បន្ទាប់ពីការប្រកាសរបស់លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន ថា ការពិនិត្យទូទាំងប្រទេសនូវសម្បទានដីសេដ្ឋកិច្ច (ELCs) បានរកឃើញថា ដីប្រហែល១លានហិកតាបានដកហូតមកវិញពីក្រុមហ៊ុននានានោះ ក្រុមអ្នកគាំទ្រសិទ្ធិដីធ្លីកាលពីថ្ងៃសុក្របានមានមន្ទិលលើការអះអាងនេះ ដោយលើកឡើងអំពីកង្វះតម្លាភាពអំពីរបៀបដែលការពិនិត្យនេះត្រូវបានធ្វើឡើង។
កាលពីឆ្នាំ២០១២ លោក ហ៊ុន សែន បានផ្អាកការផ្ដល់សម្បទានដីសេដ្ឋកិច្ចថ្មី ដែលជារឿយៗជាប់ពាក់ព័ន្ធជាមួយការរំលោភសិទ្ធិ និងការកាប់បំផ្លាញព្រៃឈើ និងបានសន្យាថា រដ្ឋាភិបាលរបស់លោកនឹងពិនិត្យឡើងវិញនូវដីទាំងអស់២លានហិកតានៃសម្បទានទាំងអស់ ដើម្បីកំណត់ថាតើដីទាំងនោះកំពុងបានប្រើដោយត្រឹមត្រូវឬយ៉ាងណា។
លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រីបានប្រកាសលទ្ធផលនៃការពិនិត្យឡើងវិញនេះកាលពីថ្ងៃព្រហស្បតិ៍ ហើយបានសន្យាថា ដី១លានហិកតាដែលដកហូតនឹងត្រូវបែងចែកជាថ្មីឲ្យគ្រួសារក្រីក្របំផុតនៅប្រទេសកម្ពុជា។
លោក ហ៊ុន សែន បានមានប្រសាសន៍ថា “ឥឡូវដីប្រមាណ១.០៩០.០០០ហិកតាដែលមានការដាំដុះរួចហើយនោះ ត្រូវរក្សាទុកឲ្យវិនិយោគបន្ត ហើយផ្ទៃដីជិត១លានហិកតាត្រូវបានដកហូតមកវិញ”។
ទោះយ៉ាងនេះក្ដី មេដឹកនាំសង្គមស៊ីវិលបាននិយាយកាលពីថ្ងៃសុក្រថា រដ្ឋាភិបាលមិនបានបញ្ចេញព័ត៌មានសាធារណៈគ្រប់គ្រាន់ដើម្បីឲ្យពួកគេអាចវាយតម្លៃផលប៉ះពាល់នៃការប្រកាសរបស់លោក ហ៊ុន សែន ទេ។ ពួកគេបាននិយាយថា សំខាន់បំផុតនោះ គឺព័ត៌មានពិស្ដារនៃទំហំដីប៉ុន្មានត្រូវយកមកវិញពីក្រុមហ៊ុនណាខ្លះ។
លោកស្រី ណាលី ពីឡូក ប្រធានអង្គការសិទ្ធិមនុស្សលីកាដូ បាននិយាយតាមរយៈអុីម៉េលថា “បើគ្មានសេចក្ដីពិស្ដារ និងឯកសារបន្ថែមទេនោះ យើងមិនអាចបញ្ជាក់ភាពត្រឹមត្រូវនៃតួលេខនេះបានទេ។
លោកស្រីបាននិយាយថា ”ប្រសិនបើរដ្ឋាភិបាលបញ្ចូលដីមកពីសម្បទានកាប់ឈើដែលត្រូវបានផ្អាក១៥ឆ្នាំមកហើយនោះ តួលេខអាចមានចំនួនប្រហែល១លានហិកតា ប៉ុន្តែបើគ្មានព័ត៌មានពិស្ដារ និងឯកសារថែមទៀតទេនោះ មិនអាចវាយតម្លៃការអះអាងឬតួលេខនេះបានទេ”។
