30 C
Phnom Penh

កេរ​ដំណែល​ដែល​បាត់បង់?

ដោយ ឌឹ ខេមបូឌា ដេលី

បទវិភាគ

ចាងហ្វាង​ភាពយន្ត គ្រិសស្តូហ្វឺ រ៉ុមព្រេ ដែល​បាន​ចាប់​ផ្តើម​សម្ភាស​ស្ថាបត្យករ​ដ៏​ល្បី​ល្បាញ​បំផុត​របស់​ប្រទេស​កម្ពុជា​កាលពី​ឆ្នាំ​មុន​ បាន​និយាយ​ថា អង្គុយ​ក្នុង​ផ្ទះ​របស់​លោក​នៅ​ក្រុង​ភ្នំពេញ​ជុំវិញ​ដោយ​ឯកសារ​ស្នាដៃ​របស់​លោក លោក វណ្ណ មូលីវណ្ណ បាន​មាន​ប្រសាសន៍​មួយៗ ប៉ុន្តែ​ដោយ​អារម្មណ៍​ក្រៀមក្រំ។

លោក ​វណ្ណ ​មូលី​វណ្ណ មាន​ប្រសាសន៍​ក្នុង​កិច្ច​សម្ភាស​មួយ​នៅ​ឯ​គេហដ្ឋាន​របស់​លោក​នៅ​ក្នុងក្រុង​​ភ្នំពេញ​​កាលពីខែ​មេសា​ឆ្នាំមុន។​ Christopher Rompre
លោក ​វណ្ណ ​មូលី​វណ្ណ មាន​ប្រសាសន៍​ក្នុង​កិច្ច​សម្ភាស​មួយ​នៅ​ឯ​គេហដ្ឋាន​របស់​លោក​នៅ​ក្នុងក្រុង​​ភ្នំពេញ​​កាលពីខែ​មេសា​ឆ្នាំមុន។​ Christopher Rompre

ផលិតករ ហាគ បាលាន បាន​បន្ថែម​ថា “គាត់​ជា​មនុស្ស​ដែល​ពិបាក​យល់”។

លោក រ៉ុមព្រេ និង លោក បាលាន កំពុង​ថត​រឿង “បុរស​ដែល​កសាង​កម្ពុជា” ជា​ខ្សែ​ភាពយន្ត​ដំបូង​គេ​ស្តី​អំពី​មនុស្ស​ដ៏​ល្បីល្បាញ​សម័យ​ទំនើប​វ័យ​ចំណាស់ ដែល​គ្រោង​បញ្ចប់​នៅ​ខែ​ឧសភា។

កើត​នៅ​ខេត្ត​កំពត​ក្នុង​ឆ្នាំ​១៩២៦ លោក មូលីវណ្ណ បាន​ទៅ​សិក្សា​នៅ​ប្រទេស​បារាំង​ មុន​ពេល​លោក​បានចូល​រួម​ចំណែក​ជាច្រើន​ក្នុង​ស្ថាបត្យកម្ម​ខ្មែរ​ទំនើប នៅ​ចន្លោះ​ពេល​​​កម្ពុជា​​​​ទទួល​បាន​ឯករាជ្យ​ពី​បារាំង​ក្នុង​ឆ្នាំ​១៩៥៣ និង​សង្គ្រាម​ស៊ីវិល​ក្នុង​ទសវត្សរ៍​ឆ្នាំ​១៩៧០។

ដារីល ខូលីន ប្រវត្តិ​វិទូ​ផ្នែក​សិល្បៈ និង​ជា​អ្នក​​​​និពន្ធ​សៀវភៅ​​​”កសាង​កម្ពុជាៈ ស្ថាបត្យកម្ម​ខ្មែរ​ថ្មី ១៩៥៣-១៩៧០” ដែល​សំដែង​ក្នុង​ភាព​យន្ត​នេះ បាន​និយាយ​ថា “គាត់​ជា​ឥស្សរជន​សំខាន់​បំផុត​ក្នុង​ស្ថាបត្យកម្ម​សហសម័យ​ក្នុង​ប្រទេស​កម្ពុជា”។ “គាត់​មិន​ត្រឹមតែ​បាន​គូរ​ប្លង់​អគារ​ប៉ុណ្ណោះ​ទេ ប៉ុន្តែ​ថែម​ទាំង​បានធ្វើ​ឲ្យ​មាន​ការ​ផ្លាស់​ប្តូរ​យ៉ាង​ខ្លាំង​នូវ​របៀប​ដែល​គេ​គិត​អំពី​រចនា​សម្ព័ន្ធ​នៃ​ទី​ក្រុង​នានា​ទៀតផង”។

