ក្រុមមន្ត្រីនិងអ្នកជំនាញបាននិយាយថា ម្ចាស់ជំនួយសំខាន់ពីរដែលបានគាំទ្រការប្រយុទ្ធប្រឆាំងហ៊ីវ/អេដស៍ដោយជោគជ័យជាខ្លាំងនៅប្រទេសកម្ពុជា គ្រោងនឹងកាត់ជំនួយរបស់ខ្លួនជាច្រើន ជាការដាក់សម្ពាធលើរដ្ឋាភិបាលឲ្យបង្កើនការចំណាយផ្ទាល់របស់ខ្លួន។
យោងតាមលោក លី ពេញសុន អនុប្រធានមជ្ឈមណ្ឌលជាតិប្រយុទ្ធនឹងជំងឺអេដស៍ សើស្បែក និងកាមរោគ (NCHADS) បានឲ្យដឹងថា ទាំងមូលនិធិគ្លូបល ហ្វាន់ (Global Fund) ដែលបានរួមចំណែកផ្តល់ប្រាក់ជាង២៥២លានដុល្លារដល់ការប្រយុទ្ធប្រឆាំងហ៊ីវ/អេដស៍តាំងពីឆ្នាំ២០០៣ ទាំងយូអេសអេអាយឌី (USAID) ដែលបានផ្តល់ប្រាក់ជាង១៤០លានដុល្លារតាំងពីឆ្នាំ២០០៦មក មានផែនការកាត់បន្ថយការចំណាយរបស់ខ្លួន។
បន្ទាប់ពីការពិនិត្យអំពីការផ្តល់មូលនិធិដល់យុទ្ធនាការរបស់ខ្លួនប្រឆាំងនឹងជំងឺគ្រុនចាញ់ របេង និងអេដស៍ នៅប្រទេសកម្ពុជានោះ គ្លូបល ហ្វាន់ ចាត់ទុកថា កម្មវិធីអេដស៍ “បានលៃបម្រុងទុកប្រាក់ច្រើនជ្រុល”កាលពីដើមឆ្នាំនេះ ជាហេតុនាំឲ្យមានការកាត់ចំណាយ។
វេជ្ជបណ្ឌិត ពេញស៊ុន បានមានប្រសាសន៍ថា NCHADS បានចំណាយរវាង៤០លានដុល្លារនិង៥០លានដុល្លារលើថ្នាំ សេវា និងចំណាយផ្សេងៗ ក្នុងការប្រយុទ្ធនឹងជំងឺអេដស៍រាល់ឆ្នាំ។ លោកមានប្រសាសន៍ថា “ឥឡូវ យើងមានប្រាក់ប្រហែល៤០លានដុល្លារសម្រាប់រយៈពេលពីរឆ្នាំកន្លះ[ពីគ្លូបល ហ្វាន់]” ធ្វើឲ្យ NCHADS “ខ្វះថវិកាយ៉ាងច្រើន”។
ក្នុងលិខិតថ្ងៃទី១៤ខែវិចិ្ឆកាចុះហត្ថលេខាដោយលោក អៀង ម៉ូលី ប្រធានគណៈកម្មការសម្របសម្រួលរបស់មូលនិធិគ្លូបល ហ្វាន់ ឲ្យដឹងថា អង្គការនេះបានជូនដំណឹងដល់មជ្ឈមណ្ឌលជាតិប្រយុទ្ធនឹងជំងឺអេដស៍ សើស្បែក និងកាមរោគថា ខ្លួននឹងចំណាយត្រឹមតែ៣,៦លានដុល្លារប៉ុណ្ណោះក្នុងការចំណាយដែលគ្រោងទុកពីមុន គឺតាំងពីឥឡូវនេះរហូតដល់ចុងឆ្នាំ២០១៧។
លោក ម៉ូលី បានមានប្រសាសន៍កាលពីសប្តាហ៍មុនថា “ការយកចិត្តទុកដាក់នឹងផ្តោតលើអ្នកជំងឺ គឺយើងត្រូវធានាថា យើងមានថ្នាំពេទ្យ ដើម្បីឲ្យពួកគេអាចរស់បាន។ យើងផ្តល់អាទិភាពលើការព្យាបាល និងការមើលថែទាំ [និង] បន្ថយសកម្មភាពផ្សេងៗ ដូចជាការបណ្តុះបណ្តាល សន្និសីទ ការសម្របសម្រួល និងការប្រជុំជាដើម”។
