មន្ត្រីស្ថានទូតមួយរូបបានបញ្ជាក់ឲ្យដឹងកាលពីម្សិលមិញថា ក្រោយពីរឹបអូសវត្ថុបុរាណអាស៊ីយ៉ាងច្រើនដែលឈ្មួញគំនូរម្នាក់រស់នៅក្នុងបុរីញូវយ៉ក រត់ពន្ធចូលទៅក្នុងសហរដ្ឋអាមេរិករួចមក ស្ថានទូតកម្ពុជាប្រចាំនៅវ៉ាស៊ីនតោនឌីស៊ី បានចាប់ផ្ដើមសហការជាមួយអាជ្ញាធរអាមេរិក ដើម្បីបញ្ជូនវត្ថុបុរាណខ្មែរដែលមានតម្លៃជាង៣លានដុល្លារត្រឡប់មកកាន់ប្រទេសកម្ពុជាវិញ។
បន្ទាប់ពីការស៊ើបអង្កេតអស់រយៈពេល២ឆ្នាំ កាលពីសប្ដាហ៍មុន ការិយាល័យរដ្ឋអាជ្ញានៃសង្កាត់មែនហាតធែន (Manhattan) បានចេញដីកាឃាត់ខ្លួនឈ្មួញម្នាក់ឈ្មោះ សាប់បាស ខាពួ (Subhash Kapoor) ដែលជាប់ចោទពីបទរត់ពន្ធវត្ថុបុរាណចោរដែលមានតម្លៃជាង១០០លានដុល្លារចូលក្នុងសហរដ្ឋអាមេរិក។យោងតាមបញ្ជីសារពើភណ្ឌនៃវត្ថុបុរាណដែលអាជ្ញាធរសហរដ្ឋអាមេរិករឹបអូសបានបង្ហាញថា វត្ថុបុរាណរាប់សិបរបស់កម្ពុជា ដែលមានតម្លៃជាង៣លានដុល្លារ ត្រូវបានរកឃើញនៅក្នុងវិចិត្រសាលដែលមានឈ្មោះថា Art of the Past របស់លោក សាប់បាស ខាពួ នៅក្នុងសង្កាត់មែនហាតធែន និងកន្លែងស្តុកទុកផ្សេងទៀតរបស់គាត់។
លោកស្រី ឡាំ បញ្ចពណ៌ ប្រធានបេសកកម្មនៅស្ថានទូតកម្ពុជាប្រចាំរដ្ឋធានីវ៉ាស៊ីនតោន បានមានប្រសាសន៍កាលពីម្សិលមិញថា ស្ថានទូតបានចាប់ផ្ដើមធ្វើការងារលើករណីនេះហើយដោយសហការជាមួយក្រសួងការបរទេសសហរដ្ឋអាមេរិក និងប្រតិភូរបស់កម្ពុជាប្រចាំនៅអង្គការសហប្រជាជាតិ ប៉ុន្តែបានបដិសេធមិនបញ្ជាក់ថា តើមានការទាមទារជាផ្លូវការឲ្យបញ្ជូនវត្ថុបុរាណទាំងនេះមកកាន់ប្រទេសកម្ពុជា វិញ ឬយ៉ាងណាឡើយ។
លោកស្រីបានមានប្រសាសន៍ទៀតថា ” ពេលនេះខ្ញុំកំពុងធ្វើការជាមួយក្រសួងការបរទេសអាមេរិក ហើយវាកំពុងស្ថិតក្នុងដំណើរការនៅឡើយ។ យើងព្យាយាមធ្វើការឲ្យបានល្អបំផុត និងឆាប់បំផុតតាមដែលយើងអាចធ្វើទៅបាន។ យើងមិនទាន់មានអ្វីនៅឡើយទេ យើងកំពុងតែធ្វើការ”។
