សាលារាជធានីភ្នំពេញបានបង្កើតគណៈកម្មការពិសេសមួយដើម្បីស៊ើបអង្កេតថា តើព្រះសង្ឃនៅវត្តសាមគ្គីរង្សី ដែលផ្ដល់កន្លែងស្នាក់នៅសម្រាប់សកម្មជនប្រឆាំងការបណ្ដេញចេញ ដែលធ្វើឲ្យអាជ្ញាធរមូលដ្ឋានខឹងសម្បាកាលពីប៉ុន្មានខែមុននេះបានបួសស្របច្បាប់ឬយ៉ាងណា។
អង្គការសិទ្ធិមនុស្ស និងព្រះសង្ឃនៅវត្តនេះបានលើកឡើង និងមានសង្ឃដីកាថា ចំណាត់ការនេះត្រូវបានធ្វើឡើងដើម្បីបំភិតបំភ័យវត្តមួយក្នុងចំណោមវត្តមួយចំនួនក្នុងរាជធានីភ្នំពេញ ដែលមិនដើរតាមគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា និងដើម្បីគាបសង្កត់អ្នកប្រឆាំង។
នៅក្នុងសេចក្ដីថ្លែងការណ៍មួយដែលត្រូវបានបង្ហោះលើទំព័រហ្វេសប៊ុករបស់ខ្លួនកាលពីថ្ងៃសុក្រ សាលារាជធានីបានលើកឡើងថា គណៈកម្មការនេះត្រូវបានបង្កើតឡើងដើម្បីដោះស្រាយភាពចម្រូងចម្រាស និងសកម្មភាពប្រឆាំងរដ្ឋាភិបាលផ្សេងៗទៀតនៅវត្តសាមគ្គីរង្សី បន្ទាប់ពីសាមណេរមួយអង្គបានចាក់សម្លាប់គ្រូសូត្រស្ដាំមួយអង្គ កាលពីខែមុននៅក្នុងវត្តនេះ។ សាលារាជធានីបានលើកឡើងបន្តថា លោក ឃួង ស្រេង អភិបាលរងរាជធានីភ្នំពេញបានធ្វើជាអធិបតីនៅក្នុងកិច្ចប្រជុំមួយរបស់គណៈកម្មការនេះកាលពីថ្ងៃអង្គារ ដើម្បីត្រួតពិនិត្យការងាររបស់ព្រះសង្ឃ និងអ្នកភូមិផ្សេងៗទៀតនៅក្នុងវត្តនេះ។
កាលពីកន្លះឆ្នាំមុន វត្តសាមគ្គីរង្សីបានផ្ដល់ជម្រកដល់សហគមន៍មកពីខេត្តមួយចំនួន ដែលធ្វើដំណើរមករាជធានីភ្នំពេញដើម្បីដាក់សម្ពាធឲ្យរដ្ឋាភិបាលធ្វើអន្តរាគមន៍នៅក្នុងវិវាទដីធ្លីរបស់ខ្លួនជាមួយក្រុមហ៊ុនឯកជន។ នគរបាលបានរារាំងម្ដងហើយម្ដងទៀតមិនឲ្យអ្នកភូមិ និងព្រះសង្ឃដែលផ្ដល់ទីជម្រកចាកចេញពីវត្តនេះដើម្បីធ្វើការតវ៉ាឡើយ ហើយនៅខែវិច្ឆិកា នគរបាលបានចាប់ខ្លួនព្រះសង្ឃពីរអង្គដែលកំពុងធ្វើដំណើរទៅចូលរួមការតវ៉ានៅទីនោះ។
នៅពេលទាក់ទងកាលពីម្សិលមិញ លោក ឡុង ឌីម៉ង់ អ្នកនាំពាក្យសាលារាជធានីបានលើកឡើងថា គណៈកម្មាធិការដែលទើបតែបង្កើតថ្មីនេះរួមមានតំណាងមកពីនគរបាលរាជធានី កងរាជអាវុធហត្ថ និងមន្ទីរធម្មការ និងសាសនា។ លោកបានចោទប្រកាន់ព្រះសង្ឃនៅក្នុងវត្តនេះថា ជាព្រះសង្ឃមិនល្អ ដោយលើកឡើងថា ព្រះសង្ឃទាំងនេះត្រូវបានបង្កើតឡើងដើម្បីផ្ដាច់ខ្លួនចេញពីការគ្រប់គ្រងរបស់រដ្ឋាភិបាល។
លោកបានមានប្រសាសន៍ថា “សកម្មភាពរបស់ព្រះសង្ឃទាំងអស់នេះ គឺមិនត្រូវតាមធម៌វិន័យឡើយ ហើយយើងមិនដែលឃើញវត្តសាមគ្គីរង្សីសហការជាមួយអាជ្ញាធរនោះទេ។ វាហាក់បីដូចជាការធ្វើអបគមន៍នៅក្នុងរាជធានីអ៊ីចឹង ហើយយើងមិនអាចបណ្ដោយឲ្យព្រះសង្ឃទាំងនោះធ្វើដូច្នេះបានឡើយ”។
លោក ឡុង ឌីម៉ង់ បានលើកឡើងទៀតថា អាជ្ញាធររាជធានីនឹងចុះទៅត្រួតពិនិត្យវត្តនេះពេលណាមួយនៅក្នុងខែនេះ។
