កាលពីម្សិលមិញ លោក អ៊ូច ឡេង សកម្មជន និងជាមេធាវីការពារសិទ្ធិមនុស្សកម្ពុជា ទទួលបាន “ពានរង្វាន់វីរជនបរិស្ថាន” (Goldman Environmental Prize) សម្រាប់ការស៊ើបការណ៍សម្ងាត់របស់លោកលើជំនួញកាប់ឈើខុសច្បាប់នៅកម្ពុជា និងការងារតស៊ូមតិជាមួយសហគមន៍នានាដែលរងផលប៉ះពាល់ដោយសារការកាប់បំផ្លាញព្រៃឈើ និងការចាប់យកដីធ្លី។
ចាប់តាំងពីឆ្នាំ១៩៨៩មក ពានរង្វាន់ប្រចាំឆ្នាំនេះត្រូវបានប្រគល់ជូនបុគ្គលដើម្បីទទួលស្គាល់ការចូលរួមចំណែកដ៏ធំធេងដល់កិច្ចការពារពិភពធម្មជាតិដែលជាញឹកញាប់ប្រឈមហានិភ័យផ្ទាល់ខ្លួនខ្ពស់។
ក្នុងបទសម្ភាសន៍មួយកាលពីសប្តាហ៍មុន លោក អ៊ូច ឡេង វ័យ៣៩ឆ្នាំ មានប្រសាសន៍ថា ចំណុចស្នូលនៃការងាររបស់លោកគឺការជឿជាក់ថា សកម្មភាពផ្ទាល់ជាវិធីល្អបំផុតសម្រាប់សហគមន៍នានាបញ្ចេញសំឡេងរបស់ខ្លួន។
លោកថ្លែងថា “ពេលខ្លះខ្ញុំស្នើសុំឱ្យប្រជាពលរដ្ឋបិទផ្លូវ ដេកកណ្តាលផ្លូវដើម្បីជំរុញឱ្យរដ្ឋាភិបាលដោះស្រាយបញ្ហាជូនពួកគាត់។ បើពួកគាត់មិនបិទផ្លូវដើម្បីបង្ហាញបាតុកម្មតវ៉ាដល់រដ្ឋាភិបាល គ្មានអ្នកចេញមុខដោះស្រាយបញ្ហាទេ”។
កើតក្នុងគ្រួសារកសិករក្រីក្រនៅខេត្តតាកែវ មុនពេលខ្មែរក្រហម គ្រប់គ្រងប្រទេសកម្ពុជាបន្តិច លោក អ៊ូច ឡេង បានផ្លាស់ទីលំនៅមកកាន់ក្រុងភ្នំពេញ ជាមួយឪពុកម្តាយរបស់លោកក្នុងឆ្នាំ១៩៨០។
លោក អ៊ូច ឡេង បានរំឭកដល់អតីតកាលថា កាលពីនៅក្មេង លោកធ្លាប់ជាអ្នកដើររើសក្រដាសកែច្នៃ ហើយលោកតែងតែសម្លឹងមើលតាមបង្អួចសាលារៀនដើម្បីព្យាយាមស្តាប់មេរៀន។ បន្ទាប់ពីលួចស្តាប់មេរៀនអស់រយៈពេល៣ឆ្នាំ នៅទីបំផុតលោកត្រូវបានអនុញ្ញាតឱ្យចូលក្នុងថ្នាក់រៀន។ “ពេលខ្ញុំទៅរៀន យើងគ្មានអីហូបទេ ដូច្នេះហើយឪពុកខ្ញុំវេចខ្ចប់តែបាយប៉ុណ្ណោះ ព្រោះយើងគ្មានម្ហូប”។
ថ្វីបើជួបការលំបាកយ៉ាងនេះក្ដី ក៏លោក អ៊ូច ឡេង នៅតែរៀនពូកែ ហើយទីបំផុតទទួលបានអាហារូបករណ៍បន្តការសិក្សានៅសាលាច្បាប់ មុនពេលចូលបម្រើការងារនៅអង្គការសិទ្ធិមនុស្សក្នុងស្រុកលីកាដូនៅឆ្នាំ១៩៩៩ និងបន្ទាប់មកនៅអង្គការអាដហុកក្នុងឆ្នាំ២០០៥ ដើម្បីស៊ើបអង្កេតករណីកាប់ឈើ និងចាប់យកដីធ្លីដោយខុសច្បាប់។
