ក្រុមការងារពិសេសបង្កើតឡើងដោយរដ្ឋាភិបាលកាលពីពេលថ្មីៗ ដែលធ្វើការស៊ើបអង្កេតស្តុកឈើខុសច្បាប់នៅតំបន់ភាគបូពា៌នៃប្រទេសកម្ពុជា បានចុះឆែកឆេរកាលពីម្សិលមិញនៅឃ្លាំងស្តុកឈើដែលជាប់ពាក់ព័ន្ធលោក ទ្រី ភាព និងលោក គិត ម៉េង ជាឧកញ៉ាដ៏មានឥទ្ធិពល ដែលនៅតែទទួលបានការការពារតាមផ្លូវច្បាប់ បើទោះបីជាក្នុងរយៈពេលជាច្រើនឆ្នាំមកនេះមានសេចក្ដីរាយការណ៍ថាពួកលោកជាប់ពាក់ព័ន្ធការកាប់ឈើខុសច្បាប់ក្តី។
ប៉ុន្តែការឆែកឆេរនេះទំនងអាចក្លាយជាលាភចៃដន្យសម្រាប់លោក ទ្រី ភាព ដែលទទួលបានសិទ្ធិផ្ដាច់មុខទិញយកឈើខុសច្បាប់ទាំងអស់ដែលអាជ្ញាធររឹបអូសបាន។ ហើយបន្ទាប់ពីមានការបង្ក្រាបតិចតួចលើអាជីវកម្មកាប់ឈើខុសច្បាប់យ៉ាងរាលដាលនៅទូទាំងប្រទេសក្នុងពេលកន្លងមក បណ្ដាអង្គការសិទ្ធិបរិស្ថាននៅតែប្រយ័ត្នប្រយែងថា តើស្នៀតចុងក្រោយនេះនឹងខុសប្លែកគ្នាឬយ៉ាងណា។
លោក អេង ហ៊ី អ្នកនាំពាក្យកងរាជអាវុធហត្ថលើផ្ទៃប្រទេសបានមានប្រសាសន៍កាលពីម្សិលមិញថា អាជ្ញាធរបានចុះឆែកឆេរទីតាំងស្តុកឈើពីរកន្លែងរបស់លោក ទ្រី ភាព នៅក្នុងខេត្តស្ទឹងត្រែង។ លោកថ្លែងថា “ពេលនេះយើងកំពុងឆែកឆេរឃ្លាំងមួយនៅក្រុងស្ទឹងត្រែង និងទីតាំងមួយទៀតនៅស្រុកសៀមប៉ាង។ យើងឃើញមានឈើជាច្រើននៅទីតាំងទាំងពីរនេះ ប៉ុន្តែយើងមិនទាន់ដឹងថាមានចំនួនប៉ុន្មានទេ ពីព្រោះអ្នកជំនាញមកពីរដ្ឋបាលព្រៃឈើកំពុងធ្វើការវាស់វែងនៅឡើយ”។
លោក ឈឿន តុលា នាយខណ្ឌរដ្ឋបាលព្រៃឈើខេត្តស្ទឹងត្រែងបានមានប្រសាសន៍ថា លោក ទ្រី ភាព គ្មានវត្តមាននៅទីតាំងស្តុកឈើនោះទេ ប៉ុន្តែបុគ្គលិករបស់លោកបានប្រគល់ឯកសារស្តុកឈើរបស់ខ្លួនឲ្យទៅអាជ្ញាធរពិនិត្យ។
លោកលើកឡើងទៀតថា ក្រុមការងារពិសេសនេះក៏បានចុះពិនិត្យមើលការដ្ឋានសាងសង់ទំនប់វារីអគ្គិសនីសេសានក្រោម២ កន្លែងដែលលោក គិត ម៉េង មានសិទ្ធិកាប់លក់ឈើនៅខាងក្នុងអាងស្តុកទឹកដែលមានផ្ទៃដី៣៦.០០០ហិកតារបស់ខ្លួនផងដែរ។ “យើងមិនមែនឆែកឆេរតែឃ្លាំងរបស់លោក ទ្រី ភាព ទេ យើងក៏ឆែកឆេរទីតាំងជាច្រើននៅក្នុងក្រុងស្ទឹងត្រែង និងស្រុកផ្សេងៗទៀតទូទាំងខេត្តផងដែរ”។