ទទួល​បាន​ការ​តែងតាំង​ជា​​ប្រធាន​ស្ថាបត្យករ​នៅ​កម្ពុជា​ក្នុង​របប​រាជានិយម​របស់​អតីត​ព្រះ​មហាក្សត្រ នរោត្តម សីហនុ លោក មូលីវណ្ណ ជា​ឥស្សរជន​នាំមុខ​គេ​ម្នាក់​លេច​ធ្លោ​ក្នុង​ស្ថាបត្យកម្ម​ខ្មែរ​ថ្មី ជា​ស្ថាបត្យកម្ម​មាន​សោភ័ណ​ច្បាស់​ដែល​រួម​បញ្ចូល​ទំនើប​​​​កម្ម​ជាមួយ​ប្រពៃណី​អង្គរ​និង​ជនបទ។

លោក វណ្ណ មូលីវណ្ណ បាន​គូរ​ប្លង់​ស្ថាបនា​​អគារ​ល្បីៗ​ជាច្រើន​នៅ​ទីក្រុង​ភ្នំពេញ ក្នុង​នោះ​រួម​មាន​មហោស្រព​ជាតិ សាល​សន្និសីទ​ចតុមុខ និង​សំណង់​កីឡដ្ឋាន​ជាតិ​ជាដើម។

ប៉ុន្តែ​ទោះជា​មាន​កិត្តិនាម​របស់​លោក​ក៏​ដោយ ក៏​អ្នក​មាន​គំនិត​ហួស​វិស័យ​វ័យ​៨៨​ឆ្នាំ​រូប​នេះ​នៅ​តែ​ស្ថិត​​​ក្នុងភាព​​​​អាថ៌​កំបាំង។

លោក រ៉ុមព្រេ បាន​និយាយ​ថា “គាត់​ជា​មនុស្ស​ឯកជន។ មនុស្ស​ជាច្រើន​បាន​ស្គាល់​សំណង់​អគារ​របស់​​​​​គាត់​ច្បាស់លាស់​​​ ហើយ​នៅ​ជាមួយ​សំណង់​នេះ​យ៉ាង​យូរ ប៉ុន្តែ​មិន​បាន​ស្គាល់​ថា​គាត់​ជា​នរណា​ទេ។ “យើង​ចង់​ប្រាប់​ប្រវត្តិ​របស់​គាត់។ យើង​ចង់​ដឹង​ថា​គាត់​មក​ពី​ណា អ្វី​ដែល​ជំរុញ​​​​ទឹក​​​ចិត្ត​​​គាត់ គាត់​រក​ឃើញ​គំនិត​របស់​គាត់​របៀបណា”។

អ្នក​ថត​ភាពយន្ត​កាណាដា​ពីរ​អ្នក ដែល​កាលពី​ឆ្នាំ​២០១២​បាន​បង្កើត​ក្រុមហ៊ុន​ផលិតកម្ម​មាន​មូលដ្ឋាន​នៅ​ភ្នំពេញ ឈ្នោះ​ថា LittleBig Films បាន​ចេញ​នូវ​អ្វី​ដែល​ជា​ភាពយន្ត​ឯកសារ​ប្រវត្តិសាស្ត្រ​លើក​ដំបូង​របស់​ខ្លួន​នៅ​ចុង​ឆ្នាំ​២០១៣។ ពួកគេ​បាន​ទទួល​ប្រាក់​ជំនួយ​១៥.០០០​ដុល្លារ​ពី​អង្គការ អាស៊ី ហ្វោនដេសិន ហើយ​បាន​ចាប់​ផ្តើម​ធ្វើ​យុទ្ធនាការ​តាម​អីុនធឺណិត ដើម្បី​ប្រមូល​មូលនិធិ​បន្ថែម។