លោកបានមានប្រសាសន៍បន្ថែមទៀតថា “យើងនឹងត្រួតពិនិត្យមើលថា តើវត្តនេះត្រូវបានបង្កើតឡើងដោយស្របច្បាប់ឬក៏អត់។ យើងនឹងពិនិត្យមើលច្បាប់ថាតើព្រះសង្ឃដែលគង់នៅទីនេះមកបួសស្របច្បាប់ឬក៏អត់។ យើងមិនដឹងថា តើវត្តសាមគ្គីរង្សីស្របច្បាប់ឬក៏អត់នោះឡើយ”។
ព្រះតេជគុណ ថាច់ ហាសំអាង ចៅអធិការស្ដីទីវត្តសាគ្គីរង្សីបានមានសង្ឃដីកាថា ឃាតកម្មលើព្រះសង្ឃកាលពីថ្ងៃទី១២ ខែមករា គឺត្រូវបានគេប្រើជាលេសសម្រាប់សាលារាជធានីដើម្បីបំភិតបំភ័យព្រះសង្ឃនៅក្នុងវត្តមួយក្នុងចំណោមវត្តមួយចំនួន ដែលមិនព្រមដើរតាមគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា និងដើម្បីបិទវត្តប៉ុណ្ណោះ។
ព្រះតេជគុណបានមានសង្ឃដីកាបន្តថា “រដ្ឋាភិបាលខ្លាចវត្តនេះ ព្រោះវត្តនេះគាំទ្រពលរដ្ឋ ហើយហ៊ាននិយាយប្រឆាំងនឹងរដ្ឋាភិបាល។ វាមិនត្រឹមត្រូវទេ ដែលយកលេសនេះ [ឃាតកម្មព្រះសង្ឃ] ដើម្បីបិទវត្តនោះ។ រាល់សកម្មភាពទាំងអស់របស់ព្រះសង្ឃនៅក្នុងវត្តសាមគ្គីរង្សី គឺជួយពលរដ្ឋដែលមានជាប់ពាក់ព័ន្ធនៅក្នុងវិវាទដីធ្លី។ នេះមិនមែនជាការរំលោភច្បាប់នោះទេ ហើយវាជារឿងត្រឹមត្រូវ។ យើងមិនមែនបង្កឲ្យមានអសន្តិសុខឡើយ”។
លោក អំ សំអាត អ្នកគ្រប់គ្រងបច្ចេកទេសនៅអង្គការសិទ្ធិមនុស្សលីកាដូក៏បានលើកឡើងផងដែរថា សាលារាជធានីកំពុងចុះត្រួតពិនិត្យវត្តនេះ ពោលគឺប្រមាណ១៧ឆ្នាំបន្ទាប់ពីវត្តនេះត្រូវបានបង្កើតឡើងនោះ ដោយសារវត្តនេះគាំទ្រអ្នកតវ៉ា គឺមិនមែនដោយសារតែរឿងឃាតកម្មព្រះសង្ឃនៅក្នុងពេលថ្មីៗនេះនោះឡើយ។
លោកបានរិះគន់ចំពោះការលើកឡើងរបស់អ្នកនាំពាក្យសាលារាជធានីរូបនេះដែលថា ចលនាអបគមន៍ត្រូវបានបង្កើតឡើងនៅវត្តសាមគ្គីរង្សីនោះ។
លោកបានមានប្រសាសន៍ថា “ពួកគេមិនអាចប្រើពាក្យ ‘អបគមន៍’ ដាក់វត្តនេះឡើយ ព្រោះវាគឺជាពាក្យមួយដ៏ធ្ងន់។ អបគមន៍មានន័យថា វត្តនេះចង់ផ្ដាច់ខ្លួនពីរដ្ឋាភិបាល។ ប៉ុន្តែថា តើព្រះសង្ឃទាំងនោះអាចផ្ដាច់ខ្លួនម្ដេចនឹងកើតទៅបើគ្មានអាវុធផងនោះ?”។
លោក អំ សំអាត បានលើកឡើងទៀតថា គណៈកម្មការថ្មីនេះក៏ជាភ័ស្តុតាងបន្ថែមបង្ហាញថា រដ្ឋាភិបាលខ្លាចបាត់បង់ការគ្រប់គ្រងរបស់ខ្លួនលើព្រះសង្ឃ។
មុននិងក្រោយការបោះឆ្នោតជាតិកាលពីឆ្នាំ២០១៣ ព្រះសង្ឃរាប់រយអង្គមិនបានធ្វើតាមការណែនាំរបស់ព្រះសង្ឃរាជឡើយ ដោយទៅចូលរួមជាមួយគណបក្សសង្គ្រោះជាតិក្នុងការហែក្បួនតវ៉ាប្រឆាំងគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជាក្នុងរាជធានីភ្នំពេញ និងបានដង្ហែក្បួនដោយខ្លួនឯងនៅតាមតំបន់ជនបទ។ យោងតាមលទ្ធផលជាផ្លូវការ គណបក្សប្រជាជនកម្ពុជាបានឈ្នះឆ្នោតយ៉ាងប្រផិតប្រផើយ ហើយវាបង្ហាញឲ្យឃើញថា ជាលទ្ធផលមួយដ៏អាក្រក់បំផុតសម្រាប់គណបក្សប្រជាជនកម្ពុជាក្នុងរយៈពេល២០ឆ្នាំមកនេះ។
កាលពីខែវិច្ឆិកា សម្ដេចព្រះសង្ឃរាជទាំងពីរគណៈបានស្នើសុំឲ្យរដ្ឋាភិបាលអនុម័តច្បាប់មួយ ដែលនឹងមិនអនុញ្ញាតឲ្យព្រះសង្ឃចូលរួមក្នុងការបោះឆ្នោត៕ ស៊ុយឈាង