នគរបាលបានចាប់ខ្លួនលោក អ៊ុំ សំអាន តំណាងរាស្ត្រគណបក្សប្រឆាំងកាលពីរំលងអាធ្រាត្រឈានចូលព្រឹកម្សិលមិញនៅក្រុងសៀមរាប ទាក់ទិនការតស៊ូមតិរបស់លោកប្រឆាំងការទន្ទ្រានចូលព្រំដែនពីសំណាក់វៀតណាម ហើយនេះឆ្លុះបញ្ចាំងពីការបំផ្លាញការការពារដោយរដ្ឋធម្មនុញ្ញដែលហាមប្រាមការចាប់ខ្លួនតំណាងរាស្ត្រដោយគ្មានការយល់ព្រមពីរដ្ឋសភា។
លោក អ៊ុំ សំអាន ដែលជាអ្នកផ្ដើមគំនិតមួយរូបនៃយុទ្ធនាការមួយរបស់គណបក្សសង្គ្រោះជាតិកាលពីឆ្នាំមុន ដើម្បីធ្វើឲ្យរដ្ឋាភិបាលអាម៉ាស់មុខចំពោះការបណ្តែតបណ្ដោយឲ្យជនស៊ីវិល និងទាហានវៀតណាម អះអាងសិទ្ធិកាន់កាប់អធិបតេយ្យរបស់កម្ពុជា តាមតែអំពើចិត្តនោះ ត្រូវបានចាប់ខ្លួនប៉ុន្មានម៉ោងបន្ទាប់ពីវិលត្រឡប់ពីការនិរទេសខ្លួននៅសហរដ្ឋអាមេរិក និងអឺរ៉ុប។
យោងតាមការលើកឡើងរបស់លោក ជិន ម៉ាលីន អ្នកនាំពាក្យក្រសួងយុត្តិធម៌ ឲ្យដឹងថា ក្រោមការបកស្រាយដ៏ទូលំទូលាយនៃមាត្រាមួយក្នុងរដ្ឋធម្មនុញ្ញដែលអនុញ្ញាតឲ្យចាប់ខ្លួនតំណាងរាស្ត្រនៅពេលកំពុងប្រព្រឹត្តបទល្មើសដែលគេហៅថា ”បទល្មើសជាក់ស្ដែង” លោកត្រូវបានចាប់ខ្លួនពាក់ព័ន្ធសារបង្ហោះតាមហ្វេសប៊ុកដែលលោកសរសេរកាលពីឆ្នាំមុន។
អ្នកនាំពាក្យរូបនេះមានប្រសាសន៍តាមទូរស័ព្ទកាលពីម្សិលមិញថា ”យើងចាប់ខ្លួនគាត់ពីបទរើសអើងការប្រើប្រាស់ផែនទីក្លែងក្លាយ និងបទញុះញង់ដែលបង្កអសន្តិសុខក្នុងសង្គម។ នគរបាលមើលឃើញថា ទាំង
នេះជាបទល្មើស ដូច្នេះហើយគេក៏ចាប់ខ្លួនគាត់យកទៅសាកសួរ។ គេនឹងបញ្ជូនសំណុំរឿងនេះទៅតុលាការ ហើយព្រះរាជអាជ្ញានឹងចោទប្រកាន់គាត់យោងទៅលើបទល្មើសទាំងនេះ”។
លោកបានបន្ថែមថា លោក អ៊ុំ សំអាន កំពុងជាប់ឃុំនៅក្រសួងមហាផ្ទៃ។ “គាត់នឹងត្រូវបញ្ជូនខ្លួនទៅតុលាការនៅថ្ងៃស្អែក”។
ទោះជាយ៉ាងណា កាលពីរសៀលម្សិលមិញ លោក អ៊ុំ សំអាន ក៏ត្រូវបានបញ្ជូនខ្លួនពីក្រសួងទៅសាលាដំបូងរាជធានីផងដែរដើម្បីធ្វើការសាកសួរ ហើយបានឆ្លៀតឱកាសនេះដើម្បីអំពាវនាវទៅដល់អ្នកកាសែត។ លោកថ្លែងថា “នេះជារឿងក្តីអយុត្តិធម៌។ ខ្ញុំត្រូវបានចោទប្រកាន់ពីបទញុះញង់ និងបង្កចលាចលក្នុងសង្គម”។