ខ្សែ​ភាពយន្ត​នេះ​និយាយ​អំពី​បទ​សម្ភាស​ជាមួយ​កូនស្រី ដេលហ្វីន របស់​លោក មូលីវណ្ណ ព្រមទាំង​លោក ខូលីន និង​ស្ថាបត្យករ ប៊ិល ហ្គ្រីវ ដែល​បាន​បង្កើត​គម្រោង វណ្ណ មូលីវណ្ណ ដែល​ប្រមូល​និង​រក្សាទុក​ស្នាដៃ​របស់​លោក មូលីវណ្ណ។ ការ​សុន្ទនា​នេះ​រួម​បញ្ចូល​គ្នា​ជាមួយ​នឹង​ការ​ថត​សំណង់​ដ៏​គួរ​ឲ្យ​ចាប់​អារម្មណ៍របស់​គាត់ និង​ការ​ថត​ទីក្រុង​ពី​លើ​អាកាស គឺ​ថត​ដោយ​ប្រើ​យន្តហោះ​បញ្ជា មុន​ពេល​សាលាក្រុង​ហាមប្រាម​ការ​ប្រើ​វា​ក្នុង​ក្រុង​ភ្នំពេញ​កាលពី​ដើ​មខែ​នេះ។

ប៉ុន្តែ ខ្សែ​ភាពយន្ត​ឯកសារ​មាន​រយៈ​ពេល​២៥​នាទី​នេះ​ ចាប់​ផ្តើម​រៀបរាប់​​​​យ៉ាង​​​ច្រើន​អំពី​​​បុរស​​​ម្នាក់នេះ​ជាង​បុរស​នេះបង្ហាញ​​​ខ្លួន​ឯង​ទៅ​ទៀត។

និយាយ​ដល់​សង្គ្រាម​ស៊ីវិល​និង​សម័យ​ខ្មែរ​ក្រហម លោក បាលាន បាន​និយាយ​ថា “ប្រវត្តិ​របស់​គាត់​ស្ទើរតែ​ជា​ប្រវត្តិ​របស់​ទីក្រុង​នេះ និង​របស់​ប្រទេស​នេះ​ដែរ ពោល​គឺ​សេចក្តី​សង្ឃឹម​ទាំងអស់ និង​ការ​សន្យា​នេះ ដែល​បាន​កើត​ឡើង​បន្ទាប់ពី​កម្ពុជា​ទទួល​បាន​ឯករាជ្យ​នៅ​ទសវត្សរ៍​ឆ្នាំ​១៩៥០​និង​ឆ្នាំ​១៩៦០ ដែល​ត្រូវ​បំផ្លាញ​នៅ​ទសវត្សរ៍​ឆ្នាំ​៧០”។

លោក រ៉ុមព្រេ បាន​បន្ថែម​ថា “ស្ថាបត្យកម្ម​របស់​លោក វណ្ណ មូលីវណ្ណ តំណាង​សម័យ​កាល​នោះ​ទាំងស្រុង​ក្នុង​ប្រទេស​កម្ពុជា ដែល​ជួប​ការ​ពិសោធន៍​នេះ​ជាមួយ​គំនិត​ថ្មី​និង​ទំនើប​ទាំង​នេះ”។

ដើម្បី​ស្វែងរក​ការ​សន្យា​ដែល​បាត់បង់​នោះ​មក​វិញ ផលិតករ​ភាពយន្ត​បាន​ចាប់​ផ្តើម​ធ្វើ​ប័ណ្ណសារ ស្រាវជ្រាវ​រក​ឯកសារ​ដែល​អាច​រៀបជា​អត្ថបទស្នាដៃ​របស់​លោក មូលីវណ្ណ ឲ្យ​មើល​ឃើញ​នឹង​ភ្នែក។ ប៉ុន្តែ ពួកគេ​ដឹងថា នេះ​ជា​ការងារ​ដែល​ត្រូវ​មាន​ការ​តាំង​ចិត្ត​សម្បើម​ណាស់។

លោក រ៉ុមព្រេ បាន​និយាយ​ថា “ការ​ស្រាវជ្រាវ​ប័ណ្ណសារ​គឺ​ផ្ចិតផ្ចង់​ណាស់ ផ្ចិតផ្ចង់​មែនទែន”។