លោក ឡាត់ គី ប្រធានកម្មវិធីសិទ្ធិដីធ្លី និងធនធានធម្មជាតិរបស់អង្គការអាដហុក បានយល់ស្របថា នៅមិនទាន់មានព័ត៌មានអាចទទួលបានជាសាធារណៈគ្រប់គ្រាន់នៅឡើយអំពីដីធ្លីដកហូតមកវិញ ដើម្បីផ្ទៀងផ្ទាត់នោះទេ។
លោក ឡាត់ គី បាននិយាយថា “យើងមិនដឹងថាតើវាត្រឹមត្រូវឬមិនត្រឹមត្រូវ។ វានឹងងាយស្រួលផ្ទៀងផ្ទាត់តួលេខនេះ ប្រសិនបើតួលេខនេះចេញដោយមានព័ត៌មានពិស្ដារទាក់ទិននឹងក្រុមហ៊ុន និងខេត្តនីមួយៗ”។
លោកបាននិយាយថា លោកបានព្យាយាមស្វែងរកព័ត៌មានថែមទៀតតាមគេហទំព័ររដ្ឋាភិបាល ប៉ុន្តែមិនបានការសោះ។ លោកបានបន្ថែមថា អ្នកភូមិដែលរងផលប៉ះពាល់ដោយសម្បទានដីសេដ្ឋកិច្ច កាន់តែច្របូកច្របល់ថែមទៀត។
លោកបានបន្ថែមទៀតថា “សូម្បីតែយើងជាអង្គការមិនមែនរដ្ឋាភិបាល ក៏ប្រឈមនឹងការលំបាកក្នុងការស្វែងរកព័ត៌មានដែរ។ ចុះទម្រាំពលរដ្ឋធម្មតាដែលចង់បានព័ត៌មាននេះ ជាពិសេសអ្នកដែលបានរងគ្រោះដោយសារសម្បទានដីសេដ្ឋកិច្ចយ៉ាងម៉េចដែរ”។
លោក អ៊ូ វីរៈ អ្នកវិភាគនយោបាយ និងជាស្ថាបនិកនៃអង្គការវេទិកាអនាគត បាននិយាយថា លោកគិតថា វាកាន់តែមិនទំនងថា ដី១លានហិកតានឹងត្រូវបែងចែកទៅឲ្យអ្នកក្រីក្រដោយសារតែការលំបាកផ្នែកភ័ស្តុភារនៃគម្រោងបែបនេះ។
លោកបាននិយាយថា “ទេ ខ្ញុំគិតថា រឿងនេះពិបាកណាស់។ ខ្ញុំមិនដឹងថាពួកគេនឹងប្រគល់វាមកវិញបែបណាទេ។ តើពួកគេទទួលស្គាល់ថា ពួកគេពិតជាបានរឹបអូសយកវាពីគ្រួសារក្រីក្រ១លានហិកតានេះឬ?”។
លោកបានបន្ថែមថា រដ្ឋាភិបាលក៏គួរផ្ដោតលើការដាំដើមឈើឡើងវិញ ដែលមានដីមួយផ្នែកធំត្រូវបានកាប់នៅក្នុងព្រំប្រទល់នៃសម្បទានឯកជន។
លោកបាននិយាយថា ”តើអ្នកដឹងថា នរណាដែលនឹងត្រូវប្រគល់ឲ្យវិញ? គឺព្រៃឈើ។ ពួកគេគួរប្រាកដថា ដីនោះត្រូវដាំដើមឈើឡើងវិញ ហើយប្រសិនបើមានសហគមន៍ណាមួយដែលចង់បានវាមកវិញ នោះមុខជាសហគមន៍ជនជាតិដើមភាគតិចដែលទទួលប្រយោជន៍ពីព្រៃនោះ ប៉ុន្តែមិនមែនជាម្ចាស់ព្រៃទេ”។
លោក អា៊ង វុទ្ធី ប្រធានអង្គការសមធម៌កម្ពុជាបានស្វាគមន៍គំនិតនៃការផ្ដល់ដី១លានហិកតាឲ្យគ្រួសារក្រីក្រ ប៉ុន្តែបាននិយាយថា ការប្រគល់ដីទៅឲ្យម្ចាស់ដើមវិញគួរតែជាអាទិភាព។