លោក ជិន ម៉ាលីនមានប្រសាសន៍ថា សារបង្កហេតុដែលលោក អ៊ុំ សំអាន បានបង្ហោះជាសាធារណៈតាមហ្វេសប៊ុកពីសហរដ្ឋអាមេរិក កាលពីឆ្នាំមុន ដែលបានចោទប្រកាន់ថាគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជាថាឃុបឃិតឲ្យវៀតណាម ចូលលុកលុយកម្ពុជាចូលលុកលុយកម្ពុជា និងដែលត្រូវបានប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយចុះផ្សាយព្រោងព្រាត បានធ្វើឲ្យករណីរបស់គាត់ក្លាយជាបទល្មើសជាក់ស្តែង។
លោកបានគូសបញ្ជាក់ថា “ខ្ញុំផ្ដល់ឧទាហរណ៍មួយថា បើលោក អ៊ុំ សំអាន សម្លាប់មនុស្សម្នាក់ ហើយរត់គេចខ្លួន ប៉ុន្តែក្រោយមកត្រឡប់មកវិញ នគរបាលអាចចាប់ខ្លួនគាត់បាន ដោយសារតែគាត់បានប្រព្រឹត្តបទល្មើសជាក់ស្ដែង ហើយគេគ្រប់គ្នាដឹងថាគាត់បានធ្វើវាពីមុន។ អ្វីដែលគាត់បានធ្វើកាលពីឆ្នាំ២០១៥ គឺចាត់ទុកជាបទល្មើសជាក់ស្ដែង។ ទោះបីជាវាកើតឡើងកន្លងហួសទៅហើយក្ដី វាក៏នៅតែចាត់ទុកជាបទល្មើសជាក់ស្ដែងដដែល បើគិតពីទិដ្ឋភាពផ្លូវច្បាប់ និងបច្ចេកទេស”។
គេមិនច្បាស់ថា តើសារជាច្រើនដែលលោក អ៊ុំ សំអាន បានបង្ហោះតាមហ្វេសប៊ុកបានបំពានច្បាប់ឬយ៉ាងណាទេ ប៉ុន្តែកាលពីឆ្នាំមុនតំណាងរាស្ត្ររូបនេះបានបន្តចោទប្រកាន់គណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា ថាប្រើប្រាស់ផែនទីព្រំដែនក្លែងក្លាយក្រោយថ្ងៃទី២១ ខែសីហា ជាពេលដែលលោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន ព្រមានថា ការអះអាងបែបនេះអាចនឹងឈានដល់ការចាប់ខ្លួន។
ជាញឹកញាប់តំណាងរាស្ត្ររូបនេះក៏បានបង្ហោះដែរនូវអ្វីដែលលោកនិយាយថាជាផែនទីបារាំង ត្រឹមត្រូវដែលបង្ហាញពីព្រំដែនភាគឦសានរបស់កម្ពុជា ជាមួយវៀតណាម ដែលរដ្ឋធម្មនុញ្ញទទួលស្គាល់ គឺជាអ្វីដែលអាចគេប្រើប្រាស់បានសម្រាប់ការកំណត់ព្រំដែន។
