គណបក្សសង្គ្រោះជាតិបានលើកឡើងនៅក្នុងសេចក្តីថ្លែងការណ៍មួយកាលពីម្សិលមិញថា ការផ្តន្ទាទោសសកម្មជនគណបក្សប្រឆាំងចំនួន១១រូបកាលពីថ្ងៃអង្គារ តាមការចោទប្រកាន់ពីបទកុបកម្មដែលបណ្តាអង្គការសិទ្ធិមនុស្សយល់ថា ”គួរឱ្យអស់សំណើច” នោះ គឺផ្ទុយនឹងស្មារតីកិច្ចព្រមព្រៀងនយោបាយដែលបានបញ្ចប់ការជាប់គាំងខាងនយោបាយរយៈពេលមួយឆ្នាំ។
លោក សម រង្ស៊ី ប្រធានគណបក្សសង្គ្រោះជាតិបានចាកចេញពីមាតុប្រទេសកាលពីយប់ថ្ងៃអង្គារ ចំណែកឯលោក កឹម សុខា អនុប្រធានរបស់លោក និងលោក យ៉ែម បុញ្ញឫទ្ធិ អ្នកនាំពាក្យគណបក្សនេះ មិនអាចទាក់ទងសុំការអត្ថាធិប្បាយបានទេកាលពីម្សិលមិញ។
សេចក្តីថ្លែងការណ៍របស់គណបក្សនេះ គឺជាការឆ្លើយតបផ្លូវការតែមួយគត់ទៅនឹងលទ្ធផលនៃសវនាការមួយផ្តន្ទាទោសសកម្មជនទាំង១១នាក់ឲ្យជាប់ពន្ធនាគារចន្លោះពី៧ឆ្នាំដល់២០ឆ្នាំចំពោះការជាប់ពាក់ព័ន្ធរបស់ពួកគាត់នៅក្នុងការតវ៉ាមួយដែលបានផ្ទុះអំពើហិង្សានៅជិតទីលានប្រជាធិបតេយ្យកាលពីថ្ងៃទី១៥ខែកក្កដា ឆ្នាំមុន។
សេចក្តីថ្លែងការណ៍ពីគណបក្សសង្គ្រោះជាតិដែលបានបញ្ចប់ការធ្វើពហិការមិនចូលសភាកាលពីឆ្នាំមុន មួយផ្នែកជាថ្នូរនឹងបរិយាកាសនយោបាយដែលសេរីជាងមុននេះ មានខ្លឹមសារយ៉ាងដូច្នេះថា “[ការផ្តន្ទាទោសនេះ] គឺជាការធ្វើឱ្យមានភាពតានតឹងខាងនយោបាយឡើងវិញ ដែលផ្ទុយនឹងស្មារតីកិច្ចព្រមព្រៀងនយោបាយកាលពីថ្ងៃទី២២ ខែកក្កដា ឆ្នាំ២០១៤កន្លងទៅ។ គណបក្សសង្គ្រោះជាតិសង្ឃឹមថា វប្បធម៌សន្ទនានឹងអាចបន្តដោះស្រាយបញ្ហារបស់ប្រទេសជាតិ និងប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរ ជាពិសេសនឹងបញ្ចប់នូវភាពតានតឹងនយោបាយ រួមទាំងសហការគ្នាធ្វើឱ្យមានការដោះលែងសកម្មជនគណបក្សសង្គ្រោះជាតិទាំង១១ រូបឱ្យមានសេរីភាពឡើងវិញ”។
កាលពីម្សិលមិញក្នុងពេលមួយឆ្នាំមុន លោក សម រង្ស៊ី និងលោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន បានចុះកិច្ចព្រមព្រៀងមួយដែលបានបញ្ចប់ស្ថានភាពតានតឹងខាងនយោបាយជាច្រើនខែ ក្រោយពីការបោះឆ្នោតជ្រើសតាំងតំណាងរាស្ត្រកាលពីខែកក្កដា ឆ្នាំ២០១៣ ហើយក៏បានដោះលែងតំណាងរាស្ត្រគណបក្សសង្គ្រោះជាតិប្រាំពីររូប ដែលជាប់ពន្ធនាគារដោយសារការជាប់ពាក់ព័ន្ធរបស់ពួកគេនៅក្នុងអំពើហិង្សាអំឡុងការតវ៉ា។