នៅឆ្នាំ២០១១ សកម្មជនរូបនេះបានបង្កើតអង្គការមួយមានឈ្មោះថា ក្រុមកិច្ចការពិសេសសិទ្ធិមនុស្សកម្ពុជា (Cambodia Human Rights Task Forces) ដើម្បីផ្ដោតការស៊ើបការណ៍សម្ងាត់លើឈ្មួញឈើដែលមានឥទ្ធិពលបំផុតមួយចំនួននៅក្នុងប្រទេស។
នៅឆ្នាំ២០១២ លោកបានបន្លំខ្លួនធ្វើជាបុគ្គលិករបស់ឧកញ៉ា ទ្រី ភាព ដែលរងការចោទប្រកាន់ពីគ្រប់ទិសថាប្រើប្រាស់ដីដ៏ធំល្វឹងល្វើយរបស់ខ្លួនដើម្បីលាងឈើខុសច្បាប់យ៉ាងច្រើនសន្ធឹកសន្ធាប់។ តំណាងឧកញ៉ារូបេនះបានច្រានចោលការអះអាងទាំងនេះ។
នៅឆ្នាំ២០១៣ លោក អ៊ូច ឡេង បានសរសេររបាយការណ៍មួយ រៀបរាប់ពីប្រតិបត្តិការកាប់ឈើខុសច្បាប់ដែលគ្រប់គ្រងដោយលោក ទ្រី ភាព។ លោកលើកឡើងថា “នៅក្នុងព្រៃខ្ញុំបានធ្វើជាអ្នកស៊ើបការណ៍សម្ងាត់អស់៣ខែ។ ខ្ញុំបានសម្ភាសកម្មករ និងអ្នកគ្រប់គ្រងក្រុមហ៊ុននៅទីនោះ។ ខ្ញុំក៏ប្រទះឃើញមន្ត្រីរដ្ឋាភិបាល រដ្ឋបាលព្រៃឈើ មន្ត្រីបរិស្ថាន នគរបាលនៅតាមផ្លូវ មេឃុំ ចៅហ្វាយស្រុកយកលុយឡានដឹកឈើដែរ”។
ក្នុងរយៈពេលប៉ុន្មានឆ្នាំនៃការស៊ើបអង្កេតរបស់ខ្លួន លោក អ៊ូច ឡេង ជាមិត្តភក្ដិជិតស្និទ្ធរបស់លោក ឈុត វុទ្ធី សកម្មជនបរិស្ថានដែលត្រូវខ្មាន់កាំភ្លើងបាញ់សម្លាប់នៅឆ្នាំ២០១២ បានប្រឈមការគំរាមកំហែងរាប់មិនអស់ពីសំណាក់អ្នកកាប់ឈើ។
លោកមានប្រសាសន៍ថា “ខ្ញុំមិនដែលខ្លាចកាំភ្លើងទេ។ ពេលខ្លះគេយកកាំភ្លើងភ្ជង់ខ្ញុំ ហើយខ្មាន់កាំភ្លើងនិយាយថា ‘ហ្អែងរៀនដល់បរិញ្ញា អនុបណ្ឌិត ម៉េចក៏ហ្អែងថតរូបអញ្ញ?’។ ក្នុងចិត្តខ្ញុំគិតថា ‘អ្នកឯងមានកាំភ្លើង ម៉េចក៏មិនបាញ់ខ្ញុំទៅ?’”។ លោកបានរៀបរាប់បន្តទៀតថា មានមួយលើកណានោះ ទាហានពីរនាក់បានគំរាមបាញ់លោក ខណៈពេលលោកធ្វើជាភ្នាក់ងារស៊ើបការណ៍សម្ងាត់នៅតំបន់ការពារមួយដែលក្រុមហ៊ុនរបស់លោក ទ្រី ភាព កំពុងកាប់ឈើ។
លោក អ៊ូច ឡេង ដែលផ្លាស់ប្ដូរទីលំនៅជាប្រចាំដោយសារភ័យខ្លាចការសងសឹកពីសំណាក់អ្នកដែលមានភាគហ៊ុនក្នុងជំនួញកាប់ឈើ បានបន្តថា ពានរង្វាន់វីរជនបរិស្ថានបាននាំមកនូវការទទួលស្គាល់របស់អន្តរជាតិ ប៉ុន្តែទន្ទឹមនឹងនេះវាក៏ធ្វើឲ្យលោកក្លាយជាផ្ទាំងស៊ីបដែរ។
