ្នាំ២០០៤ បន្ទាប់ពីចំណាយពេលស្ទើរតែពេញមួយព្រះជន្មគង់នៅក្នុងរដ្ឋធានីប្រាក (សាធារណរដ្ឋឆែក) និងក្រុងបា៉រីស ហើយខិតខំយ៉ាងខ្លាំងក្នុងការងារសិល្បៈរបាំ។
ចាប់តាំងពីឡើងគ្រងរាជសម្បត្តិមក ព្រះមហាក្សត្រវ័យក្មេងដែលមិនសូវមានបន្ទូលជាសាធារណៈ បានបំពេញព្រះរាជកិច្ចដោយគ្មានទំនុកព្រះទ័យដូចបិតារបស់ព្រះអង្គ ដែលធ្លាប់ប្រើប្រាស់អំណាចផ្ទាល់់ព្រះកាយព្រះអង្គដើម្បីរិះគន់លោក ហ៊ុន សែន និងមេដឹកនាំរដ្ឋាភិបាលផ្សេងៗទៀតដោយបើកចំហ។
ព្រះមហាក្សត្រ នរោត្តម សីហនុ ថែមទាំងធ្លាប់បដិសេធមិនយាងចូលធ្វើជាព្រះរាជអធិបតីក្នុងពិធីបើកដំណើរការរដ្ឋសភានៅក្នុងឆ្នាំ២០០៣ទៀតផង រហូតដល់គណបក្សនយោបាយទាំងបីបានដោះស្រាយបញ្ហានៃការបោះឆ្នោតមានវិវាទនៅឆ្នាំនោះ គឺជាការសម្រេចមួយដែលផ្ទុយគ្នាស្រឡះពីព្រះមហាក្សត្រ នរោត្តម សីហមុនី ដែលបានកោះប្រជុំសភាឯកបក្សដែលមានតែគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា ក្នុងពេលដែលគណបក្សសង្គ្រោះជាតិកំពុងអះអាងថាមានការលួចបន្លំនៅក្នុងការបោះឆ្នោតកាលពីឆ្នាំមុន។
លោក ផៃ ស៊ីផាន អ្នកនាំពាក្យទីស្តីការគណៈរដ្ឋមន្ត្រីបានមានប្រសាសន៍កាលពីម្សិលមិញថា “ពេលនេះ ព្រះមហាក្សត្រជាទីស្រឡាញ់របស់ខ្ញុំ គឺជាព្រះមហាក្សត្រដែលស្ថិតក្រោមរដ្ឋធម្មនុញ្ញ ហើយរដ្ឋធម្មនុញ្ញចែងអំពីអ្វីដែលព្រះមហាក្សត្រគួរធ្វើ និងមិនគួរធ្វើ។ ព្រះអង្គគឺជាព្រះមុខរដ្ឋ ហើយមិនចេះតែធ្វើអ្វីតាមគេនិយាយទេ។ នោះជាមូលហេតុដែលយើងមិនសូវឃើញព្រះអង្គពាក់ព័ន្ធច្រើនក្នុងរឿងនយោបាយ។ ព្រះអង្គពាក់ព័ន្ធនឹងការឯកភាព និងសន្តិភាព នោះជាអ្វីដែលប្រមុខរដ្ឋនៃឯកភាព និងសន្តិភាពធ្វើ។ ព្រះអង្គគោរពរដ្ឋធម្មនុញ្ញ”។
សែរាជវង្សមួយចំនួនក៏បានយល់ស្របតាមទស្សនៈនេះដែរ ក្នុងនោះរួមទាំងព្រះអង្គម្ចាស់ ស៊ីសុវត្ថិ សិរីរ័ត្ន ផងដែលមានព្រះបន្ទូលថា កាលដែលព្រះមហាក្សត្រ នរោត្តម សីហមុនី មិនធ្វើរឿងគួរឲ្យភ្ញាក់ផ្អើលពាក់ព័ន្ធបញ្ហានយោបាយ ដូចជាយុទ្ធសាស្ត្រភៀសព្រះកាយរបស់ព្រះមហាក្សត្រ នរោត្តម សីហនុ ទៅទីក្រុងប៉េកាំង អំឡុងពេលមានវិវាទក្រោយការបោះឆ្នោតឆ្នាំ២០០៣ជាដើម បានដករាជានិយមចេញពីនយោបាយ។
ព្រះអង្គម្ចាស់បានមានព្រះបន្ទូលទៀតថា “ខាងផ្នែកនយោបាយ មានបញ្ហាខុសៗគ្នា ប៉ុន្តែ តាមសមាជិករាជវង្សដូចជាខ្ញុំជាដើមដឹងថា ព្រះមហាក្សត្រ នរោត្តម