លោក អ៊ុំ សំអាន បានសរសេរកាលពីខែកញ្ញាថា “ខ្ញុំនិយាយថា ផែនទីរបស់រដ្ឋាភិបាលខុសច្បាប់ ព្រោះផែនទីទាំងនោះខុសពីផែនទីដែលមានចែងក្នុងមាត្រា២ នៃរដ្ឋធម្មនុញ្ញ” ដោយហៅផែនទីព្រំដែនកម្ពុជា-វៀតណាមដែលលោក ហ៊ុន សែន មានថាជា “មរតកបន្សល់ទុកពីយួននៅទសវត្សរ៍ឆ្នាំ១៩៨០”។
“យួន” គឺជាពាក្យហៅសំដៅលើជនជាតិវៀតណាម ដែលមនុស្សជាច្រើនយល់ថាជាការប្រមាថ ប៉ុន្តែត្រូវបានប្រើប្រាស់ជាញឹកញាប់ដោយគណបក្សប្រឆាំងដែលជាយូរមកហើយតែងតែព្យាយាមកេងចំណេញពីការពិតដែលវៀតណាម បានលើកបន្តុបលោក ហ៊ុន សែន និងរដ្ឋាភិបាលរបស់លោកឲ្យឡើងកាន់អំណាចអំឡុងយោធាវៀតណាមត្រួតត្រាកម្ពុជាពីឆ្នាំ១៩៧៩ដល់ឆ្នាំ១៩៨៩។
យោងតាមលោក ហួត សុធី ស្នងការរងខេត្តសៀមរាប បានឲ្យដឹងថា លោក អ៊ុំ សំអាន ត្រូវបានចាប់ខ្លួនកាលពីម្សិលមិញដែលធ្វើឡើង២ខែបន្ទាប់ពីរងការប្រកាន់ថាលោកប្រព្រឹត្តបទល្មើស ហើយការចាប់ខ្លួនខណៈគាត់កំពុងដកប្រាក់ពីទូអេធីអឹមនេះ បង្កឲ្យមានការចោទសួរកាន់តែច្រើនអំពីអនាគតនៃអភ័យឯកសិទ្ធិដែលផ្តល់ជូនតំណាងរាស្ត្រ។
អភ័យឯកសិទ្ធិផ្ដល់ឲ្យតំណាងរាស្ត្រជាប់ឆ្នោតទាំងអស់តាមមាត្រា៨០នៃរដ្ឋធម្មនុញ្ញចែងថា “ការចោទប្រកាន់ ការចាប់ខ្លួន ការឃាត់ខ្លួន ឬការឃុំខ្លួនសមាជិកណាមួយនៃរដ្ឋសភានឹងអាចធ្វើទៅកើតលុះត្រាតែមានការយល់ព្រមពីរដ្ឋសភា…វៀរលែងតែក្នុងករណីបទល្មើសព្រហ្មទណ្ឌជាក់ស្ដែង”។
សំឡេងភាគច្រើនពីរភាគបីក្នុងរដ្ឋសភាត្រូវការចាំបាច់ដើម្បីដកអភ័យឯកសិទ្ធិតំណាងរាស្ត្រ ជានីតិវិធីមួយដែលគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជាបានទទួលប្រយោជន៍ពេញលេញក្នុងអាណត្តិកន្លងមក ដើម្បីដាក់ពន្ធនាគារតំណាងរាស្ត្រគណបក្សប្រឆាំង។ ប៉ុន្តែគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជាចាប់តាំងពីការបោះឆ្នោតឆ្នាំ២០១៣មក មិនមានសំឡេងភាគច្រើនបែបនេះទេ។
លោក គល់ បញ្ញា នាយកប្រតិបត្តិនៃគណៈកម្មាធិការដើម្បីការបោះឆ្នោតដោយសេរី និងយុត្តិធម៌នៅកម្ពុជា បាននិយាយថា ការបកស្រាយទូលំទូលាយនូវពាក្យ “បទល្មើសជាក់ស្ដែង” ដែលត្រូវគេប្រើដើម្បីចាប់ខ្លួនលោក អ៊ុំ សំអាន ទាក់ទិនទៅនឹងការបង្ហោះតាមអុីនធឺណិត៦ខែមកហើយ បានធ្វើឲ្យការការពារដែល ផ្ដល់ដោយមាត្រា៨០គ្មានន័យជាសំខាន់។