ចាប់តាំងពីពេលនោះមក ប្រធានគណបក្សនយោបាយទាំងពីរបានព្រមព្រៀងឈប់វាយប្រហារគ្នាដោយពាក្យសម្តី ហើយងាកមកពិភាក្សាបញ្ហាជាតិថាជារឿងសំខាន់តាមរយៈ “វប្បធម៌សន្ទនា” រវាងគូប្រជែងនយោបាយដ៏យូរទាំងពីរ។
លោក ធន សារាយ ប្រធានអង្គការសិទ្ធិមនុស្សអាដហុក បាននិយាយថា ទោះជាយ៉ាងណា អវត្តមានរបស់លោក សម រង្ស៊ី ក្រោយពីសវនាការផ្តន្ទាទោសកាលពីថ្ងៃអង្គារ បានធ្វើឱ្យគណបក្សប្រឆាំងមានជម្រើសតិចតួចនៅក្នុងការធ្វើការជាមួូយគណបក្សកាន់អំណាច ពីព្រោះប្រធានគណបក្សប្រឆាំងរូបនេះមានសិទ្ធិផ្តាច់មុខក្នុងការចូលជួបលោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី។
លោកបានមានប្រសាសន៍កាលពីម្សិលមិញថា លោក សម រង្ស៊ី ”គួរតែនៅក្នុងប្រទេស ហើយធ្វើការជាមួយបក្សដើម្បីដោះស្រាយបញ្ហា។ វាជាការរាំងស្ទះដល់វប្បធម៌សន្ទនា ពីព្រោះមានតែពួកលោកប៉ុណ្ណោះដែលអាចជជែកគ្នាបាន។ លោក កឹម សុខា មិនជជែកជាមួយលោក ហ៊ុន សែន ដូចលោក សម រង្ស៊ី នោះទេ ហើយនោះជាបញ្ហា”។
នៅពេលតុលាការសម្រេចសាលក្រមកាលពីថ្ងៃអង្គារ នៅក្នុងសវនាការដ៏ឆាប់រហ័សមួយដែលត្រូវបានបញ្ចប់ដោយមានវត្តមានមេធាវីការពារតែមួយរូប បណ្តាលឲ្យអង្គការសិទ្ធិមនុស្សនានាចាប់ផ្តើមរិះគន់សេចក្តីសម្រេចនេះថាជាឧបាយកលនយោបាយរបស់គណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា។
លោកស្រី ណាលី ពីឡូក នាយិការអង្គការសិទ្ធិមនុស្សលីកាដូ បានលើកឡើងនៅក្នុងសេចក្តីថ្លែងការណ៍មួយថា ”ជាថ្មីម្តងទៀត ប្រព័ន្ធតុលាការរបស់ប្រទេសកម្ពុជា បានបង្ហាញថា វាគឺជាឧបករណ៍មួយក្នុងចំណោមឧបករណ៍បង្ក្រាបដែលលោក ហ៊ុន សែន ចូលចិត្តប្រើ”។
លោក ការីម ឡាហ៊ីដជី (Karim Lahidji) ប្រធានសហព័ន្ធអន្តរជាតិដើម្បីសិទ្ធិមនុស្ស (International Federation for Human Rights) ហៅកាត់ FIDH បានអំពាវឱ្យ “សហគមន៍អន្តរជាតិដាក់សម្ពាធ” ដើម្បី “បញ្ឈប់លោក ហ៊ុន សែន កុំឲ្យលុបបំបាត់ការប្រឆាំងខាងនយោបាយ និងបំបាត់សង្គមស៊ីវិល”។
លោកបានលើកឡើងនៅក្នុងសេចក្តីថ្លែងការណ៍មួយថា “ការផ្តន្ទាទោសគួរឲ្យអស់សំណើចទៅលើសមាជិក និងអ្នកគាំទ្រគណបក្សសង្គ្រោះជាតិទាំង១១រូបបង្ហាញថា ប្រទេសកម្ពុជា កំពុងស្ថិតក្នុងកណ្តាប់ដៃរបស់រដ្ឋាភិបាលផ្តាច់ការ”។
