សវនាការបណ្ដឹងឧទ្ធរណ៍បានចាប់ផ្ដើមកាលពីម្សិលមិញនៅក្នុងសំណុំរឿងទី១របស់សាលាក្ដីខ្មែរក្រហមប្រឆាំងមេដឹកនាំរបបជាន់ខ្ពស់ គឺ នួន ជា និង ខៀវ សំផន ដែលបានព្យាយាមច្រានចោលការផ្តន្ទាទោសពួកគាត់ទាំងពីរឲ្យជាប់ពន្ធនាគារអស់មួយជីវិតពីបទឧក្រិដ្ឋប្រឆាំងមនុស្សជាតិ។
“បងធំទី២” នួន ជា និងលោក ខៀវ សំផន ប្រមុខរដ្ឋរបបខ្មែរក្រហមត្រូវបានផ្ដន្ទាទោសឲ្យជាប់ពន្ធនាគារអស់មួយជីវិតនៅសាលាក្ដីកាលពីខែសីហា ចំពោះការទទួលខុសត្រូវរបស់ខ្លួនក្នុងការជម្លៀសប្រជាជនចេញពីក្រុងភ្នំពេញ និងការសម្លាប់ទាហាន លន់ នល់ និងមន្ត្រីនៅទួលពោធិ៍ជ្រៃ ក្នុងខេត្តពោធិ៍សាត់។
អំឡុងសវនាការឧទ្ធរណ៍រយៈពេលបួនថ្ងៃដែលបានចាប់ផ្ដើមកាលពីម្សិលមិញ មេធាវីការពារលោកទាំងពីរកំពុងស្វែងរកការបញ្ជាក់អំពីកំហុសនៅក្នុងអង្គហេតុ និងច្បាប់ទាក់ទងនឹងការវិនិច្ឆ័យនេះ។
លោក សៅ វណ្ណ សាក្សីទី១ក្នុងសវនាការនោះជាប្រធានរណសិរ្សឃុំជាងទង ក្នុងស្រុកត្រាំកក់ មុនឆ្នាំ១៩៧៥ ហើយក្រោយមកត្រូវបានផ្ទេរទៅខេត្តកណ្ដាល។ ឥឡូវនេះលោកជាសមាជិកក្រុមប្រឹក្សាគណបក្សសង្គ្រោះជាតិនៅក្នុងឃុំដដែល។
លោកបានប្រាប់តុលាការកាលពីម្សិលមិញថា លោកបានឮការផ្សព្វផ្សាយតាមវិទ្យុរបស់លោក ខៀវ សំផន មុនពេលខ្មែរក្រហមកាន់កាប់ប្រទេសក្នុងខែមេសា ឆ្នាំ១៩៧៥ ដោយជូនដំណឹងដល់អ្នកស្ដាប់ទាំងអស់ថា របបថ្មីនេះនឹងទុកជីវិតទាហាន លន់ នល់ ជាច្រើន។
ដោយសំដៅដល់របប លន់ នល់ និងមន្ត្រីជាន់ខ្ពស់ប្រាំមួយនាក់ទៀត ដែលត្រូវបានចាត់ថា ជា “ជនក្បត់ជាតិប្រាំពីរនាក់” ដោយខ្មែរក្រហមនោះ លោកបានមានប្រសាសន៍ថា “ខ្ញុំអាចប្រាប់លោកបានថា អំឡុងរបបសង្គ្រាម សូម្បីមុនពេលប្រទេសទាំងមូលត្រូវបានរំដោះក្ដី លោក ខៀវ សំផន បានផ្សព្វផ្សាយតាមវិទ្យុថា ទាហានថ្មើរជើង មន្ត្រី ពួកគហបតី បញ្ញវន្ត និងអ្នកស្នេហាជាតិ នឹងត្រូវលើកលែងទោស ហើយរណសិរ្សនេះនឹងសម្រេចកាត់ទោសមនុស្សតែប្រាំពីរនាក់ប៉ុណ្ណោះ”។
លោកបាននិយាយថា “តាមខ្ញុំដឹងគឺថា សារនោះត្រូវបានផ្សព្វផ្សាយដើម្បីឲ្យប្រជាជនខ្មែរទាំងអស់រួបរួមគ្នាដោយមិនគិតដល់និន្នាការនយោបាយឡើយ ដើម្បីរួមកម្លាំងកសាងប្រទេសជាតិ”។
សាក្សីរូបនេះបានអះអាងថា មាគ៌ាស្រដៀងគ្នាចំពោះទាហាន លន់ នល់ ត្រូវបានអនុវត្តដោយ តាម៉ុក មេបញ្ជាការភូមិភាគពាយព្យ និង តាសោម ប្រធានផ្នែករដ្ឋបាលដែលគេស្គាល់ថាតំបន់១៣។