សកម្មភាពចុះឆែកឆេរភ្លាមៗយ៉ាងតក់ក្រហល់នៅក្នុងខេត្តស្ទឹងត្រែងនេះ កើតមានឡើងក្រោយពីការឆ្មក់ចូលដីចម្ការ ឃ្លាំង និងទីតាំងគំនរឈើគ្មានម្ចាស់នៅក្នុងព្រៃរបស់រដ្ឋទូទាំងខេត្តក្រចេះ មណ្ឌលគិរី និងខេត្តត្បូងឃ្មុំ ចាប់តាំងពីថ្ងៃអាទិត្យមក ដោយអាជ្ញាធរកំពុងស៊ើបអង្កេតនៅឡើយ។
លោក គិត ម៉េង គឺជាប្រធានក្រុមហ៊ុនរ៉ូយ៉ាល់គ្រុប ដែលចាប់ដៃគូសហការជាមួយធនាគារ ANZ របស់ប្រទេសអូស្ត្រាលី នៅក្នុងធនាគារ ANZ Royal ដែលជាធនាគារផ្ដល់កម្ចីពាណិជ្ជកម្មធំបំផុតមួយនៅកម្ពុជា។ នៅខេត្តស្ទឹងត្រែង ប្រជាពលរដ្ឋដែលរស់នៅជុំវិញតំបន់អាងស្តុកទឹករបស់ទំនប់វារីអគ្គិសនីសេសានក្រោម២ និយាយថា ពួកគាត់បានឃើញអ្នកកាប់ឈើលាងឈើតាមរយៈការឆ្លងកាត់តំបន់នោះក្នុងរយៈពេលប៉ុន្មានឆ្នាំមកនេះ។ លោក គិត ម៉េង បានបដិសេធមិនឆ្លើយបំភ្លឺទេជុំវិញការចោទប្រកាន់ទាំងនេះ។
ប៉ុន្តែក្នុងរយៈពេលប៉ុន្មានឆ្នាំមកនេះ គ្មានឧកញ៉ាណារងការចោទប្រកាន់ពាក់ព័ន្ធការកាប់ឈើខុសច្បាប់ច្រើនជាងលោក ទ្រី ភាព ដែលមានសម្បទានដីសេដ្ឋកិច្ចទូទាំងប្រទេសឡើយ។
អង្គការក្លូប៊លវីតណេស (Global Witness) ជាអង្គការសិទ្ធិបរិស្ថាននិយាយថា ខ្លួនបានតាមដានឃើញអ្នកកាប់ឈើខុសច្បាប់ដឹកឈើយ៉ាងច្រើនចូលទីតាំងស្តុកឈើរបស់លោកនៅក្នុងខេត្តរតនគិរី អំឡុងការស៊ើបអង្កេតសម្ងាត់រយៈពេលរាប់ខែកាលពីឆ្នាំ២០១៤។ ហើយនិយាយពីលោក គិត ម៉េង នៅក្នុងខេត្តស្ទឹងត្រែង របាយការណ៍ឆ្នាំ២០១២មួយរបស់អង្គការមិនមែនរដ្ឋាភិបាលឈ្មោះថា Flora & Fauna ដែលបានបែកធ្លាយ ប៉ុន្តែមិនដែលចេញផ្សាយនោះ ចោទប្រកាន់លោក ទ្រី ភាព ថាបានប្រើប្រាស់សិទ្ធិរបស់ខ្លួនក្នុងការឈូសឆាយតំបន់អាងស្តុកទឹកទំនប់ក្នុងខេត្តពោធិ៍សាត់ ដើម្បីលាងឈើគ្រញូងដែលមានតម្លៃរាប់រយលានដុល្លារ។