លោក គល់ បញ្ញា និយាយថា “រដ្ឋធម្មនុញ្ញលែងបានការហើយពេលនេះ ពាក់ព័ន្ធការការពារតាមផ្លូវច្បាប់របស់ខ្លួនចំពោះសមាជិករដ្ឋសភាគឺមិនបានការ។ រដ្ឋាភិបាលឥឡូវនេះអាចបន្តការចាប់ខ្លួនសមាជិករដ្ឋសភាតាមដែលខ្លួនចង់”។
លោកបាននិយាយថា ”រដ្ឋសភាត្រូវតែចាត់វិធានការជាបន្ទាន់ និងសួររដ្ឋាភិបាលហេតុអ្វីពួកគេរំលោភរដ្ឋធម្មនុញ្ញ។ គេអាចស្នើញត្តិមួយដើម្បីសួររដ្ឋាភិបាលឲ្យពន្យល់មូលហេតុដែលពួកគេបានធ្វើដូចនេះ”។
ទោះជាយ៉ាងនេះក្ដី លោក ឡេង ប៉េងឡុង អ្នកនាំពាក្យរដ្ឋសភា និងជាអគ្គលេខាធិការជើងចាស់ បាននិយាយថា លោកបានយល់ព្រមឲ្យចាប់ខ្លួនលោក សំអាន លើហេតុផលនៃចរិតគឃ្លើនយ៉ាងច្បាស់នៃការបង្ហោះតាមអុីនធឺណិតរបស់គាត់។
លោក ឡេង ប៉េងឡុង បាននិយាយថា “ខ្ញុំមិនទាន់បានទទួលរបាយការណ៍ណាមួយពីសមត្ថកិច្ចនៅឡើយ ប៉ុន្តែខ្ញុំគិតថា សមត្ថកិច្ចប្រហែលមានភ័ស្តុតាងគ្រប់គ្រាន់ដើម្បីចាប់ខ្លួនលោក អ៊ុំ សំអាន។ ខ្ញុំគិតថា ការចាប់ខ្លួននេះមិនល្មើសច្បាប់ទេ ពីព្រោះលោក អ៊ុំ សំអាន បានប្រព្រឹត្តបទល្មើសជាក់ស្ដែង”។
នេះមិនមែនជាលើកដំបូងទេដែលតំណាងរាស្ត្រមួយរូបត្រូវបានចាប់ខ្លួន បើទោះជាមានអភ័យឯកសិទ្ធិរបស់ខ្លួនក៏ដោយ។ តាមបញ្ជារបស់លោក ហ៊ុន សែន កាលពីខែសីហា សមាជិកព្រឹទ្ធសភាគណបក្សប្រឆាំង គឺលោក ហុង សុខហួរ ត្រូវបានគេចាប់ដាក់ពន្ធនាគារពីបទក្លែងឯកសារ និងញុះញង់ទាក់ទិននឹងសន្ធិសញ្ញាព្រំដែនក្លែងក្លាយជាមួយប្រទេសវៀតណាម ដែលគាត់ប្រើក្នុងបទបង្ហាញដែលបានបង្ហោះតាមហ្វេសប៊ុក។
នៅពេលដែលគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជាមានសំឡេងពីរភាគបីចាំបាច់ក្នុងព្រឹទ្ធសភា ដើម្បីដកអភ័យឯកសិទ្ធិរបស់លោក ហុង សុខហួរ សមាជិកព្រឹទ្ធសភារបស់គណបក្សកាន់អំណាចនេះបានជួបប្រជុំ ហើយបានសម្រេចមិនដកអភ័យឯកសិទ្ធិគាត់ទេ ដោយលើកឡើងនូវវីដេអូដែលគេលុបចោលនៅពេលនោះ ថាជាករណីនៃ “បទល្មើសជាក់ស្ដែង” ដែលអនុញ្ញាតឲ្យដាក់ពន្ធនាគាររូបគាត់ដដែល។