លោក ប្រេដ អាដាម ប្រធានអង្គការឃ្លាំមើលសិទ្ធិមនុស្សប្រចាំតំបន់អាស៊ីបានចាត់ទុកការផ្ដន្ទាទោសនេះថា “គួរឲ្យអស់សំណើច”។
លោកបានលើកឡើងនៅក្នុងសេចក្ដីថ្លែងការណ៍មួយថា ”ការផ្ដល់ជំនួយអន្តរជាតិ និងការផ្ដល់វគ្គបណ្ដុះបណ្ដាលដល់តុលាការអស់រយៈពេល២ទសវត្សរ៍កន្លងមកនេះនិងការសន្យាម្ដងហើយម្ដងទៀតរបស់រដ្ឋាភិបាលថា នឹងធ្វើកំណែទម្រង់នោះ មិនបានធ្វើឲ្យមានការផ្លាស់ប្ដូរឡើយនូវរបៀបតុលាការបំពេញតួនាទីរបស់ខ្លួននៅក្នុងសំណុំរឿងនយោបាយ”។
លោកលើកឡើងបន្ថែមថា ”ភាពគួរឲ្យអស់សំណើចនៃការផ្ដន្ទាទោសនេះ ទំនងជាវិលត្រឡប់ទៅរកការអនុវត្តតាមវិធីសាស្ត្រមួយអំឡុងទសវត្សរ៍ឆ្នាំ១៩៨០ ដែលនៅពេលនោះលោក ហ៊ុន សែន មេដឹកនាំប្រទេសកម្ពុជាមិនគោរពសិទ្ធិមូលដ្ឋាន”។
ឆ្លើយតបនឹងការចោទប្រកាន់ជុំវិញការគាបសង្កត់ផ្នែកនយោបាយពីសំណាក់រដ្ឋាភិបាល និងការអះអាងរបស់គណបក្សប្រឆាំងថា គណបក្សកាន់អំណាចបំពានកិច្ចព្រមព្រៀងថ្ងៃ២២ កក្កដា នោះ លោក សុខ ឥសាន អ្នកនាំពាក្យគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា បានលើកឡើងថា គណបក្សរបស់លោកមិនបានគ្រប់គ្រងប្រព័ន្ធតុលាការទេ។
លោកបានមានប្រសាសន៍ថា “សូមប្រាប់ទៅ [គណបក្សសង្គ្រោះជាតិ] ថា កុំយករឿងនយោបាយមកពាក់ព័ន្ធជាមួយច្បាប់”។ លោកបានបន្ថែមដោយសំដៅលើផែនទីដែលគណបក្សប្រឆាំងបានទិញពីវិទ្យាស្ថានជាតិភូមិសាស្ត្រនៅក្នុងទីក្រុងបា៉រីសកាលពីខែមុន សម្រាប់ប្រើជាផ្នែកមួយនៃយុទ្ធនាការរបស់ខ្លួនដើម្បីបង្ហាញពីការឈ្លានពានព្រំដែនពីសំណាក់វៀតណាមនោះថា ”ភាពតានតឹងចាប់ផ្ដើមកើតមាននៅពេលលោក សម រង្ស៊ី ទិញផែនទីពីផ្សារនៅក្នុងប្រទេសបារាំង”។
លោកបានថ្លែងទៀតថា ”ការធ្វើឲ្យប៉ះពាល់ណាមួយដល់វប្បធម៌សន្ទនា គឺអាស្រ័យលើជំហររបស់គណបក្សសង្គ្រោះជាតិ”។
តំណាងរាស្ត្រគណបក្សប្រឆាំងមួយរូបដែលគេអាចទាក់ទងបានកាលពីម្សិលមិញដើម្បីសុំការអត្ថាធិប្បាយ គឺលោក គី វណ្ណារ៉ា។ លោកបានមានប្រសាសន៍នៅឯទីស្នាក់ការកណ្ដាលគណបក្សក្នុងខណ្ឌមានជ័យថា វប្បធម៌សន្ទនាមិនត្រូវបានបំពាននោះទេ ហើយនៅតែអាចដោះស្រាយបញ្ហាបច្ចុប្បន្នបានលោក គី វណ្ណារា៉ ដែលបញ្ជាក់ថាការលើកឡើងរបស់លោកគឺចេញពីគំនិតផ្ទាល់ខ្លួននោះ