យោងតាមដីកាឃាត់ខ្លួនខាងលើបង្ហាញថា លោក សាប់បាស ខាពួ ជាប់ចោទពីបទព្រហ្មទណ្ឌរួមទាំងការរក្សាទុកទ្រព្យសម្បត្តិចោរ បទសមគំនិត និងបទលាងលុយកខ្វក់ផងដែរ។ ដីកានោះលើកឡើងថា លោក សាប់បាស ខាពួ បានប្រើប្រាស់លិខិតសម្ដែងការពិតដែលក្លែងបន្លំ ហើយបានប្រឌិតប្រវត្តិម្ចាស់កម្មសិទ្ធិដើម្បីលក់វត្ថុបុរាណរាប់រយដែលគេជឿថា យកចេញពីប្រទេសប្រភពដើមកំណើតរបស់វាដោយខុសច្បាប់ក្នុងពេលថ្មីៗនេះ។
ដីកានេះបន្តថា ” វត្ថុបុរាណជាច្រើនក្នុងចំណោមវត្ថុបុរាណទាំងនេះត្រូវបានចាត់ទុកថា ‘ថ្មី’ និង ‘ស្រស់’ ដែលក្នុងពាណិជ្ជកម្មមានន័យថា គេទើបរកឃើញវាថ្មីៗ និងទើបយកចេញ
ពីក្នុងដី ប្រាសាទ ឬទីតាំងដែលគេរកឃើញវា”។
នៅក្នុងបញ្ជីសារពើភណ្ឌបង្ហាញថា វត្ថុបុរាណជាច្រើនរបស់កម្ពុជា បានចូលទៅក្នុងសហរដ្ឋអាមេរិកក្រោយឆ្នាំ២០០៥។ វត្ថុបុរាណរបស់កម្ពុជា ដែលមានតម្លៃខ្ពស់បំផុតនៅក្នុងបញ្ជីសារពើភណ្ឌ គឺរូបចម្លាក់នាគមួយដែលតម្លៃ១,២លានដុល្លារ និងដែលត្រូវបាននាំចូលទៅក្នុងសហរដ្ឋអាមេរិកក្រោយឆ្នាំ២០០៧។
នៅក្នុងបទសម្ភាសមួយកាលពីសប្ដាហ៍មុន លោក ជេម ឌីកឃីនស៍ (Jams Dinkins) អតីតនាយកប្រតិបត្តិរងនៃផ្នែកស៊ើបអង្កេតរបស់ក្រសួងសន្តិសុខមាតុភូមិសហរដ្ឋអាមេរិក ( Department of Homeland Security) ដែលបានស៊ើបអង្កេតការរត់ពន្ធរបស់លោក សាប់បាស ខាពួ ដែលគេស្គាល់ថាប្រតិបត្តិការ Operation Hidden Idol បានមានប្រសាសន៍ថា ឈ្មួញគំនូររូបនេះគ្រប់គ្រងបណ្ដាញឧក្រិដ្ឋជនដ៏ធំមួយ។
លោកបានលើកឡើងថា ” មានក្រុមលួច ក្រុមដឹកជញ្ជូន ក្រុមជួសជុល ក្រុមលក់ និងក្រុមចែកចាយ”។ លោកបានពន្យល់ថា ជាធម្មតាលោក សាប់បាស ខាពួ បានជួលអ្នកក្នុងមូលដ្ឋាននៅតាមតំបន់ដាច់ស្រយាលដែលមានមនុស្សរស់នៅឆ្ងាយៗដាច់ពីគ្នាឲ្យធ្វើការងារស្មោកគ្រោក។ លោកមានប្រសាសន៍ថា “គាត់ជួលគេឲ្យទៅរកវត្ថុបុរាណដែលពួកគេគិតថា មានតម្លៃ និងធ្វើឲ្យអតិថិជនរបស់គាត់ចាប់អារម្មណ៍។ អាស្រ័យលើទំហំវត្ថុបុរាណ ពួកគេនឹងសម្រេចចិត្តថា តើត្រូវចេញចូលឆ្លងកាត់តាមព្រំដែនខុសៗគ្នាដោយរបៀបណា”។