សីហមុនី បានបំពេញព្រះរាជកិច្ចកិច្ចបានយ៉ាងល្អពាក់ព័ន្ធការរក្សាសន្តិភាព និងស្ថិរភាព។ ព្រះមហាក្សត្រទទួលខុសត្រូវចំពោះការឯកភាព និងស្ថិរភាពក្នុងចំណោមប្រជារាស្ត្រខ្មែរប្រកបដោយព្រះបញ្ញាញាណ”។
នេះបើយោងតាមលោកស្រីអាស្ទ្រីត ណូរ៉េន នីលសុន (Astrid Noren-Nilsson) ជាសាស្ត្រាចារ្យជនជាតិស៊ុយអែត មួយរូបដែលបានសិក្សាពីរាជានិយមនៅកម្ពុជាឲ្យដឹងថា កិច្ចប្រឹងប្រែងដើម្បីការពាររាជានិយមតាមរយៈការរួមរស់ជាមួយគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា ជារបបមួយដែលមានឫសគល់ពីសាធារណរដ្ឋសង្គមនិយម និងប្រវត្តិរបបនេះដែលធ្លាប់ប្រឆាំងរាជវង្សានុវង្ស គឺទទួលបានជោគជ័យហើយ លោកស្រីបានលើកឡើងតាមរយៈអីុម៉េលមួយថា “ជំហរគោរពរដ្ឋធម្មនុញ្ញដ៏តឹងរឹុងរបស់ព្រះមហាក្សត្រ នរោត្តម សីហមុនី តាមរយៈការមិនបង្កឧបសគ្គដល់គណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា បានធានាឲ្យរាជានិយមរស់រាន”។ លោកស្រីបានគូសបញ្ជាក់ថា ការស្ដែងចេញនូវអារម្មណ៍ទុក្ខសោកដ៏ក្រៀមក្រំរបស់ប្រជារាស្ត្រខ្មែរ ក្រោយពីព្រះមហាក្សត្រ នរោត្តម សីហនុ បានចូលទិវង្គតនៅក្នុងឆ្នាំ២០១២ ក៏បានជួយពង្រឹងរាជានិយមមួយចំណែកដែរ។
លោកស្រីសាស្រ្តាចារ្យបានមានប្រសាសន៍ទៀតថា “កាលពីមុន គណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា ធ្លាប់បានព្រលយពាក្យម្តងម្កាលថា រាជានិយមអាចនឹងត្រូវលុបបំបាត់ចោល ហើយត្រូវតែយកការលើកឡើងបែបនេះមកពិចារណាឲ្យបានល្អិតល្អន់។ ថ្ងៃនេះ សេនារិយោបែបនោះមិនអាចទៅរួចទៀតឡើយ រាជានិយមនឹងនៅតែស្ថិតស្ថេរនាពេលអនាគត។ អ្វីដែលគួរឲ្យព្រួយបារម្ភគឺថា រាជានិយមខ្លួនឯងហាក់ដូចជាមិនទទួលស្គាល់តួនាទីនៃកម្លាំងថ្មីនេះ”។
នៅខាងមុខព្រះបរមរាជវាងកាលពីម្សិលមិញ មានការត្រៀមរៀបចំសម្រាប់ព្រះរាជពិធីមួយនៅព្រឹកនេះ នោះគឺខួប១០ឆ្នាំដែលព្រះមហាក្សត្រ នរោត្តម សីហមុនី បានឡើងគ្រងរាជសម្បត្តិជាប្រមុខរដ្ឋ ដោយមានមនុស្សប្រហែល៥០០នាក់ចេញមករាប់បាតព្រះសង្ឃ។
លោកយាយ កែវ សារឿន អាយុ៧០ឆ្នាំដែលបានមើលព្រះសង្ឃប្រមាណ១.០០០អង្គសូត្រធម៌ប្រោះព្រំអំឡុងពិធីនេះ និយាយថា “ខ្ញុំធ្លាប់រស់នៅក្រោមការដឹកនាំរបស់សម្តេចឪ នរោត្តម សីហនុ ហើយខ្ញុំសប្បាយក្នុងចិត្តណាស់។ ព្រះអង្គបានយាងទៅខេត្តរតនគិរី ហើយព្រះអង្គបាននាំយកអង្ករចែកពួកយើង ព្រះអង្គបានចែកស្បៀងដល់ប្រជារាស្ត្រ ហើយប្រជារាស្ត្រគ្រប់រូបសុទ្ធតែស្រឡាញ់ព្រះអង្គ។ ខ្ញុំសូមបួងសួងឲ្យរាជវង្សានុវង្សស្ថិតនៅជាមួយប្រជារាស្ត្រខ្មែរជារៀងរហូត”។
