ក្រុមអង្គការមិនមែនរដ្ឋាភិបាលដែលឃ្លាំមើលការបោះឆ្នោតបានសំដែងការព្រួយបារម្ភចំពោះអ្វីដែលខ្លួនលើកឡើងថា ជាការពន្យារពេលដែលមិនអាចពន្យល់បាននៅក្នុងការចាប់ផ្តើមបង្កើតបញ្ជីឈ្មោះអ្នកបោះឆ្នោតជាតិ ដោយមានកង្វល់ខ្លាចក្រែងគណៈកម្មាធិការជាតិរៀបចំការបោះឆ្នោត (គ.ជ.ប.) បណ្តោយឲ្យអ្វីៗយឺតពេលជ្រុលពេកសម្រាប់ ការបោះឆ្នោតឃុំសង្កាត់ឆ្នាំ២០១៧។
គ.ជ.ប.ថ្មីត្រូវបានបង្កើតឡើងក្នុងខែមេសា ឆ្នាំ២០១៥ ដោយមានតំណាងស្មើគ្នាមកពីគណបក្សកាន់អំណាច និងគណបក្សប្រឆាំង បន្ទាប់ពីមានកិច្ចព្រមព្រៀងមួយដែលបានបញ្ចប់ភាពចលាចលផ្នែកនយោបាយរយៈពេលមួយឆ្នាំ ជុំវិញការសង្ស័យថា មានការលួចបន្លំសន្លឹកឆ្នោតអំឡុងការបោះឆ្នោតជ្រើសតាំងតំណាងរាស្ត្រឆ្នាំ២០១៣។
ចាប់តាំងពីពេលនោះមក ការបង្កើតបញ្ជីឈ្មោះអ្នកបោះឆ្នោតថ្មីដោយចាប់ផ្តើមពីចំណុចសូន្យឡើងវិញ គឺជាកាតព្វកិច្ចដ៏សំខាន់សម្រាប់ គ.ជ.ប. បុ៉ន្តែ លោក គល់ បញ្ញា នាយកប្រតិបត្តិនៃគណៈកម្មការដើម្បីការបោះឆ្នោតដោយសេរី និងយុត្តិធម៌នៅកម្ពុជា (ខុមហ្វ្រែល) បានលើកឡើងកាលពីម្សិលមិញថា “សម្ព័ន្ធកំណែទម្រង់ការបោះឆ្នោត” ដែលជាសម្ព័ន្ធមួយត្រូវបានបង្កើតឡើងក្នុងឆ្នាំ២០១៣ ដោយមានអង្គការមិនមែនរដ្ឋាភិបាលចំនួន១២ចូលរួមនោះ មានការព្រួយបារម្ភអំពីការដែលមិនមានការរីកចម្រើនទៅមុខ។
លោកបានមានប្រសាសន៍ថា “សម្រាប់ការចុះឈ្មោះអ្នកបោះឆ្នោតលើកដំបូង ពួកគេនិយាយថា នឹងចាប់ផ្តើមនៅខែឧសភាហើយបន្ទាប់មកនិយាយថា មិនអាចទៅរួចទេ ប្រហែលជាអាចចាប់ផ្តើមនៅខែកក្កដា ។ បន្ទាប់មកទៀតពួកគេនិយាយថា វាក៏មិនអាចទៅរួចដែរ ប្រហែលនៅខែសីហា ឬខែកញ្ញា”។
លោកបានបន្ថែមថា “ចាប់ផ្តើមនៅខែកញ្ញាអាចមានបញ្ហា។ ប្រសិនបើយើងសន្មតថា ការបោះឆ្នោតក្រុមប្រឹក្សាឃុំសង្កាត់នឹងធ្វើឡើងនៅខែកក្កដា ឆ្នាំ២០១៧នោះហើយ យើងចាប់ផ្តើមចុះឈ្មោះអ្នកបោះឆ្នោតនៅខែកញ្ញា ឆ្នាំ២០១៦ វានឹងមានការលំបាកខ្លាំងសម្រាប់ការចុះឈ្មោះថ្មីដើម្បីឲ្យទទួលបានអ្នកមានសិទ្ធិបោះឆ្នោតរហូតដល់១០លាននាក់នោះ “។