កាលពីម្សិលមិញ ភាពស្រដៀងគ្នារវាងករណីទាំងពីរគឺច្បាស់លាស់ដដែលចំពោះលោក ខៀវ សុភ័គ អ្នកនាំពាក្យក្រសួងមហាផ្ទៃដែលបានលើកឡើងដើមចមនៃការចាប់ខ្លួនលោក ហុង សុខហួរ ក្នុងការការពារការចាប់ខ្លួនលោក អ៊ុំ សំអាន។
លោកនិយាយថា “ករណីលោក អ៊ុំ សំអាន មិនខុសគ្នាពីករណីលោក ហុង សុខហួរ ទេ ពីព្រោះគាត់បានរិះគន់រដ្ឋាភិបាលអំពីការលក់ដីឲ្យវៀតណាម ហើយគាត់ក៏បានរិះគន់រដ្ឋាភិបាលថាបានប្រើផែនទីក្លែងក្លាយដែរ”។
នៅពេលដែលក្រុមមន្ត្រីបានទទួលយកការបកស្រាយទូលំទូលាយនៃពាក្យ “បទល្មើសជាក់ស្ដែង” លោក ហ៊ុន សែន បានបញ្ចេញទស្សនៈតិចតួចអំពីអភ័យឯកសិទ្ធិសភា ដោយលោកបានព្រមានថា តំណាងរាស្ត្រគណបក្សសង្គ្រោះជាតិប្រាំពីររូបផ្សេងទៀតដែលជាប់ចោទពីបទ “ដឹកនាំកុបកម្ម” មុនពេលទទួលអាសនៈរបស់ខ្លួននៅខែសីហាឆ្នាំ២០១៤ អាចជាប់ពន្ធនាគារ។
លោក ហ៊ុន សែន បាននិយាយក្នុងសុន្ទរកថានៅខែមករាឆ្នាំ២០១៥ថា “តំណាងរាស្ត្រប្រាំពីររូបនោះនឹងនៅតែជាប់ពន្ធនាគារ ព្រោះអ្នកឯងបានទទួលអភ័យឯកសិទ្ធិបន្ទាប់ពីអ្នកឯងត្រូវរងការចោទប្រកាន់”។ សូមសិក្សាច្បាប់មើលទៅ។ ខាងអ្នកឯងចេះច្បាប់ ហើយខាងយើងក៏ចេះច្បាប់ដែរ”។
លោក សម រង្ស៊ី មេដឹកនាំគណបក្សប្រឆាំង ដែលលោកខ្លួនឯងឥឡូវនេះកំពុងរស់នៅនិរទេសដោយខ្លួនឯងនៅប្រទេសបារាំង ដើម្បីគេចចេញពីការចោទប្រកាន់ និងទោសកាន់តែច្រើនឡើងមិនធ្លាប់មានពីមុនមក បាន និយាយកាលពីម្សិលមិញថា ការចាប់ខ្លួនលោក អ៊ុំ សំអាន គឺជាសញ្ញាអាក្រក់មួយចំពោះការបោះឆ្នោតឃុំ-សង្កាត់ឆ្នាំ២០១៧ និងការបោះឆ្នោតជាតិឆ្នាំ២០១៨ដែលជិតមកដល់។
លោក សម រង្ស៊ី បានសរសេរក្នុងអុីម៉េលមួយពីទីក្រុងប៉ារីសថា ”ការចាប់ខ្លួននេះឲ្យប្រផ្នូលអាក្រក់ចំពោះបរិយាកាសជុំវិញការបោះឆ្នោតដែលជិតមកដល់។វាជាការព្រមានដល់អ្នកដែលទន្ទឹងរង់ចាំការបោះឆ្នោតដែលអាចទទួលយកបាននៅឆ្នាំ២០១៧និង២០១៨ ក្នុងនោះមានសហគមន៍អន្តរជាតិផង”៕ សុខុម និង និត