ព័ត៌មានវិភាគ
រយៈពេល២៤ឆ្នាំក្រោយពីមានសន្តិភាពដែលបានបញ្ចប់សង្គ្រាមស៊ីវិលរយៈពេលពីរទសវត្សរ៍នៅកម្ពុជា លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន ដែលជាមនុស្សម្នាក់ក្នុងចំណោមអ្នកនាំមកនូវសន្តិភាព បានចាប់ផ្ដើមនិយាយគាំទ្រខ្លាំងចំពោះសង្គ្រាមក្រោយដែលលោកអះអាងឡើងថានឹងហែកហួរប្រទេសនេះ។
ជាមួយនឹងសារបញ្ជាក់ថា សន្តិភាពអាចបន្តទៅបានលុះត្រាតែលោកស្ថិតក្នុងអាណត្តិកាន់អំណាចនោះ នៅក្នុងខែកន្លងទៅ លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន បានឲ្យប្រផ្នូលថានឹងមានការកាប់សម្លាប់រង្គាលលើក្រុមអុិស្លាមសាសនិក ការបះបោរពីសំណាក់ក្រុមអ្នកមាន និងការវិលទៅរកខ្មែរក្រហមវិញ ប្រសិនបើគណបក្សសង្គ្រោះជាតិឈ្នះការបោះឆ្នោតឆ្នាំ២០១៨។
ការគំរាមកំហែងទាំងនេះមានកាន់តែខ្លាំងឡើងកាលពីសប្ដាហ៍មុន នៅពេលលោក ហ៊ុន សែន ឲ្យប្រផ្នូលថានឹងមានការបះបោរពីសំណាក់មេបញ្ជាការយោធា និងនគរបាលដែលគាំទ្រគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា ក្រោមរបបដឹកនាំរបស់គណបក្សសង្គ្រោះជាតិ។
ពេលគិតដល់រដ្ឋាភិបាលជាប់ឆ្នោតថ្មីរបស់គណបក្សសង្គ្រោះជាតិ ដែលព្យាយាមជំនួសតំណែងមេបញ្ជាការពីររូបដែលជាសមាជិក នៃគណៈកម្មាធិការអចិន្ត្រៃយ៍របស់គណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា លោក ហ៊ុន សែន បានព្រមានថា “ពួកនេះនឹងទាញកម្លាំងដាក់ភឹង។ សង្គ្រាមផ្ទៃក្នុងនឹងផ្ទុះឡើង”។
វាជាការទទួលស្គាល់របស់លោក ហ៊ុន សែនដែលកាលពីមុនជារឿងដ៏កម្រ ប៉ុន្តែដែលពេលនេះកាន់តែធម្មតាទៅៗថា មុខមាត់មិនចេះចាញ់របស់លោកកំពុងប្រឈមនឹងតេស្តសាកល្បងដ៏ស្វិតស្វាញបំផុតចាប់តាំងពីឆ្នាំ១៩៩៧មក ដែលពេលនោះលោកបានហៅឲ្យកងទ័ពជួយការពារគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា ប្រឆាំងនឹងគណបក្សហ្វុ៊នស៊ិនប៉ិច ដោយទម្លាក់ព្រះអង្គម្ចាស់ នរោត្តម រណឫទ្ធិ ចេញពីអំណាច។
ប៉ុន្តែដោយបច្ចុប្បន្នមានស្ថានភាពនយោបាយធូរស្រាលជាមួយគណបក្សសង្គ្រោះជាតិដែលកាន់តែស្លូតទៅៗ ដោយមានជំនឿចិត្តថា មានតែការរួបរួមថ្មី និងមិនធ្លាប់មានរបស់ខ្លួនប៉ុណ្ណោះដែលអាចនាំខ្លួនទៅរកភាពជោគជ័យនោះ លោក ហ៊ុន សែន គួរតែរីករាយនឹងផ្លែផ្កានៃជ័យជម្នះឆ្នាំ២០១៣របស់លោក។
លោក ដេវិដ ឆាណ្ឌល័រ ជាប្រវត្តិវិទូដ៏ល្បីល្បាញដែលសិក្សាអំពីប្រវត្តិសាស្ត្រខ្មែរ បានលើកឡើងតាមរយៈសារអេឡិចត្រូនិកមួយកាលពីម្សិលមិញថា “ខ្ញុំមិនដឹងថា ហេតុអ្វីបានជាលោក ហ៊ុន សែន ហិង្សាខ្លាំងយ៉ាងនេះទេ”។ លោកបានបន្ថែមថា ការព្រមានលើកចុងក្រោយរបស់លោក ហ៊ុន សែន ធ្វើឲ្យគេនឹកឃើញដល់សម័យកាលដ៏អស្ថិរភាពមួយកាលពីអតីតកាល។