ទាំងលោក សិុក ប៊ុនហុក ប្រធានគ.ជ.ប. និងលោក ហង្ស ពុទ្ធា ដែលជាអ្នកនាំពាក្យសុទ្ធ តែមិនអាចទាក់ទងបានកាលពីម្សិលមិញ។
ទោះជាយ៉ាងណា លោក ខន កែវមនោ ប្រធានផ្នែកទំនាក់ទំនងនៃគ.ជ.ប.បានលើកឡើងថា បញ្ហាពាក់ព័ន្ធការទទួលបានសម្ភារពីអឺរ៉ុប និងការសរសេរច្បាប់សម្រាប់ដំណើរការបោះឆ្នោត គឺជាកត្តាដែលធ្វើឲ្យមានការពន្យារពេលម្តងហើយម្តងទៀត។
លោកបានមានប្រសាសន៍ថា “ដំបូងឡើយ យើងមានគម្រោងចុះឈ្មោះអ្នកបោះឆ្នោតចាប់ពីខែមីនាទៅ ប៉ុន្តែ គម្រោងនោះបានកន្លងផុត។ បន្ទាប់មកយើងមានគម្រោងនៅខែឧសភា…ប៉ុន្តែ វាដូចជាលឿនពេកហើយ ហេតុដូច្នេះវាមិនអាចទៅរួចទេ។ អ៊ីចឹងយើងគ្រោងម្តងទៀតនៅក្នុងខែកក្កដា”។
លោកបានបន្ថែមថា “បើនៅខែកក្កដា នៅតែមិនអាចទៅរួច យើងនឹងមានគម្រោង នៅខែសីហា ហើយខ្ញុំគិតថា ខែសីហា គឺជាខែដែលប្រហែលជាលែងមានការផ្លាស់ប្តូរហើយ”។
លោក កែវមនោ បានទទួលស្គាល់ថា ថ្ងៃចាប់ផើ្តើមណាមួយដែលយឺតជាងខែសីហាគឺវាកៀកទៅនឹងថ្ងៃបោះឆ្នោតពេកហើយ។
លោកបានថ្លែងថា “នៅមានពេលគ្រប់គ្រាន់នៅឡើយ ប៉ុន្តែ វាជាការល្អបើការចុះឈ្មោះអាចធ្វើឡើងមុនខែកញ្ញា ហេតុដូច្នេះយើងអាចមានពេលសម្រាកខ្លះៗ។ ប្រសិនបើយើងចាប់ផ្តើមនៅក្នុងខែកញ្ញា យើងនឹងរវល់ខ្លាំង គឺមានន័យថា ប្រហែលជាយើងត្រូវធ្វើការពេញមួយសប្តាហ៍ដោយគ្មានថ្ងៃឈប់សម្រាក”។
លោកបានបន្ថែមថា ការកំណត់ជាផ្លូវការសម្រាប់ថ្ងៃចុះឈ្មោះនឹងបញ្ចេញឲ្យដឹងនៅក្នុងខែនេះ បន្ទាប់ពីបុណ្យចូលឆ្នាំខ្មែររួចដោយគ.ជ.ប.ត្រូវជួបប្រជុំគ្នាមុនគេដើម្បីអនុម័តច្បាប់ និងបទប្បញ្ញត្តិ សម្រាប់ការបោះឆ្នោត។
គេមិនទាន់ច្បាស់ទេថា តើពេលណាដែលការបោះឆ្នោតឃុំសង្កាត់នឹងត្រូវធ្វើឡើងឡើយ។កាលពីលើកមុនៗ គេធ្វើឡើងនៅខែកុម្ភៈឆ្នាំ២០០២ ខែមេសា ឆ្នាំ២០០៧ និងខែមិថុនា ឆ្នាំ ២០១២។ ខែកុម្ភៈ ឬខែកក្កដា គឺជាខែដែលស័ក្តិសមបំផុតសម្រាប់ឆ្នាំ ២០១៧។ ការបោះឆ្នោតជ្រើសតាំងតំណាងរាស្ត្រលើកក្រោយ គ្រោងធ្វើឡើងនៅខែកក្កដា ឆ្នាំ២០១៨។