បន្ថែមទៅនឹងការកាត់បន្ថយជំនួយពីគ្លូបល ហ្វាន់ វេជ្ជបណ្ឌិត ពេញស៊ុន មានប្រសាសន៍ថា ម្ចាស់ជំនួយផ្សេងទៀតក៏គ្រោងនឹងកាត់បន្ថយចំណាយលើកម្មវិធីហ៊ីវ/អេដស៍ដែរ។
“ខ្ញុំមិនគិតថា យើងនឹងទទួលបានមូលនិធិផ្សេងទៀតដោយងាយនោះទេ ពីព្រោះម្ចាស់ជំនួយទាំងអស់កំពុងកាត់បន្ថយ។ យូអេសអេអាយឌី ក៏ជាប្រភពដ៏ធំមួយផ្សេងទៀត ហើយក៏នឹងកាត់បន្ថយ៥០ភាគរយដែរ ចាប់ពីឆ្នាំក្រោយទៅ។
ទោះជាយ៉ាងនេះក្តី លោក ចន ស៊ីមម៉ុនស៍ អ្នកនាំពាក្យស្ថានទូតអាមេរិក ដែលមើលខុសត្រូវចំពោះកិច្ចការរបស់យូអេសអេអាយឌី ក្នុងប្រទេសកម្ពុជា បានមានប្រសាសន៍ថា ការចាយតាមរយៈផែនការបន្ទាន់សម្រាប់ជួយសង្គ្រោះផ្នែកជំងឺអេដស៍របស់ប្រធានាធិបតីអាមេរិក (PEPFAR) ជាច្រកតែមួយនៃការផ្តល់មូលនិធិហ៊ីវ/អេដស៍ដល់ USAID និងមជ្ឈមណ្ឌលគ្រប់គ្រងជំងឺ នឹងមិនបន្ថយទេនៅឆ្នាំ២០១៥។
លោកបានឲ្យដឹងតាមរយៈអីុម៉េលថា “ចំនួនមូលនិធិរដ្ឋាភិបាលអាមេរិកសរុបដែលមានតាមរយៈ PEPFAR នៅឆ្នាំ២០១៥សម្រាប់កម្មវិធីជំងឺអេដស៍ ដែលអនុវត្តដោយ USAID និង CDC នៅប្រទេសកម្ពុជា នឹងនៅមានកម្រិតដូចក្នុងឆ្នាំ២០១៤ដដែល”។
ដោយការកាត់បន្ថយជំនួយជិតមកដល់ រដ្ឋាភិបាលនិងម្ចាស់ជំនួយឥឡូវនេះកំពុងប្រឈមនឹងភារកិច្ចអនុវត្តយុទ្ធសាស្ត្រថ្មីប្រយុទ្ធនឹងវីរុស ដែលបានឈានដល់កម្រិតរាលដាលកាលពីចុងទសវត្សរ៍ឆ្នាំ១៩៩០ នៅពេលដែលហ៊ីវនិងអេដស៍បានឆ្លង១,៧ភាគរយនៃពលរដ្ឋកម្ពុជា អាយុចន្លោះ១៥ឆ្នាំនិង៤៩ឆ្នាំ ប៉ុន្តែបានធ្លាក់ចុះមកក្រោម០,៧ភាគរយនាពេលសព្វថ្ងៃនេះ។
លោកស្រី ម៉ារី អូឌីល អេម៉ុន តំណាង UNAIDS ប្រចាំប្រទេស បានមានប្រសាសន៍ថា បើទោះជាមានការថយចុះវីរុសជាទូទៅក៏ដោយ “មនុស្សទាំងអស់ដែលឆ្លងវីរុសភ្លាមៗ ពួកគេត្រូវការព្យាបាលដើម្បីរស់”។