លោកបាននិយាយថា “នេះជាដំណឹងល្អ ប៉ុន្តែយើងចង់ឃើញសកម្មភាពពិតកើតឡើង មិនមែនតែលើក្រដាសនោះទេ”។
ទាំងរូបលោក និងលោកស្រី ណាលី ពីឡូក បានលើកឡើងអំពីករណីមួយក្នុងខេត្តឧត្ដរមានជ័យ ពាក់ព័ន្ធនឹងក្រុមហ៊ុន មិត្រ ផល (Mitr Phol) ជាក្រុមហ៊ុនស្ករសដ៏ធំរបស់ថៃ ដែលរងការចោទប្រកាន់ថាបានបង្ខំប្រជាជនប្រហែល២.០០០គ្រួសារចេញពីដីស្រែចម្ការរបស់ពួកគេ បន្ទាប់ពីទទួលបានសម្បទានលើផ្ទៃដីសរុប២០.០០០ហិកតាក្នុងឆ្នាំ២០០៨។
នៅចុងឆ្នាំ២០១៤ ក្រុមហ៊ុននេះបានបោះបង់សម្បទាននោះចោល ដែលបានឈូសឆាយដីភាគច្រើន ប៉ុន្តែបានដាំអំពៅបន្តិចបន្តួច។ ទោះជាយ៉ាងនេះក្ដី ដីនោះមិនទាន់បានប្រគល់ទៅឲ្យអ្នកដែលត្រូវបានបណ្ដេញចេញនៅឡើយទេ។
លោក វុទ្ធី បាននិយាយថា “យើងទាំងអស់គ្នាសុទ្ធតែដឹងថា ដីនោះជារបស់ប្រជាជន មុនពេលការមកដល់របស់ក្រុមហ៊ុននេះនៅតំបន់នោះ។ ទីនោះធ្លាប់ជាវាលស្រែ និងជាភូមិមួយ ហើយយើងបានចងក្រងឯកសារនេះច្រើនឆ្នាំហើយ ដូច្នេះគួរតែជាអាទិភាព ហើយប្រគល់ឲ្យប្រជាជនវិញ”។
ថ្វីបើរហូតមកដល់ពេលនេះមិនមានលទ្ធផលអ្វីក៏ដោយ ក៏អ្នកស្រី ហ៊ួយ ម៉ៃ តំណាងគ្រួសារដែលត្រូវបណ្ដេញចេញពីដីធ្លីរបស់ខ្លួនដើម្បីបើកផ្លូវឲ្យក្រុមហ៊ុន មិត្រ ផល បាននិយាយថា អ្នកស្រីមានសុទិដ្ឋិនិយមអំពីការថ្លែងរបស់លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី។
អ្នកស្រី ម៉ៃ បាននិយាយថា “អ្នកភូមិរបស់យើងគិតថា អាជ្ញាធរមូលដ្ឋានមានបំណងអាក្រក់ចង់ទុកដីនោះយកខ្លួនឯង ដូច្នេះហើយពួកគេធ្វើព្រងើយកន្តើយនឹងសំណើឲ្យប្រគល់ដីនោះមកយើងវិញ”។
អ្នកស្រីបាននិយាយថា “ទោះយ៉ាងនេះក្ដី ខ្ញុំជឿជាក់យ៉ាងខ្លាំងថា យើងនឹងបានដីរបស់យើងមកវិញ បន្ទាប់ពីលោកនាយករដ្ឋមន្ត្រីប្រកាសជាសាធារណៈបែបនេះ ព្រោះយើងពិតជាគ្រួសារក្រីក្រ និងគ្មានដីធ្លីមែន”។
លោក ស្រ៊ុន ដារិទ្ធ នាយកខុទ្ទកាល័យក្រសួងបរិស្ថានបានបដិសេធមិនធ្វើអត្ថាធិប្បាយទាក់ទិននឹងការពិនិត្យសម្បទានដីសេដ្ឋកិច្ចនេះទេ ចំណែកឯអ្នកនាំពាក្យក្រសួងកសិកម្មវិញមិនអាចទាក់ទងបានឡើយ៕ និត