អង្គការមិនមែនរដ្ឋាភិបាលជាង៣០០កំពុងខិតខំព្យាយាមជាលើកចុងក្រោយបង្អស់ដើម្បីនាំរដ្ឋាភិបាលចូលតុចរចា និងជជែកគ្នាឡើងវិញអំពីសេចក្តីព្រាងច្បាប់មួយដែលខ្លួនព្រួយបារម្ភថា អាចនឹងត្រូវបានប្រើប្រាស់ដើម្បីបង្ក្រាបអ្នកប្រឆាំង និងដែលលោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន សង្ឃឹមថានឹងត្រូវអនុម័តយ៉ាងលឿននៅក្នុងខែនេះ។
សេចក្តីព្រាងច្បាប់ស្តីពីសមាគម និងអង្គការមិនមែនរដ្ឋាភិបាលនេះតម្រូវឲ្យអង្គការ និងសមាគមនានាចុះបញ្ជីជាមួយរដ្ឋាភិបាល ហើយដាក់ជូនរបាយការណ៍ទៀងទាត់ពាក់ព័ន្ធសកម្មភាព និងហិរញ្ញវត្ថុរបស់ខ្លួន។
ប៉ុន្តែអង្គការមិនមែនរដ្ឋាភិបាលជាច្រើនព្រួយបារម្ភថា ច្បាប់នេះនឹងត្រូវបានប្រើប្រាស់ដើម្បីបំបិទមាត់ក្រុមដែលប្រឆាំងគោលនយោបាយ ឬការអនុវត្តរបស់រដ្ឋាភិបាល ខណៈពួកគេបានរងការគំរាមកំហែងរួចទៅហើយដោយសារតែច្បាប់បោះឆ្នោតទើបធ្វើវិសោធនកម្ម្មថ្មីដែលហាមប្រាមពួកគេមិនឲ្យ “ប្រមាថ” ឬបង្ហាញ “ការលម្អៀង” ទៅរកគណបក្សនយោបាយអំឡុងយុទ្ធនាការឃោសនាបោះឆ្នោត។
នៅឯសន្និសីទកាសែតមួយកាលពីម្សិលមិញក្នុងរាជធានីភ្នំពេញ អង្គការទាំងនេះបានលើកឡើងថា ច្បាប់ស្តីពីអង្គការមិនមែនរដ្ឋាភិបាលនេះរំលោភសិទ្ធិសេរីភាពនៃការជួបជុំរបស់ពួកគេដែលមានចែងនៅក្នុងរដ្ឋធម្មនុញ្ញ ហើយបានជំរុញឲ្យរដ្ឋាភិបាលពន្យារពេលអនុម័តសេចក្តីព្រាងច្បាប់នេះដែលលោក ហ៊ុន សែន បានទុកចោលកាលពីឆ្នាំ២០១២ ប៉ុន្តែត្រូវបានសើរើឡើងវិញកាលពីខែមុន។ គិតមកត្រឹមថ្ងៃព្រហស្បតិ៍ មានអង្គការមិនមែនរដ្ឋាភិបាលសរុបចំនួន ៣២០ បានចុះហត្ថលេខាលើញត្តិមួយផ្ញើជូនទៅរដ្ឋាភិបាល។
លោក សួន ប៊ុនសាក់ ប្រធានលេខាធិការដ្ឋាន នៃគណៈកម្មាធិការប្រព្រឹត្តកម្មការពារសិទ្ធិមនុស្សកម្ពុជា ហៅកាត់ថា CHRAC បានមានប្រសាសន៍ថា “សូមផ្អាកវាសិន ហើយត្រឡប់ចូលមកតុចរចាវិញ។ យើងចង់ប្រើសិទ្ធិដែលត្រូវបានធានាដោយរដ្ឋធម្មនុញ្ញលើការចូលរួមជាសាធារណៈ។ យើងចង់ប្រើសិទ្ធិរបស់យើងឲ្យស្របតាមគោលការណ៍ប្រជាធិបតេយ្យ នេះគឺជារឿងសំខាន់បំផុត”។
លោក សឿង សារឿន នាយកប្រតិបត្តិនៃគណៈកម្មាធិការសហប្រតិបត្តិការដើម្បីកម្ពុជា
(CCC) បានមានប្រសាសន៍ថា លិខិតមួយច្បាប់ដែលអង្គការមិនមែនរដ្ឋាភិបាលទាំងនេះបានផ្ញើទៅកាន់ស្ថាប័នមួយចំនួនរបស់រដ្ឋាភិបាលកាលពីប្រហែលមួយខែមុនដើម្បីស្នើសុំឲ្យមានការចរចាបន្ថែមទៀតនោះ គ្មានការឆ្លើយតបទេ។
លោក អំ សំអាត ប្រធានបច្ចេកទេសឃ្លាំមើលសិទ្ធិមនុស្សនៅអង្គការសិទ្ធិមនុស្សលីកាដូ បានមានប្រសាសន៍ថា “យើងចង់បានច្បាប់នេះ ប៉ុន្តែចង់ធ្វើឲ្យប្រាកដថា ច្បាប់នេះការពារ និងលើកកម្ពស់សិទ្ធិរបស់ប្រជាជនក្នុងការចូលរួមក្នុងសង្គម”។