លោកស្រី អេម៉ុន មានប្រសាសន៍ថា “ឥឡូវនេះ យើងត្រូវការឲ្យរដ្ឋាភិបាលបង្កើនការរួមចំណែកផ្តល់មូលនិធិដល់សេវានេះ ជាពិសេសការព្យាបាល”។ នៅពេលដែលប្រទេសកម្ពុជាបោះជំហានជិតក្លាយជាប្រទេសមានចំណូលមធ្យម “ជំនួយក្រៅប្រទេសនឹងថយចុះ ហើយរដ្ឋាភិបាលគួរទទួលរ៉ាប់រងបន្ត ត្បិតអីចំណូលប្រាក់ពន្ធកើនឡើង … នេះជាការវិវត្តន៍ធម្មតានិងប្រកបដោយជោគជ័យ”។
ហើយបើទោះជាការសន្យាពីដំបូងរបស់ខ្លួនមិនសូវច្រើនបើប្រៀបធៀបនឹងការចំណាយរបស់ម្ចាស់ជំនួយក៏ដោយ ក៏លោកស្រី អេម៉ុន មានប្រសាសន៍ថា រដ្ឋាភិបាលនឹងផ្តល់មូលនិធិជាលើកដំបូងប្រហែល១០ភាគរយនៃថ្នាំប្រឆាំងមេរោគអេដស៍ (ARV) ដែលចែកចាយក្នុងប្រទេសនេះនៅឆ្នាំក្រោយ ក្នុងតម្លៃប្រហែល១លានដុល្លារ ដែលមានការចំណាយសរុបរបស់ខ្លួនលើថ្នាំ ដែលគ្រោងចំណាយ១,៥លានដុល្លារនៅឆ្នាំ២០១៧។
លោកស្រីបានមានប្រសាសន៍ថា “នោះជាសញ្ញាខ្លាំងមួយដែលរដ្ឋាភិបាលទទួលខុសត្រូវលើវីរុសហ៊ីវយ៉ាងម៉ឺងម៉ាត់”។
លោក ម៉ាសាមី ហ្វូជីតា មេដឹកនាំក្រុមកម្មវិធីហ៊ីវ/អេដស៍របស់អង្គការសុខភាពពិភពលោកនៅប្រទេសកម្ពុជា បានមានប្រសាសន៍ថា ដោយសារតម្លៃថ្នាំពន្យារជីវិត បានធ្លាក់ចុះយ៉ាងច្រើនក្នុងពេលប៉ុន្មានឆ្នាំថ្មីៗនេះ រួមផ្សំនឹងអត្រាឆ្លងថ្មីផងនោះ យុទ្ធសាស្ត្រពីមុនក្នុងការប្រឆាំងហ៊ីវ/អេដស៍ក្នុងប្រទេសនេះ ឥឡូវ”ហួសសម័យហើយ”។
វេជ្ជបណ្ឌិត ហ្វូជីតា បានមានប្រសាសន៍ថា កាលពីដើមទសវត្សរ៍ឆ្នាំ២០០០ របៀប”ថែទាំអ្នកជំងឺតាមសហគមន៍”ត្រូវបានដាក់ឲ្យអនុវត្តនៅនឹងកន្លែង បន្ថែមទៅនឹងការព្យាបាល ពីព្រោះបុគ្គលិកសហគមន៍ចាំបាច់ត្រូវផ្តល់ការគាំទ្រនិងលើកទឹកចិត្តចំពោះអ្នកឆ្លងជំងឺឲ្យស្វែងរកការព្យាបាល និងទប់ស្កាត់ពួកគេកុំឲ្យចម្លងវីរុសនេះថែមទៀត។
លោកបានមានប្រសាសន៍ទៀតថា វិធីនេះគឺ”ចំណាយច្រើនណាស់…[និង]បង្កើតឡើងក្នុងពេលដែលមនុស្សច្រើនបំផុតផ្ទុកហ៊ីវធ្លាក់ខ្លួនឈឺ។ ការប្រើថ្នាំពន្យារជីវិតបានកើនឡើងពីសូន្យភាគរយដល់៨០ភាគរយក្នុងរយៈពេល១០ឆ្នាំចុងក្រោយនេះ”។ “ដូច្នេះ វិធីនេះប្រើ១០ឆ្នាំមកហើយ ត្រូវពិនិត្យឡើងវិញ ហើយយើងត្រូវតែថ្លឹងថ្លែង និងផ្តោតតែលើអ្នកក្រីក្រខ្លាំង…គឺអ្នកផ្ទុកវីរុសហ៊ីវដែលមានបញ្ហាផ្សេងៗ”៕មានិត