គ.ជ.ប.លើកឡើងថា ខ្លួនមានបំណងបង្កើតបញ្ជីឈ្មោះអ្នកបោះឆ្នោតអេឡិចត្រូនិកទាំងស្រុងចាប់ពីចំណុចសូន្យឡើងវិញដោយប្រើការកំណត់រូបថត និងស្នាមម្រាមដៃតាមវិធីសាស្ត្រជីវមាត្រដើម្បីចៀសវាងភាពចម្រូងចម្រាសដែលបានកើតឡើងមុន និងក្រោយការបោះឆ្នោតជាតិ២០១៣ ដែលពេលនោះបានប្រើប្រាស់បញ្ជីដែលភាគច្រើនធ្វើឡើងដោយដៃ។
បញ្ហាធំៗទាក់ទិននឹងបញ្ជីទាំងនោះត្រូវបានទទួលស្គាល់នៅពេលនោះដោយគ.ជ.ប. ចាស់ ដែលបានគូសបញ្ជាក់ថា មានឈ្មោះ”ខ្មោច”ប្រហែល២៧០.០០០នាក់ដោយភាគច្រើនចុះឈ្មោះជាន់គ្នា និងអាចមានការបាត់ឈ្មោះមួយលានបន្ថែមពីបញ្ជីឈ្មោះអ្នកបោះឆ្នោត។
ចាប់តាំងពីពេលនោះមក ស្ថាប័នបោះឆ្នោតដែលមានតែសមាជិកមកពីគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជាត្រូវបានរម្លាយចោលដោយជំនួសដោយស្ថាប័នថ្មីដែលមានសមាជិក៤រូបមកពីគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា និង៤រូបមកពីគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ រីឯលោក ហង្ស ពុទ្ធា ដែលជាសមាជិកអព្យាក្រឹតទី៩ និងដែលជាអតីតអ្នកអង្កេតការណ៍បោះឆ្នោតត្រូវបានជ្រើសរើសដោយគណបក្សទាំងពីរ។
ទោះជាយ៉ាងណា ប្រធានរដ្ឋបាលនៃ គ.ជ.ប. នៅតែដដែល។ លោក ទេព នីថាដែលជាអគ្គលេខាធិការ និងធ្លាប់ជាអ្នកឃោសនាឲ្យគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជាត្រូវបានតែងតាំងឲ្យកាន់មុខតំណែងដដែលប្រកបដោយភាពចម្រូងចម្រាស ទោះបីជារងការរិះគន់ចំពោះការគ្រប់គ្រងរបស់លោកអំឡុងការបោះឆ្នោតឆ្នាំ២០១៣ក៏ដោយ។
ការបង្កើតបញ្ជីឈ្មោះអ្នកបោះឆ្នោតមិនមែនជាប្រតិបត្តិការដែលចំណាយប្រាក់អស់តិចនោះទេ ដោយគ.ជ.ប.បានលៃលកទុកប្រាក់ចំនួន២៨លានដុល្លារនៅក្នុងថវិកាជាតិសម្រាប់ឆ្នាំនេះ ពោលគឺកើនឡើង៧៦៣ភាគរយពីឆ្នាំមុន និងប្រាក់ប្រហែល១១លានដុល្លារទៀតដែលសហភាពអឺរ៉ុបបានសន្យាផ្តល់ឲ្យកាលពីឆ្នាំមុន។