បានលើកឡើងបន្តថា លោកជឿជាក់ថា ការផ្ដោតយកចិត្តទុកដាក់ក្នុងពេលថ្មីៗរបស់គណបក្សប្រឆាំងទៅលើការដោះស្រាយបញ្ហាព្រំដែនរវាងរដ្ឋាភិបាល និងវៀតណាម មានជាប់ពាក់ព័ន្ធលើការសម្រេចរបស់តុលាការកាលពីថ្ងៃអង្គារ។
លោកបានថ្លែងបន្តថា “ជួនកាលស្ថានភាពនៅក្នុងប្រទេសល្អឬមិនល្អ គឺវាអាស្រ័យលើស្ថានភាពនយោបាយ។ ហេតុដូច្នេះ ខ្ញុំជឿជាក់ថា វាប្រហែលជាទាក់ទងនឹងបញ្ហាព្រំដែនហើយ”។
ចាប់តាំងពីការបោះឆ្នោតកាលពីខែកក្កដា ឆ្នាំ២០១៣ ដែលគណបក្សសង្គ្រោះជាតិទទួលបានសំឡេងគាំទ្រយ៉ាងប្រកៀកប្រកិតនឹងគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា ដោយទទួលបានអាសនៈចំនួន៥៥ក្នុងចំណោមអាសនៈសភាសរុបចំនួន១២៣មក សកម្មជនមកពីគណបក្សប្រឆាំងត្រូវបានចាប់ខ្លួន និងដោះលែងពីពន្ធនាគារមកវិញ ខណៈទំនាក់ទំនងរវាងគណបក្សនយោបាយធំទាំងពីរនេះជួនល្អជួនមិនល្អនឹងគ្នា។
លោក ជូង ជូងី មេធាវីដែលធ្វើពហិការមិនចូលរួមក្នុងសវនាការកាលពីថ្ងៃអង្គារ និងដែលតំណាងសកម្មជនដែលត្រូវបានផ្ដន្ទាទោសនោះ លើកឡើងថា ការប្រកាសកាលពីថ្ងៃច័ន្ទថា តុលាការនឹងពន្លឿនការបើកសវនាការធ្វើឲ្យលោកជឿដោយគ្មានការសង្ស័យថា ប្រាកដណាស់ថា តុលាការនឹងសម្រេចឲ្យចុងចោទជាប់ទោស។
លោកបានមានប្រសាសន៍កាលពីម្សិលមិញទាក់ទិននឹងប្រធានផ្នែកព័ត៌មានរបស់គណបក្សសង្គ្រោះជាតិ ក្នុងចំណោមសកម្មជនចំនួនបីនាក់ដែលត្រូវបានផ្ដន្ទាទោសឲ្យជាប់ពន្ធនាគារ២០ឆ្នាំ ពីបទដឹកនាំកុបកម្មថា ”ខ្ញុំដឹងថា ពួកគេនឹងឃុំខ្លួនលោក មាជ សុវណ្ណារ៉ា និងអ្នកផ្សេងៗទៀត”។
លោកបានថ្លែងបន្តថា “ដំណើរការនៃការបើកសវនាការ គឺមិនត្រឹមត្រូវទាល់តែសោះ។ ចៅក្រមបំពានច្បាប់យ៉ាងច្បាស់ក្រឡែត។ ក្នុងសំណុំរឿងព្រហ្មទណ្ឌបែបនេះ នៅពេលមេធាវីការពារក្ដីមិនអាចចូលរួមសវនាការបាន គឺចៅក្រមមិនអាចបើកសវនាការបានឡើយ”។លោក លឹម មករន្ទ ចៅក្រមប្រធានក្រុមប្រឹក្សាជំនុំជម្រះដែលប្រកាសសាលក្រម បានបដិសេធមិនធ្វើអត្ថាធិប្បាយលើការបើកសវនាការនេះឡើយកាលពីម្សិលមិញ ហើយលោក តាំង ស៊ុនឡាយ ប្រធានសាលាដំបូងរាជធានីភ្នំពេញ ក៏ដូច្នោះដែរ៕ សុខុម និង ស៊ុយឈាង