បុគ្គលិករបស់លោក ទ្រី ភាព បានច្រានចោលការចោទប្រកាន់ទាំងនេះម្ដងហើយម្ដងទៀត។ ចំណែកឯក្រុមការងារពិសេសថ្មីនេះដែលបានចុះទៅពិនិត្យមើលទីតាំងស្តុកឈើរបស់លោកនៅក្នុងខេត្តស្ទឹងត្រែង កាលពីម្សិលមិញ លោក ភាង ចិត្រា ប្រធានផ្នែកទំនាក់ទំនងសាធារណៈរបស់លោក ទ្រី ភាព បានបដិសេធមិនឆ្លើយបំភ្លឺទេ។
ទោះបីជាការឆ្មក់បង្ក្រាបរបស់ក្រុមការងារថ្មីនេះត្រូវបានចុះផ្សាយជាសាធារណៈព្រោងព្រាតអមដោយរូបថតមន្ត្រីរបស់ខ្លួនខំប្រឹងប្រែងវាស់វែងគំនរឈើខ្ពស់ៗយ៉ាងណាក្តី ក៏មន្ត្រីមិនទាន់និយាយថា តើខ្លួនរកឃើញឈើមួយដុំណាខុសច្បាប់ ឬយ៉ាងណាឡើយ។
អាជ្ញាធរបានរឹបអូសឈើខុសច្បាប់ពីអ្នកកាប់ឈើ ហើយផាកពិន័យពីពួកគេជាហូរហែ។ ប៉ុន្តែគេមិនដែលឮថាឧកញ៉ាដែលអង្គការសិទ្ធិមនុស្សនានាចោទប្រកាន់ថាជាមេឈ្មួញឈើត្រូវបានកាត់ទោសឡើយ។
តាមច្បាប់ អ្នកដែលសមត្ថកិច្ចចាប់បានពាក់ព័ន្ធការស្តុកឈើដោយគ្មានលិខិតអនុញ្ញាតអាចនឹងត្រូវទទួលការផាកពិន័យគុណនឹងបីដងធៀបនឹងតម្លៃលើទីផ្សារនៃឈើទាំងនោះ។ អ្នកកាប់ឈើខុសច្បាប់អាចជាប់ពន្ធនាគាររហូតដល់៥ឆ្នាំ។ ច្បាប់រដ្ឋបាលព្រៃឈើចែងថា ឈើដែលរដ្ឋរឹបអូសបាន ត្រូវដាក់ដេញថ្លៃជាសាធារណៈ។
ទោះជាយ៉ាងណា កាលពីឆ្នាំ២០១៤ ទីស្តីការគណៈរដ្ឋមន្ត្រីបានបញ្ជាឲ្យក្រសួងកសិកម្ម និងក្រសួងបរិស្ថានផ្ដល់សិទ្ធិដំបូងដល់លោក ទ្រី ភាព ក្នុងការទិញឈើរឹបអូសបានតាមចំនួនដែលលោកចង់បាន។ ដូច្នេះឈើដែលរឹបអូសបានអំឡុងការបង្ក្រាបបច្ចុប្បន្នអាចនឹងធ្លាក់លើកណ្ដាប់ដៃលោក ទ្រី ភាព។
លោក ប៊ុន អ៊ុយ រដ្ឋលេខាធិការទីស្ដីការគណៈរដ្ឋមន្ត្រីដែលបានចុះហត្ថលេខាលើបទបញ្ជាកាលពីឆ្នាំ២០១៤នោះ បានមានប្រសាសន៍កាលពីម្សិលមិញថា វានៅតែដដែល។ “លិខិតនេះនៅតែមានប្រសិទ្ធភាព គ្មានការកែប្រែ”។ លោកបានបន្តថា លោកមិនដឹងថា តើបទបញ្ជានេះបំពានច្បាប់ ឬក៏អត់ទេ។ “ខ្ញុំមិនដឹងទេ ពីព្រោះវាស្ថិតនៅក្រៅតួនាទីរបស់ខ្ញុំ”។
លោកស្រី ចូស៊ី ខូហិន (Josie Cohen) អ្នកធ្វើយុទ្ធនាការដីធ្លីរបស់អង្គការក្លូប៊លវីតណេសបានមានប្រសាសន៍ថា កិច្ចព្រមព្រៀងរបស់រដ្ឋាភិបាលជាមួយលោក ទ្រី ភាព “ បំពានច្បាប់រដ្ឋបាលព្រៃឈើយ៉ាងច្បាស់ក្រឡែត ដូច្នេះវាខុសច្បាប់ហើយ។ នេះមានន័យថា ឈើដែលទទួលបាន និងលក់តាមរយៈដំណើរការនេះគឺខុសច្បាប់”។