លោក ចច អេដហ្គា (George Edgar) ឯកអគ្គរដ្ឋទូតសហភាពអឺរ៉ុបបានលើកឡើងកាលពីម្សិលមិញថា លោកមានព័ត៌មានថ្មីៗបំផុតអំពីការរៀបចំការចុះឈ្មោះអ្នកបោះឆ្នោត ហើយមិនមានការព្រួយបារម្ភដូចលោក គល់ បញ្ញា ទេ។
លោកបានសរសេរនៅក្នុងអីុម៉េលមួយថា “សហភាពអឺរ៉ុបជឿជាក់ថា គ.ជ.ប.នឹងធ្វើការចុះឈ្មោះអ្នកបោះឆ្នោតដោយមានពេលវេលាសល់គ្រប់គ្រាន់ដើម្បីបង្កើតបញ្ជីឈ្មោះអ្នកបោះឆ្នោតឲ្យស្របតាមច្បាប់ និងទាន់ពេលវេលាសម្រាប់ការបោះឆ្នោតឆ្នាំ២០១៧”។
លោកបានសរសេរបន្តថា “ការពន្យារពេលនៅក្នុងការចាប់ផ្តើមដំណើរការនេះ គឺដោយសារតែភាពចាំបាច់ដើម្បីធានាឲ្យបានថា មានការរៀបចំគ្រប់គ្រាន់សម្រាប់ដំណើរការចុះឈ្មោះ ប៉ុន្តែក៏សម្រាប់ការបង្កើតប្រព័ន្ធ ដំណើរការចុងក្រោយដើម្បីបង្កើតបញ្ជីឈ្មោះបោះឆ្នោតដ៏ច្បាស់លាស់មួយផងដែរ”។
ប៉ុន្តែ លោក យឹម សវុណ្ណ អ្នកនាំពាក្យគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ បានលើកឡើងថា គណបក្សប្រឆាំងក៏មានការបារម្ភដែរចំពោះការពន្យារពេលម្តងហើយម្តងទៀតនេះ។
លោកបានមានប្រសាសន៍ថា “វាគឺជាការព្រួយបារម្ភមួយដ៏ធំ។ ពួកគេគួរតែធ្វើរឿងេនះឲ្យបានឆាប់តាមដែលអាចធ្វើទៅបាន។ដូចដែរយើងដឹងស្រាប់ហើយថា ការបោះឆ្នោតឃុំសង្កាត់អាចចាប់ផ្តើមនៅខែកុម្ភៈ ឬខែកក្កដា ឆ្នាំ២០១៧។ ពលរដ្ឋខ្លះនៅមិនទាន់មានអត្តសញ្ញាណប័ណ្ណនៅឡើយទេហើយដំណើរការនេះយឺតយ៉ាវណាស់”។
លោកបានបន្ថែមថា “ដំណើរការនេះបានពន្យារពេលជាច្រើនលើកច្រើនសាហើយយើងមិនដឹងថា មានអ្វីកើតឡើងចំពោះគ.ជ.ប.ទេ។យើងនឹងមិនជ្រៀតជ្រែកចូលក្នុងការងាររបស់ពួកគេទេ ប៉ុន្តែ បើពួកគេពន្យារពេលម្តងហើយម្តងទៀត អ៊ីចឹង យើងនឹងព្យាយាមស្វែងរកព័ត៌មាន”។
លោក គល់ បញ្ញា បានលើកឡើងទៀតថា គ.ជ.ប. គួរតែបញ្ចេញថ្ងៃបរិច្ឆេទដែលខ្លួនគិតថា អាចប្រាកដប្រជាឲ្យបានឆាប់ ទោះបីជាវាចាប់ផ្តើមនៅខែកញ្ញាក៏ដោយ។ លោកបានមានប្រសាសន៍ថា “ការចុះឈ្មោះអ្នកមានសិទ្ធិបោះឆ្នោតជាង១០លាននាក់ គឺជាប្រតិបត្តិការដ៏ធំ ហើយគ.ជ.ប.ត្រូវតែធ្វើតាមកាលវិភាគ”៕ស៊ុយឈាង