លោកបាននិយាយថា អំឡុងពេលប្រជុំនៅភ្នំក្រៀល និងក្រុងតាកែវ បន្ទាប់ពីការដួលរលំក្រុងភ្នំពេញ មន្ត្រីទាំងពីររូបនេះបានព្រមានកម្មាភិបាលកុំឲ្យប៉ះពាល់អតីតទាហាន លន់ នល់។
លោក វណ្ណ បាននិយាយថា “ប្រសិនបើនរណាម្នាក់រំលោភគោលគារណ៍នេះ មានន័យថា បុគ្គលនោះត្រូវជីករណ្ដៅសម្រាប់ខ្លួនឯងឲ្យហើយទៅ។ នៅក្នុងការលើកឡើងរបស់លោក តាម៉ុក បាននិយាយឡើងវិញថា នៅក្នុងតំបន់នោះ បញ្ហាអាយុជីវិត ទីបំផុតស្ថិតក្នុងកណ្ដាប់ដៃតំបន់ ឬមជ្ឈមណ្ឌលនោះ”។
លោកបានបន្ថែមថា “៣ខែបន្ទាប់ពីការរំដោះ តាសោម បានហៅកម្មាភិបាលពាក់ព័ន្ធទាំងអស់នៅក្នុងតំបន់១៣ ហើយលោកបានណែនាំ និងជូនដំណឹងដល់កម្មាភិបាលថា អតីតទាហានទាំងអស់ រហូតដល់ឋានន្តរសក្តិវរសេនីយ៍ឯក មិនត្រូវប៉ះពាល់ឡើយ ពីព្រោះទាហានទាំងនោះ…មានសមាជិកក្រុមគ្រួសាររបស់ខ្លួនស្ថិតក្នុងតំបន់រំដោះ…ដែលបានរួមចំណែករំដោះប្រទេសជាតិ”។
នៅក្នុងសវនាការដ៏ក្ដៅគគុកនៅពេលរសៀល ដែលពោរពេញដោយការជំទាស់ និងការប្រឈមមុខដាក់គ្នារវាងអយ្យការ និងមេធាវី លោក នីកូឡាស គូមីចៀន សហព្រះរាជអាជ្ញាអន្តរជាតិបានចោទសួរលោក វណ្ណ ពីការដែលលោកដឹងអំពីការសម្លាប់អំឡុងរបប ប៉ុល ពត។
លោក Koumijian បានសួរថា “លោក ខ្ញុំដឹងថាលោកសម្លឹងមើលត្រង់ទៅមុខ។ នៅខាងក្រោយលោក មានអ្នកស្ដាប់ ដែលមានយុវជនកម្ពុជាជាច្រើននាក់។ តើលោកអាចប្រាប់ពួកគាត់បានទេ ពីព្រោះលោកនៅទីនោះ ជាមន្ត្រីម្នាក់ក្នុងរបបខ្មែរក្រហម អំឡុងរបបនោះ៖ តើខ្មែរក្រហមបានសម្លាប់ប្រជាជនទេក្នុងរបបនោះ?”។
បន្ទាប់ពីលោក វិកទ័រ កូប៉េ មេធាវីការពារលោក នួន ជា បានជំទាស់ ហើយបានសុំឲ្យព្រះរាជអាជ្ញា “ទុករឿងនោះមួយឡែក” សាក្សីរូបនេះបានអះអាងថា លោកមិនដឹងពីការសម្លាប់ណាមួយឡើយ។
លោកបាននិយាយថា “ខ្ញុំមិនដឹងថា តើខ្មែរក្រហមសម្លាប់មនុស្សឬយ៉ាងណានោះឡើយ។ ខ្ញុំពិតជាមិនដឹងទេ”។
ទោះជាយ៉ាងណា លោក វណ្ណ បានឆ្លើយថា លោកសង្ស័យថា ក្រោយមកលោកត្រូវបានបញ្ចុះតួនាទីរបស់លោកនៅក្នុងខេត្តកណ្ដាល ពីព្រោះបងប្អូនប្រុសរបស់លោកជាមន្ត្រីថ្នាក់ទាបនៅក្នុងរបបសាធារណរដ្ឋខ្មែរ។ លោកក៏បានទទួលស្គាល់ផងដែរថា លោកចាប់ផ្ដើមសង្ស័យទៅលើអ្វីដែលលោកត្រូវបានគេប្រាប់អំពីគោលនយោបាយរបស់របបនោះចំពោះទាហាន លន់ នល់ បន្ទាប់ពីឃើញឆ្អឹងលលាដ៍ក្បាលនៅមជ្ឈមណ្ឌលសន្តិសុខក្រាំងតាចាន់ ក្នុងស្រុកត្រាំកក់ បន្ទាប់ពីការដួលរលំរបបខ្មែរក្រហម។
លោកបាននិយាយថា “ចាប់ពីអ្វីដែលខ្ញុំបានឃើញនៅក្រាំងតាចាន់ និងទួលស្លែងមក ខ្ញុំសន្និដ្ឋានថា មានការផ្លាស់ប្ដូរមែន”។ សវនាការឧទ្ធរណ៍បន្តនៅថ្ងៃនេះ៕ សារុន