លោក បាលាន បាន​និយាយ​ថា “យើង​មាន​អារម្មណ៍​ដូចយើង​ស្ថិត​នៅ​ក្នុង​ទឹកដី​មួយ​ដែល​គ្មាន​នៅលើ​ផែនទី​អ៊ីចឹង។ ពិតជា​រំជួល​ចិត្ត​ណាស់ មាន​ការ​រារែក​ចិត្ត​បន្តិច ប៉ុន្តែ​សប្បាយ​ច្រើន”។

ហើយ​ការ​ស្វែងរក​ឯកសារ​ប័ណ្ណសារ​ដែល​អាច​ប្រើ​បាន​មិន​ងាយ​ស្រួល​ទេ ឬ​ក៏​មិន​ថោក​ដែរ។

លោក រ៉ុមព្រេ បាន​និយាយ​ថា “វា​ពិបាក ពីព្រោះ​វា​ថ្លៃ ហើយ​វា​ពិបាក​រក​បាន​ទៀតផង។ ក្រៅតែ​ពី​ភាពយន្ត​សម្តេច សីហនុ ដែលគេ​​មើល​ឃើញ​ជា​ទូទៅ ពិបាក​រក​បាន​របស់​ថ្មី​ណាស់”។

ពហុកីឡ​ដ្ឋាន​ជាតិ​ក្នុងក្រុង​ភ្នំពេញ​កាល​ពី​ខែ​ឆ្នូ​។​ Christopher Rompre
ពហុកីឡ​ដ្ឋាន​ជាតិ​ក្នុងក្រុង​ភ្នំពេញ​កាល​ពី​ខែ​ឆ្នូ​។​ Christopher Rompre

យោងតាម​លោក ជា សុភាព នាយក​រង​នៅ​មជ្ឈមណ្ឌល​បូផាណា បាន​ឲ្យ​ដឹង​ថា ផលិតករ​ភាពយន្ត​ទាំងពីរ​នាក់​កំពុង​ជួប​បញ្ហា​ប្រឈម​ជាច្រើន ដោយ​ចាប់​ផ្តើម​ជាមួយ​នឹង​ការ​ពិត​ដែល​ម៉ាស៊ីនថត​ភាពយន្ត​ក្នុង​ទសវត្ស​ឆ្នាំ​១៩៦០ នៅ​ថ្លៃ​ណាស់​នៅឡើយ ហើយ​ថ្វីបើ​មាន​ឧស្សាហកម្ម​ភាពយន្ត​សម័យ​រីក​ចម្រើន​ក្នុង​ប្រទេស​នេះ​ក៏ដោយ ក៏​រូបភាព​ឯកសារ​ពី​សម័យ​កាល​នោះ​គឺ​កម្រ​មាន​ណាស់។

លោក សុភាព បាន​និយាយ​ថា “តាម​ពិត មិន​មាន​មនុស្ស​ច្រើន​ទេ​ដែល​​​​មាន​​​លទ្ធភាព​ទិញ​ម៉ាស៊ីនថត​មួយ​សម្រាប់​ការ​ថត​ជីវិត​ប្រចាំ​ថ្ងៃ​នោះ”។

ក្នុង​​​ចំណោម​​​ការ​ថត​​​មួយ​​​ចំនួន​​​តូចដែល​​​ផលិតបាន​​​​​​ ថែមទាំង​​​នៅ​​​សល់​តិច​​​តួច​ក្រោយ​​​របប​ខែ្មរ​ក្រហម​​ នៅពេល​​​ដែល​​​សិល្បករ​​​ត្រូវ​​​បាន​​​សម្លាប់​​​ចោល ហើយ​​​វត្ថុបុរាណ​​​ត្រូវ​​​បំផ្លាញ​​​ចោល។