អង្គការមិនមែនរដ្ឋាភិបាលទាំងនេះនិយាយថា សេចក្តីព្រាងច្បាប់ចុងក្រោយដែលខ្លួនបានឃើញនៅឯសិក្ខាសាលាមួយដែលក្រសួងមហាផ្ទៃបានរៀបចំឡើងកាលពីឆ្នាំ២០១១ នឹងមានខ្លឹមសារផ្ទុយពីនេះ។
ក្នុងចំណោមការព្រួយបារម្ភធំៗរបស់ពួកគេក្រៅពីការមិនបានមើលចំណុចដែលរដ្ឋាភិបាលបានកែប្រែមុនពេលសេក្តីព្រាងច្បាប់នេះត្រូវបានអនុម័តនោះ គឺការដែលច្បាប់នេះមិនមានបង្ហាញពីហេតុផលច្បាស់លាស់ដែលរដ្ឋាភិបាលត្រូវបានអនុញ្ញាតឲ្យប្រើប្រាស់ដើម្បីច្រានចោលការដាក់ពាក្យស្នើសុំរបស់អង្គការមិនមែនរដ្ឋាភិបាល។
ពួកគេនិយាយថា មូលហេតុដែលរដ្ឋាភិបាលអាចបិទអង្គការមិនមែនរដ្ឋាភិបាលបាន គឺមិនច្បាស់លាស់ទាល់តែសោះ។ ឧទាហរណ៍ សេចក្តីព្រាងច្បាប់នេះចែងថា ក្រសួងការបរទេសអាចលុបចោលបាននូវអនុស្សនរណៈនៃការយោគយល់ (MoU) ចាំបាច់របស់អង្គការមិនមែនរដ្ឋាភិបាលអន្តរជាតិណាមួយដែល “ធ្វើសកម្មភាពបណ្តាលឲ្យបាត់បង់សន្តិភាព ស្ថិរភាព និងសណ្តាប់ធ្នាប់សាធារណៈ ឬធ្វើឲ្យប៉ះពាល់ដល់សន្តិសុខជាតិ វប្បធម៌ ទំនៀមទម្លាប់ និងប្រពៃណីក្នុងសង្គមជាតិខ្មែរ”។
អង្គការមិនមែនរដ្ឋាភិបាលនានានិយាយថា ជាញឹកញាប់ រដ្ឋាភិបាលបានប្រើប្រាស់ភាសាមិនច្បាស់លាស់បែបនេះដើម្បីដេញជើងអ្នករិះគន់របស់ខ្លួនកាលពីមុន ហើយថា ច្បាប់នេះនឹងផ្តល់ការការពារតាមផ្លូវច្បាប់រឹតតែខ្លាំងដល់រដ្ឋាភិបាលឲ្យមានឱកាសធ្វើបែបនោះទៀត។
សម្រាប់សហគមន៍កសិករក្រៅផ្លូវការតូចៗទូទាំងប្រទេស សេចក្តីព្រាងច្បាប់ចុងក្រោយនេះមិនរាប់បញ្ចូលបទប្បញ្ញត្តិមុនៗដែលបានតម្រូវឲ្យពួកគេចុះបញ្ជីជាមួយរដ្ឋាភិបាលដែរនោះឡើយ។ ប៉ុន្តែច្បាប់នេះនៅតែដាក់កំហិតសកម្មភាពរបស់ពួកគេនៅក្នុងសហគមន៍ខ្លួនដែលពួកគេបារម្ភខ្លាចបញ្ចប់បណ្តាញណាមួយក្នុងចំណោមបណ្តាញដែលសហគមន៍ទាំងនោះបានបង្កើតឡើង។ ពួកគេព្រួយបារម្ភថា សូម្បីតែសមាគមតូចៗដែលត្រូវចុះបញ្ជី ប្រហែលជាជួបការលំបាកចំពោះបញ្ហាបច្ចេកទេសរៀបចំតាក់តែងលក្ខន្តិកៈ ឬសរសេររបាយការណ៍ប្រចាំឆ្នាំស្តីពីសកម្មភាព និងហិរញ្ញវត្ថុរបស់ខ្លួន។
លោក ថេង សាវឿន អ្នកសម្របសម្រួលនៅសម្ព័ន្ធសហគមន៍កសិករកម្ពុជា បានមានប្រសាសន៍ថា “យើងមិនអាចចុះបញ្ជីបានទេ ពីព្រោះសមត្ថភាពរបស់យើងក្នុងការបង្កើតលក្ខន្តិកៈនៅមានកម្រិត។ សេរីភាពរបស់យើងគឺដូចជាអាហារអ៊ីចឹង។ ប្រសិនបើរដ្ឋាភិបាលអនុវត្តច្បាប់នេះមានន័យថា យើងគ្មានអាហារទទួលទានទេ”។