លោកថ្លែងថា “គេចាប់ខ្ញុំដាក់គុកមិនបានទេ ព្រោះខ្ញុំមានមេធាវីច្រើន និងមានមិត្តភក្ដិច្រើនមកពីអង្គការជាតិ និងអន្តរជាតិ។ គេដឹងថា ខ្ញុំធ្វើការងារពាក់ព័ន្ធការកាប់ឈើខុសច្បាប់ ដូច្នេះអ្វីដែលពួកគេត្រូវការ គឺតាមសម្លាប់ខ្ញុំចោល”។
លោកគូសបញ្ជាក់ថា លោកមានទុទិដ្ឋិនិយមចំពោះទិដ្ឋភាពបរិស្ថានរបស់កម្ពុជាក្រោមការដឹកនាំរបស់លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន។ លោកបានរិះគន់ក្រុមការងារពិសេសប្រឆាំងការកាប់ឈើថ្មីមួយដែលលោកនាយករដ្ឋមន្ត្រីបានបង្កើតឡើងកាលពីដើមឆ្នាំនេះ និងដែលដឹកនាំដោយលោក សៅ សុខា មេបញ្ជាការកងរាជអាវុធហត្ថលើផ្ទៃប្រទេសថា ”ខ្ញុំគិតថា រដ្ឋាភិបាលបានត្រឹមតែសន្យាការពារព្រៃឈើនៅលើក្រដាសប៉ុណ្ណោះ ដើម្បីបោកប្រាស់សហគមន៍អន្តរជាតិ និងម្ចាស់ជំនួយ ហើយក៏ដើម្បីបោកប្រាស់ប្រជាពលរដ្ឋក្នុងប្រទេសឲ្យបោះឆ្នោតគាំទ្រគណបក្សប្រជាជនតែប៉ុណ្ណោះ។ ពេលនេះ គាត់បានបង្កើតក្រុមការងារនេះដើម្បីបាញ់រ៉ុក្កែតទៅលើអ្នកកាប់ឈើខុសច្បាប់ ឬដើម្បីចាប់ខ្លួនឧកញ៉ា ប៉ុន្តែរហូតមកទល់ពេលនេះវាមានរយៈពេលច្រើនខែមកហើយ នៅតែគ្មានការចាប់ខ្លួន ហើយគ្មានអ្វីកើតឡើងទាំងអស់។ បើយើងការពារព្រៃឈើមិនទាន់ពេលវេលាទេ ហើយលោក ហ៊ុន សែន ឈ្នះការបោះឆ្នោតអាណត្តិក្រោយ អ្វីៗនឹងចប់ទាំងស្រុង”។
លោក អេង ហ៊ី អ្នកនាំពាក្យកងរាជអាវុធហត្ថលើផ្ទៃប្រទេសបានចោទសួរជំុវិញការអះអាងរបស់លោក អ៊ូច ឡេង ហើយបានលើកឡើងថា លោកធ្លាប់បានស្នើឲ្យសកម្មជនរូបនេះចែករំលែករាល់ភ័ស្តុតាងដែលលោកមានដើម្បីបញ្ជាក់ពីការបន្តកើតមានសកម្មភាពកាប់ឈើខុសច្បាប់។
លោកបានបន្ថែមថា “ខ្ញុំមិនដឹងថា គាត់ទទួលបានព័ត៌មានថានៅតែមានការកាប់ឈើខុសច្បាប់មកពីណាទេ។ ខ្ញុំបានប្រាប់អង្គការរបស់លោក អ៊ូច ឡេង ហើយថា បើពួកគាត់ដឹងថាកំពុងកើតមានការកាប់ឈើខុសច្បាប់ ពួកគាត់គួរតែរាយការណ៍មកក្រុមការងារពិសេសរបស់យើង ហើយយើងនឹងចាត់វិធានការភ្លាម”។
ទោះជាយ៉ាងណា កាលពីម្សិលមិញ មន្ត្រីក្រសួងបរិស្ថាន ក្រសួងកសិកម្ម និងរដ្ឋបាលព្រៃឈើ មិនអាចទាក់ទងសុំការបំភ្លឺបានឡើយជុំវិញការទទួលបានពានរង្វាន់របស់លោក អ៊ូច ឡេង ៕ សុខុម (រាយការណ៍បន្ថែមដោយ អូន ភាព)