លោក សុភាព​​​ បាន​​​និយាយថា “ខ្មែរ​​​ក្រហម​​​បាន​​​បំផ្លាញ​​​អ្វីៗ​​​ជា​​​ច្រើន។ ផលិតករ​​​ខ្សែ​​​ភាព​​​យន្ត​​​បាន​​​បាត់បង់​​​ហ្វិល​​​របស់​​​គេ។​​​​​​​​​ មាន​​​មនុស្ស​​​តិចតួចណាស់​​​ដែល​​​អាចគេច​​​ខ្លួន​​​ពី​​​ប្រទេស។​​​ អ្នក​ដទៃ​​​ទៀត​​​បាន​​​គេច​​​ខ្លួន​​​ពី​​​ប្រទេស ប៉ុន្តែមិន​អាច​​​យក​ហ្វិល​​​ទៅ​​​ជាមួយ​​​បានទេ”។

ផែនហ្វិល​​​ដែល​នៅ​​​សេស​​​សល់ ឥឡូវ​​​នេះ​​​នៅ​​​រាយ​​​ពាយនៅ​​​ក្នុង​​​ប្រទេស​​​បារាំង​​​ សហរដ្ឋ​អាមេរិក និង​​​ប្រទេស​​​ផ្សេង​​​ទៀត។ ហើយ​​​សូម្បី​​​តែ​​​នៅ​​​ពេល​​​ដែល​​​គេ​​​រកឃើញ​​​ក៏​​​ដោយ ក៏​​​វាមាន​​​បញ្ហា​បច្ចេកទេសជាច្រើន។

លោក រ៉ុមព្រេ បាន​ពន្យល់​ថា “មាន​​​សម្ភារ​ជាច្រើន​​​មាន​​​ទម្រង់​ផ្សេងៗ​គ្នា”។ ​​​លោក រ៉ុមព្រេ​​ ​និង​​​លោក បាលាន​​​ បាន​​​ស្វែង​​​រក​​​កន្លែង​ប្រមូល​ទុក​ឯកសារ​ជា​​​ច្រើន​កន្លែង។ បន្ថែម​ទៅ​នឹង​ការ​អាច​ចូល​មើល​ឯកសារ​ឯកជន​ដ៏ច្រើន​របស់​លោក មូលីវណ្ណ និង​ពិគ្រោះ​យោបល់​ជាមួយ​ប័ណ្ណសារ​ជាតិ និង​មជ្ឈមណ្ឌល​បូផាណា ពួកគេ​មាន​សម្ភារ​ដែល​មាន​ការ​អនុញ្ញាត​ពី​វិទ្យាស្ថាន​បារាំង ប័ណ្ណសារ អេភី និង សោតទស្សន៍ (A.P. Archive and France’s Institut national de l’audiovisuel Media Pro)។

ពួកគេ​ក៏​ទទួល​បាន​ការ​អនុញ្ញាត​ឲ្យ​ប្រើ​រូបថត​ពី​ការ​ប្រមូល​ដោយ​លោក ឆាល​មេអឺ (Charles Meyer) ដែល​ជា​ទីប្រឹក្សា​ព័ត៌មាន​របស់​ព្រះមហាក្សត្រ នរោត្តម សីហនុ រយៈ​ពេល​ជាច្រើន​ឆ្នាំ។

នៅ​ពេល​ដែល​រូបថត​ទាំង​នោះ​រួម​បញ្ចូល​គ្នា ផលិតករ​ភាពយន្ត​និយាយ​ថា ពួកគេ​ទទួល​បាន​នូវ​ទំហំ​ដ៏​ធំ​និង​សារ​សំខាន់​នៃ​គម្រោង​នេះ។ ការ​គាស់​កកាយ​ប្រវត្តិ​នេះ​មិន​អាច​ធ្វើ​ឡើង​ក្នុង​ពេល​ដ៏​សំខាន់​ជាង​នេះ​បាន​ទេ ក្នុង​ពេល​ដែល​ប្រទេស​នេះ​កំពុង​ប្រឈម​នឹង​នគរូបនីយកម្ម​ដ៏​ឆាប់​រហ័ស។

លោក រ៉ុមព្រេ បាន​និយាយ​ថា “ផ្នែក​ចុងក្រោយ​នៃ​ភាពយន្ត​គឺពិត​ជា​អំពី​ការ​សម្លឹង​មើល​អគារ​របស់​លោក វណ្ណ មូលីវណ្ណ ធ្លាក់​ក្នុង​សភាព​ទ្រុឌទ្រោម។ គាត់​ត្រូវ​គេ​ផាត់​ចេញ​ពី​ការ​ចូលរួម​ក្នុង​ការ​អភិវឌ្ឍ​ប្រទេស​កម្ពុជា​និង​ក្រុង​ភ្នំពេញ​នៅ​ក្នុង​[ទសវត្សរ៍​ឆ្នាំ​១៩៩០]។ ហើយ​បន្ទាប់​ពី​នោះ យើង​ឈាន​មក​ដល់​សព្វ​ថ្ងៃ​នេះ”។