លោកមានប្រសាសន៍ថា ដើម្បីឆ្លងដែនរួច វត្ថុបុរាណទាំងនោះត្រូវបានបិទស្លាកជាវត្ថុអនុស្សាវរីយ៍ ឬរូបសំណាក បើមិនដូច្នោះទេត្រូវលាក់ទុកក្នុងដី។ “ពេលខ្លះពួកគេកាត់វត្ថុបុរាណជាពីរចំណែកដើម្បីលាក់បាំងវា ហើយបន្ទាប់មកជួសជុលវាឲ្យដូចដើមវិញ នៅពេលទៅដល់ប្រទេសណាមួយដែលគេលក់វាទៅឲ្យ។ ប៉ុន្តែវត្ថុបុរាណនីមួយៗនឹងត្រូវឆ្លងកាត់ការធ្វើដំណើរ និងមានប្រវត្តិផ្ទាល់របស់វា”។
លោក ជេម ឌីកឃីនស៍ បានលើកឡើងថា ដំណើរការរត់ពន្ធវត្ថុបុរាណពីប្រទេសប្រភពដើមកំណើតរបស់វាទៅឲ្យអ្នកទិញ អាចនឹងចំណាយពេលរាប់ខែ ឬសូម្បីរាប់ឆ្នាំទៀតឯណោះ។លោកបានថ្លែងថា ” ពេលខ្លះវាត្រូវឆ្លងកាត់ការធ្វើដំណើរទៅមកៗពីប្រទេសខុសៗគ្នា។ ពីប្រទេសមួយនៅក្នុងអឺរ៉ុបទៅប្រទេសមួយទៀតនៅក្នុងអឺរ៉ុប ដោយគ្រាន់តែរង់ចាំអ្នកទិញ ឬការជួសជុលឡើងវិញប៉ុណ្ណោះ”។
លោកបានបន្ថែមថា ក្រុងញូវយ៉កគឺជាចំណុចវត្ថុបុរាណដែលក្នុងទីផ្សារងងឹតមកពីអាស៊ីហូរចូលក្នុងទឹកដីសហរដ្ឋអាមរិក ញឹកញាប់បំផុត។
លោកស្រី អាន ឡឺម៉េស តំណាងអង្គការយូណេស្កូប្រចាំប្រទេសកម្ពុជា បានមានប្រសាសន៍ថា លោកស្រីមិនដឹងទេជុំវិញការរកឃើញវត្ថុបុរាណថ្មីៗទាំងនេះនៅក្នុងទីក្រុងញូវយ៉ក ប៉ុន្តែថា លោកស្រីកំពុងចាប់ផ្ដើមស៊ើបអង្កេតករណីនេះ។ ថ្លែងជាទូទៅអំពីបញ្ហាប្រឈមរបស់កម្ពុជា នៅក្នុងការការពារវត្ថុបុរាណរបស់ខ្លួនពីការរត់ពន្ធ លោកស្រីបានលើកឡើងថា ការឃ្លាំមើលប្រាសាទនានានៅតាមតំបន់ដាច់ស្រយាលឲ្យស្អិត គឺតែងតែមិនអាចទៅរួច។
លោកស្រីបានបន្តថា “ទីតាំង ៣.០០០ កន្លែងដែលមានសំណល់បុរាណវិទ្យា មាននៅពាសពេញប្រទេស។ ដូច្នេះវាស្ថិតក្នុងចំណោមប្រទេសបុរាណវិទ្យាដ៏សម្បូរបែបបំផុតក្នុងពិភពលោក។ ក្នុងករណីប្រាសាទអង្គរវត្ត វាច្បាស់ណាស់ថា ប្រាសាទនេះទទួលបានការមើលថែទាំ ប៉ុន្តែសម្រាប់ប្រាសាទតូចៗដែលសាធារណជនទូទៅមិនស្គាល់ ប៉ុន្តែអ្នកជំនាញស្គាល់វិញនោះ វាមានការស្មុគស្មាញណាស់ក្នុងការមើលថែ”៕ សុខុម