លោកស្រីបានចាត់ទុកការស៊ើបអង្កេតបច្ចុប្បន្នរបស់រដ្ឋាភិបាលលើទីតាំងស្តុកឈើរបស់លោក ទ្រី ភាព ថាជាចំណាត់ការវិជ្ជមាន។
”ប្រសិនបើក្រុមការងារនេះចង់ផ្តោតការយកចិត្តទុកដាក់ ពួកគេត្រូវតែស៊ើបអង្កេតការចោទប្រកាន់លើលោក ទ្រី ភាព និងមន្ត្រីរដ្ឋាភិបាលដែលធ្វើឲ្យបណ្ដាញកាប់ឈើរបស់គាត់អាចដំណើរការទៅបាន ហើយផ្ដន្ទាទោសមនុស្សទាំងអស់ដែលរកឃើញថាជាអ្នកទទួលខុសត្រូវ។ ប្រព័ន្ធបច្ចុប្បន្នដែលពួកគេគ្រាន់តែប្រឈមការផាកពិន័យ ឬការរឹបអូសយកឈើ បង្ហាញយ៉ាងច្បាស់ថា វិធានការនេះមិនទាន់គ្រប់គ្រាន់ទេ ដូចដែលយើងមើលឃើញការបំផ្លាញព្រៃឈើរបស់កម្ពុជា យ៉ាងឆាប់រហ័ស”។
ទិន្នន័យផ្កាយរណបបង្ហាញថា ប្រទេសកម្ពុជា បានប្រឈមអត្រាកាប់បំផ្លាញព្រៃឈើខ្ពស់បំផុតមួយក្នុងពិភពលោកក្នុងរយៈពេលប៉ុន្មានសិបឆ្នាំមកនេះ ដែលភាគច្រើនបណ្តាលមកពីការកាប់ឈើនៅក្នុង និងនៅជុំវិញដីសម្បទានធំៗរបស់លោក ទ្រី ភាព និងអ្នកផ្សេងទៀត។
លោក ម៉ាកឃើស ហាដ (Marcus Hardtke) ដែលបានធ្វើការជាមួយអង្គការការពារបរិស្ថានមួយចំនួននៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា ចាប់តាំងពីពាក់កណ្ដាលទសវត្សរ៍ឆ្នាំ១៩៩០មកនោះ មានប្រសាសន៍ថា ពេលនេះវាឆាប់រហ័សពេក លោកមិនអាចប្រាប់បានថា តើសកម្មភាពចុះឆែកឆេរគំនរឈើថ្មីបំផុតនេះគឺជា ”ការបង្ក្រាប ឬក៏ជាការជំរិតទារលុយ” នោះទេ។
លោកបានបន្ថែមថា “ប្រសិនបើបញ្ហានេះបង្កឡើងដោយសារជម្លោះរកស៊ីរវាងក្រុមកាប់ឈើ ការត្រួតពិនិត្យទាំងនេះនឹងបង្កើតឆាកសម្រាប់ការចរចាគ្នាឡើងវិញ។ ហើយផ្អែកលើលទ្ធផលនៃការរៀបចំទាំងនេះ ឈើខុសច្បាប់អាចនឹងត្រូវបានប្រកាសយ៉ាងងាយថា ‘មានប្រភពស្របច្បាប់’ តាមរយៈការប្រើប៊ិចថ្លៃស៊ីញ៉េមួយខ្វោក។ ក្នុងករណីនោះលទ្ធផលតែមួយគត់ពាក់ព័ន្ធការការពារព្រៃឈើ គឺការបង្អាក់រំហូរឈើខុសច្បាប់មួយរយៈពេលខ្លី និងការបន្លាចអ្នកកាប់ឈើ និងអ្នកជួញដូរឈើតូចតាចដែលគ្មានខ្សែ”៕ សុខុម