បណ្តាអង្គការមិនមែនរដ្ឋាភិបាលអន្តរជាតិក៏លើកឡើងដែរថា ការរឹតបន្តឹងផ្នែកថវិកាដែលពួកគេមានសម្រាប់ចំណាយលើប្រាក់ខែ និងការចំណាយលើការិយាល័យឲ្យមកនៅត្រឹម២៥ភាគរយ អាចធ្វើឲ្យប៉ះពាល់ដល់ការងារមួយចំនួនក្នុងចំណោម
ការងារសំខាន់ៗរបស់ពួកគេ។
លោកស្រី សារ៉ា សីុត (Sarah Sitts) នាយកអង្គការ NGO Pact ប្រចាំប្រទេសកម្ពុជា បានមានប្រសាសន៍ថា ប្រសិនបើច្បាប់នេះបង្ខំឲ្យអង្គការមិនមែនរដ្ឋាភិបាលបិទទ្វារ ឬកាត់បន្ថយសកម្មភាព “ប្រជាពលរដ្ឋកម្ពុជា រាប់លាននាក់អាចរងផលប៉ះពាល់នៅក្នុងគ្រប់វិស័យទាំងអស់ចាប់ពីសុខាភិបាល អប់រំ រហូតដល់ជីវភាពរស់នៅ បរិស្ថាន និងអភិបាលកិច្ចល្អ”។
ការស្ទាបស្ទង់មួយទៅលើវិស័យអង្គការមិនមែនរដ្ឋាភិបាលដែលធ្វើឡើងដោយ CCC កាលពីឆ្នាំ២០១២បានរកឃើញថា សមាគម និងអង្គការមិនមែនរដ្ឋាភិបាលដែលធ្វើសកម្មភាពយ៉ាងសកម្មប្រហែល១.១០០នៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា បានចំណាយរហូតដល់ទៅ៧០០លានដុល្លារក្នុងមួយឆ្នាំទៅលើការអភិវឌ្ឍប្រទេសកម្ពុជា។
លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រីបានប្រកាសកាលពីខែមុនថា លោកចង់ឃើញច្បាប់ស្តីពីអង្គការមិនមែនរដ្ឋាភិបាលនេះបញ្ជូនទៅដល់ដៃទីស្តីការគណៈរដ្ឋមន្ត្រីត្រឹមដំណាច់ខែឧសភា ហើយបញ្ជូនទៅរដ្ឋសភាដើម្បីអនុម័ត។
ទោះជាយ៉ាងណា លោក ខៀវ សុគ័ក អ្នកនាំពាក្យក្រសួងមហាផ្ទៃ បានមានប្រសាសន៍កាលពីម្សិលមិញថា សេចក្តីព្រាងច្បាប់នេះត្រូវបានដាក់ជូនទៅទីស្តីការគណៈរដ្ឋមន្ត្រីតាំងពីពាក់កណ្តាលឆ្នាំ២០១៣មកម្លេ៉ះ នៅពេលគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជាឈ្នះការបោះឆ្នោតក្នុងអាណត្តិទី៥។
លោកបានមានប្រសាសន៍ថា “ច្បាប់នេះត្រូវបានបញ្ជូនទៅទីស្តីការគណៈរដ្ឋមន្ត្រីរួចហើយតាំងពីអាណត្តិទី៤នៃរដ្ឋាភិបាលមកម្លេ៉ះ” មុនពេលផ្តាច់ទូរស័ព្ទ។
ប៉ុន្តែ លោក ផៃ ស៊ីផាន អ្នកនាំពាក្យទីស្តីការគណៈរដ្ឋមន្ត្រីបានមានប្រសាសន៍ថា ទីស្តីការគណៈរដ្ឋមន្ត្រីកំពុងរង់ចាំច្បាប់ចម្លងនៃសេចក្តីព្រាងច្បាប់នេះនៅឡើយ។ លោកថ្លែងថា “យើងមិនទាន់ទទួលបានអ្វីពីក្រសួងមហាផ្ទៃនៅឡើយទេ”។
លោកបានមានប្រសាសន៍ទៀតថា ទោះជាយ៉ាងណា លោករំពឹងថា សេចក្តីព្រាងច្បាប់នឹងធ្លាក់ដល់ដៃទីស្តីការគណៈរដ្ឋមន្ត្រីក្នុងរយៈពេលមួយសប្តាហ៍នេះ ហើយថា នៅពេលបញ្ជូនទៅដល់ទីស្តីការគណៈរដ្ឋមន្ត្រីហើយនោះ ច្បាស់ណាស់ថានឹងមានកិច្ចប្រជុំបន្ថែមទៀតស្តីអំពីច្បាប់នេះជាមួយបណ្តាអង្គការមិនមែនរដ្ឋាភិបាល។ លោកបានមានប្រសាសន៍អំពីសេចក្តីព្រាងច្បាប់នេះថា “វាមិនបានកែប្រែច្រើនទេ ប៉ុន្តែ ខ្ញុំមិនប្រាកដឡើយ”៕ សុខុម