លោកបានបន្តថា ”គាត់ហាក់ដូចជាកំពុងអនុវត្តតាមសេណារីយ៉ូមួយទាំងមិនដឹងខ្លួនដែលបង្កើតឡើងដោយព្រះអង្គម្ចាស់ សីហនុ នៅក្នុងទសវត្សរ៍ឆ្នាំ១៩៦០ ដោយសារមានភាពអំនួតខ្លាំងពេក មានមនុស្សជំនិតដែលចាំតែបញ្ជោរច្រើនពេក និងការគំរាមកំហែងជាក់ស្តែង និងស្រមើស្រមៃច្រើនពេកដែលបានធ្វើឲ្យព្រះអង្គម្ចាស់បាត់បង់ម្ចាស់ការស្រដៀងគ្នានេះ”។
ការព្រមានកាលពីពេលថ្មីៗនេះរបស់លោក ហ៊ុន សែន អំពីសង្គ្រាម និងការវិលទៅរកខ្មែរក្រហមវិញ ត្រូវបានផ្ដោតជាពិសេសលើផែនការរបស់លោក សម រង្ស៊ី ប្រធានគណបក្សប្រឆាំង ក្នុងការបង្កើតតុលាការមួយដើម្បីដកហូតដីធ្លីដែលក្រុមអ្នកមានបានលួចប្លន់យកទៅ ហើយប្រគល់វាឲ្យទៅអ្នកក្រវិញ។
ជាគោលនយោបាយមួយដែលទំនងជាមានប្រជាប្រិយភាពចំពោះប្រជាជនក្រីក្រនៅតាមជនបទដែលគ្មានដីធ្លីកាន់តែច្រើនឡើង ដែលធ្លាប់ជាមូលដ្ឋានគាំទ្ររបស់គណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា លោក ហ៊ុន សែន បានប្រាប់ទៅក្រុមអ្នកមានថា ផែនការនេះនឹងនាំមកនូវគ្រោះមហន្តរាយ។
លោក ហ៊ុន សែន បានប្រាប់ទៅក្រុមឧកញ៉ាដែលចូលរួមក្នុងពិធីមួយកាលពីខែមុនថា “បើជាប់ឆ្នោត [គណបក្សសង្គ្រោះជាតិនិយាយថា] គេនឹងដោះស្រាយនេះដោះស្រាយនោះ ប៉ុន្តែខ្ញុំហ៊ាននិយាយថា អ្នកទាំងអស់គ្នានៅទីនេះសុទ្ធតែជាសត្រូវរបស់គេ។ ដូច្នេះ តើវាមានសន្តិភាពទេ? ឧកញ៉ាទាំងអស់សុទ្ធតែជាសត្រូវវណ្ណៈរបស់គេ ហើយ [គណបក្សសង្គ្រោះជាតិ] នឹងរឹបអូសសណ្ឋាគាររបស់អស់លោកដើម្បីប្រគល់ឲ្យទៅអ្នកក្រ។ តើវាមានសន្តិភាពទេ?”។
លោក ចន ឈើស្យារី (John Ciorciari) ជាសាស្ត្រាចារ្យជំនាញសិក្សាស្រាវជ្រាវពីកម្ពុជា នៅសាលាគោលនយោបាយសាធារណៈ Gerald R.Ford School of Public Policy នៃសាកលវិទ្យាល័យមីឈីហ្គែន (University of Michigan) បានមានប្រសាសន៍ថា ការព្រមានបែបនេះអាចច្រានចោលបានថាមិនមែនជាស្នៀតបន្លាចទាក់ទិនការបោះឆ្នោត ប្រសិនបើលោក ហ៊ុន សែន មិនធ្លាប់មានប្រវត្តិហិង្សាទេនោះ។
លោកបានសរសេរនៅក្នុងសារអេឡិចត្រូនិកមួយថា “វាអាចទៅរួចដែលថា ការព្រមានរបស់លោក ហ៊ុន សែន ចំពោះប្រតិកម្មខ្លាំងក្លារបស់យោធា គឺជាការអួតអាងពាក់ព័ន្ធការបោះឆ្នោត ប៉ុន្តែដោយសារតែកន្លងមកគាត់ធ្លាប់មានឆន្ទៈប្រើប្រាស់កម្លាំងដើម្បីអត្ថប្រយោជន៍នយោបាយនោះ ត្រូវតែពិចារណាអំពីវាដោយប្រុងប្រយ័ត្ន។ វាអាចទៅរួចដែលគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា នឹងប្រគល់អំណាចដោយសន្តិវិធី ប្រសិនបើខ្លួនចាញ់ឆ្នោត។ ពេលខ្លះរបបផ្ដាច់ការក៏អាចចាកចេញដោយគ្មានការតតាំងដែរ ប៉ុន្តែពេលនេះវាឆាប់រហ័សពេកហើយដែលគិតថា ការប្រគល់អំណាចនឹងធ្វើឡើងដោយសន្តិវិធី។ កម្រិតនៃការជឿទុកចិត្តគ្នារវាងលោក ហ៊ុន សែន និងលោក សម រង្ស៊ី កើនឡើងកាន់តែខ្លាំង មានការរំពឹងថា នឹងមានអន្តរកាលដោយសន្តិវិធី ប្រសិនបើគណបក្សសង្គ្រោះជាតិឈ្នះ ប៉ុន្តែគ្មានការធានាឡើយ។ វាអាចជាការពិតដូចការសន្យារបស់ថ្នាក់ដឹកនាំគណបក្សប្រជាជនថានឹងគោរពលទ្ធផលនៃការបោះឆ្នោត”។
លោក សុខ ឥសាន អ្នកនាំពាក្យគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា បានមានប្រសាសន៍ថា គណ បក្សរបស់លោកនឹងគោរពលទ្ធផលបោះឆ្នោតឆ្នាំ២០១៨ទោះបីជាលទ្ធផលបែបណាក៏ដោយ ប៉ុន្តែបានគូសបញ្ជាក់ថាបញ្ហានេះមិនទាក់ទិនការព្រមានរបស់លោក ហ៊ុន សែន ថា ជ័យជម្នះរបស់គណបក្សសង្គ្រោះជាតិនឹងនាំឲ្យមានសង្គ្រាមនោះឡើយ។
លោកបន្តថា ”មិនថាលទ្ធផលបោះឆ្នោតបែបណាទេ យើងនឹងទទួលយក។ យើងគោរពលទ្ធផលបោះឆ្នោត…។ សង្គ្រាមដែលនឹងកើតឡើង មិនមែនបង្កដោយគណបក្សប្រជាជនដែលចាញ់ឆ្នោតទេ គឺបង្កឡើងដោយគោលនយោបាយរបស់គណបក្សសង្គ្រោះជាតិ”។
លោក សម រង្ស៊ី និងលោក ហ៊ុន សែន បានរួមគ្នាលើកកម្ពស់ “វប្បធម៌សន្ទនា” ថ្មីមួយក្នុងបំណងតតាំងគ្នាផ្នែកនយោបាយនៅក្នុងសភា ហើយអនុញ្ញាតឲ្យមានការបោះឆ្នោតដោយគ្មានការប្រើអំពើហិង្សា។
ទោះជាយ៉ាងណា ក្ដីសង្ឃឹមដែលថាវប្បធម៌បែបនេះអាចនឹងចាក់ឫសរឹងមាំ បានរលាយទៅវិញ ដោយកាលពីសីហា លោក សម រង្ស៊ី បានចោទសួរ “ភាពគួរឲ្យជឿទុកចិត្ត និងការកំប្លុកកំប្លែង” របស់លោក ហ៊ុន សែន ហើយជាថ្មីម្ដងទៀត លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រីបាននិយាយគាំទ្រសង្គ្រាម និងបានហៅប្រធានគណបក្សសង្គ្រោះជាតិរូបនេះថាជា “មេចោរ”។
លោក ផៃ ស៊ីផាន អ្នកនាំពាក្យទីស្ដីការគណៈរដ្ឋមន្ត្រីបានមានប្រសាសន៍ថា លោក ហ៊ុន សែន គ្រាន់តែបកស្រាយអំពីលទ្ធផលសមហេតុផលនៃគោលនយោបាយរបស់គណបក្សប្រឆាំងប៉ុណ្ណោះ នៅពេលព្យាករអំពីសង្គ្រាម ប្រសិនបើតុលាការដីធ្លីត្រូវបានបង្កើតឡើង ឬប្រសិនបើគណបក្សសង្គ្រោះជាតិជំនួសតំណែងមេបញ្ជាការយោធា និងនគរបាលដែលជាមន្ត្រីស្មោះស្ម័គ្ររបស់គណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា។
លោកលើកឡើងថា “សម្ដេច ហ៊ុន សែន គ្រាន់តែបកស្រាយអំពីគោលនយោបាយរបស់គណបក្សសង្គ្រោះជាតិប៉ុណ្ណោះ។ ពួកគេមានគោលនយោបាយដែលនិយាយថា បើពួកគេឈ្នះឆ្នោត ពួកគេនឹងគាំទ្រអ្នកក្រលុបបំបាត់កម្ចីពីធនាគារ ហើយដកហូតដីធ្លីពីអ្នកមាន។