សម្រាប់លោក ចន ហ្ស៊ីអ័រស៊ីអារី (John Ciorciari) ជាអ្នកជំនាញខាងកម្ពុជា នៅសាកលវិទ្យាល័យមីឈីហ្គែន (University of Michigan) យល់ឃើញថា ប្រសិនបើចង់បន្តរាជានិយមរបស់កម្ពុជា ឲ្យស្ថិតស្ថិរ ចាំបាច់ត្រូវយកគំរូតាមសម្តេចឪ ប៉ុន្តែ១០ឆ្នាំបន្ទាប់ពីបុត្ររបស់ព្រះអង្គឡើងគ្រងរាជសម្បត្តិបានបង្ហាញតួនាទីទន់ខ្សោយរបស់ស្ថាប័នរាជានិយមស្ថិតនៅក្នុងឆាកនយោបាយ។
លោកបានលើកឡើងតាមរយៈអីុម៉េលថា “បុគ្គលិកលក្ខណៈគួរឲ្យសរសើររបស់ព្រះមហាក្សត្រ សីហនុ បានធ្វើឲ្យតួនាទីរបស់រាជានិយមក្លាយជាកត្តាដ៏សំខាន់មួយនៅក្នុងនយោបាយរបស់កម្ពុជា ប៉ុន្តែតួនាទីនោះត្រូវបានកាត់បន្ថយទៅជាតួនាទីលក្ខណៈពិធីចាប់តាំងពីឆ្នាំ២០០៤មក”។
លោកបានមានប្រសាសន៍បន្តថា “នេះឆ្លុះបញ្ចាំងពីការរឹតបន្តឹងខាងនយោបាយ ដែលព្រះមហាក្សត្របច្ចុប្បន្នប្រឈមនៅក្នុងឆាកយោបាយដែលគ្រប់គ្រងលើសលប់ដោយនាយករដ្ឋមន្ត្រី និងគណបក្សរបស់លោក ។ វាក៏ទំនងជាឆ្លុះបញ្ចាំងពីភាពស្រគត់ស្រគំខាងនយោបាយដែលមិនសូវមានទំនុកព្រះទ័យរបស់ព្រះអង្គផងដែរ។ ដោយមានការទប់ស្កាត់ការឡើងគ្រងរាជសម្បត្តិជាមួយនឹងកាដូនយោបាយពិសេស និងនិន្នាការ មានហេតុផលតិចតួចណាស់ដែលរំពឹងថា រាជានិយមនឹងទទួលបានតួនាទីនយោបាយសំខាន់ត្រឡប់មកវិញនៅក្នុងពេលនាពេលអនាគតឡើយ”។
លោក ដេវីដ ឆាណ្ឌល័រ (David Chandler) អ្នកប្រវត្តិសាស្ត្រកម្ពុជា កាន់តែលើកឡើងចំៗជាងនេះទៅទៀត ដោយលោកមានប្រសាសន៍ថា ការអសកម្មមិនប្រើប្រាស់រាជបល្ល័ង្ក និងបរិកាសនយោបាយជុំវិញព្រះមហាក្សត្រ នរោត្តម សីហមុនី អាចព្យាករបានថា វាជាចុងបញ្ចប់នៃរាជានិយម។
លោកបានមានប្រសាសន៍ទៀតថា “ខ្ញុំគិតថា ព្រះអង្គមិនត្រូវបានអនុញ្ញាតឲ្យប្រើប្រាស់សេរីភាពឡើយ។ ហើយក៏គ្មានភ័ស្តុតាងណាដែលខ្ញុំដឹង ដើម្បីបង្ហាញថា ព្រះអង្គសព្វព្រះរាជហរទ័យនឹងការគ្រងរាជសម្បត្តិជាព្រះមហាក្សត្រដែរ ជាតួនាទីមួយដែលមាតា និងបិតាបង្ខំព្រះអង្គ។ រាជ្យរបស់ព្រះអង្គនឹងគ្មានឥទ្ធិពលសោះឡើយ ពីព្រោះសញ្ញាទាំងអស់ដែលខ្ញុំមើលឃើញបង្ហាញថា ព្រះអង្គគឺជាព្រះមហាក្សត្រចុងក្រោយបង្អស់របស់កម្ពុជា”៕សុខុម (រាយការណ៍បន្ថែមដោយ ឃួន ណារីម)