“មាន​ព្រឹត្តិការណ៍​ជាច្រើន​កើត​ឡើង មាន​ភោគ​ទ្រព្យ​ច្រើន មាន​ការ​ផ្លាស់ប្តូរ​ច្រើន ប៉ុន្តែ​ជា​ការ​ផ្លាស់ប្តូរ​ទីទៃ​ពី​គ្នា”។

ថ្វីបើ​អគារ​ទាំងឡាយ​របស់​លោក មូលីវណ្ណ គង់នៅ​សល់​ពី​សង្គ្រាម​ជាច្រើន​ទសវត្សរ៍ និង​ការ​ផ្លាស់​ប្តូរ​ដ៏​ចលាចល​ទៅ​រក​សន្តិភាព​ក៏ដោយ ក៏​អគារ​ទាំងនោះ​ឥឡូវ​នេះ​ទទួល​រង​ការ​គំរាម​កំហែង​ដោយសារតែ​ការ​អភិវឌ្ឍ​ខ្លាំងក្លា​ក្នុង​ក្រុង​ភ្នំពេញ។

អ្នក​ប្រវត្តិ​សាស្ត្រ​សិល្បៈ លោក ខូលីន បាន​មាន​ប្រសាសន៍​ថា “អគារ​ជាច្រើន​របស់​លោក​បាន​បាត់បង់​ដោយសារ​ការ​មិន​យក​ចិត្ត​ទុក​ដាក់ និង​ការ​ប្តូរ​ទម្រង់”។

ក្នុង​ឆ្នាំ​២០០៨ មហោស្រព​ជាតិ​របស់​លោក មូលីវណ្ណ ត្រូវ​បាន​បំផ្លាញ​ចោល។ ក្នុង​ពេល​ជាមួយ​គ្នា​នោះ បរិវេណ​ពហុកីឡដ្ឋាន​ជាតិ​របស់​លោក កំពុង​ត្រូវ​ហ៊ុមព័ទ្ធ​ជ្រោងច្រាង​ដោយ​អគារ​ខ្ពស់ៗ​ជាច្រើន​យ៉ាង​ឆាប់​រហ័ស។ ខណៈ​ដែល​ស្នាដៃ​បង្កើត​ឡើង​របស់​លោក​ស្ថិត​ក្នុង​សភាព​ទ្រុឌទ្រោម មនុស្ស​មួយ​ចំនួន​ងឿង​ឆ្ងល់ ថាតើ​កេរដំណែល​របស់​លោក​នឹង​ក្លាយ​ទៅ​ជា​យ៉ាងណា?។

លោក រ៉ុមព្រេ បាន​និយាយ​ថា “[ពលរដ្ឋ​កម្ពុជា]​មាន​ប្រវត្តិ​សាស្ត្រ​អស្ចារ្យ​ទាំង​នេះ​ដើម្បី​ធ្វើ​ជា​ការ​រៀនសូត្រ។ តើ​ពួកគេ​នឹង​ទទួល​យក​អតីតកាល​នេះ ហើយ​កែច្នៃ​ឡើងវិញ ដើម្បី​បង្កើត​ទស្សន​វិស័យ​ថ្មី​មួយ​នៃ​កម្ពុជា​នៅ​ក្នុង​អនាគត ឬ​វា​នឹង​បន្ត​ទុក​ចោល​ឲ្យ​នៅ​មួយ​កន្លែង និង​ចាត់ទុក​ថា មិន​សូវ​មាន​ប្រយោជន៍”៕ និត

 

© 2023, ខេមបូឌា ដេលី. All rights reserved. No part of this article may be reproduced in print, electronically, broadcast, rewritten or redistributed without written permission.

អត្ថបទទាក់ទង

អត្ថបទអានច្រើន

សេចក្ដីរាយការណ៍ពិសេស