អ្វីៗដែលសម្ដេចព្យាយាមបកស្រាយគឺថា ពួកគេគួរតែគោរពច្បាប់។ ប្រសិនបើគាត់ [លោក សម រង្ស៊ី] ផ្ទាល់ព្យាយាមដក [មេបញ្ជាការកងទ័ព] លោក ប៉ុល សារឿន និងអគ្គស្នងការ នេត សាវឿន ហើយពួកគាត់មិនចូលចិត្តបែប នោះ នឹងមានជម្លោះមួយទៀតកើតឡើង”។
ទាក់ទិនបញ្ហានេះ លោក សម រង្ស៊ី មិនបានឆ្លើយតបនឹងសំណើសុំការធ្វើអត្ថាធិប្បាយឡើយកាលពីម្សិលមិញ ប៉ុន្តែនៅក្នុងឆ្នាំកន្លងទៅ ប្រធានគណបក្សប្រឆាំងរូបនេះបាននិយាយសម្រាលទំនាក់ទំនងយ៉ាងជិតស្និទ្ធរបស់គណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា ជាមួយកងទ័ព ដោយលោកបានលើកឡើងកាលពីខែមករាថា យោធាប្រហែលជាមិនការពារគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា ដែលចាញ់ឆ្នោតនោះទេ។
លោក សម រង្ស៊ី បានមានប្រសាសន៍ថា “ការវិវឌ្ឍថ្មីបំផុតនៅក្នុងប្រទេសមួយចំនួនក្នុងរយៈពេល៥ឆ្នាំមកនេះគឺថា មានបុគ្គលមួយចំនួន របបខ្លះដែលគិតថាខ្លួនត្រូវបានគាំទ្រដោយយោធា ប៉ុន្តែដោយសារមានការប្ដូរចិត្តគំនិត ប្រជាធិបតេយ្យក៏ទទួលបានជោគជ័យ។ លើសពីនេះទៅទៀត មានមនុស្សតិចតួចប៉ុណ្ណោះក្នុងចំណោមអភិជនដែលជាប់ពាក់ព័ន្ធក្នុងជំនួញ និងបណ្ដាញយោធារបស់គណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា ដែលចង់វិលទៅរកស្ថានភាពដូចក្នុងទសវត្សរ៍ឆ្នាំ១៩៨០ ដែលនៅពេលនោះប្រទេសត្រូវបានដឹកនាំដោយកណ្ដាប់ដៃដែក បូករួមជាមួយនឹងស្ថានភាពដែលត្រូវគេស្អប់ខ្ពើម នេះបើយោងតាមការលើកឡើងរបស់លោក អ៊ូ វីរៈ ស្ថាបនិកវេទិកាអនាគត ដែលជាអង្គការវិភាគ និងស្រាវជ្រាវនយោបាយ។
លោកមានប្រសាសន៍ថា ”ពួកគេកំពុងត្រេកអរនឹងទ្រព្យសម្បត្តិ ដីធ្លីរបស់ពួកគេ ពួកគេស៊ាំនឹងភាពស្រណុកស្រួល។ ខ្ញុំគិតថា នៅក្នុងគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជាគ្មានមនុស្សច្រើនទេដែលនឹងទទួលយកភាពចលាចលរយៈពេលវែង។ នៅពេលកម្ពុជាមានភាពឯកោនៅលើឆាកអន្តរជាតិ គឺវាមិនស្រួលឡើយ ហើយពួកគេមិនចង់ធ្វើរឿងនេះម្ដងទៀតទេ។ពួកគេអាចប្រឈមនឹងរដ្ឋប្រហារ ដោយយកថៃជាគំរូ ប៉ុន្តែវានឹងជាកំហុស។ កម្ពុជាមិនមែនថៃទេ”។
ប៉ុន្តែមានមនុស្សតិចតួចជឿថា លោក ហ៊ុន សែន នឹងចុះចេញពីអំណាចដោយគ្មានការតតំាង។ ប្រវត្តិវិទូ ដេវីដ ឆាណ្ឌល័រ នៅពេលសាកសួរថាតើអន្តរកាលដោយសន្តិវិធីអាចទៅរួចទេប្រសិនបើគណបក្សសង្គ្រោះជាតិពិតជាឈ្នះនៅឆ្នាំ២០១៨មែននោះ។ លោកបានសរសេរថា “ទេ”៕ សុខុម (រាយការណ៍បន្ថែមដោយ ម៉ិច ដារ៉ា)