នៅឆ្នាំ២០០៨ ក្រុមហ៊ុនថ្នាំជក់ អង់គ្លេស អាមេរិកាំង (BAT) ទទួលបាន “មេដាយមាស” លើកទី៣ជាប់ៗគ្នាពីលោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន ជាការទទួលស្គាល់ការគ្រប់គ្រងសាវជីវកម្មបានល្អ នេះបើយោងតាមព្រឹត្តិបត្រព័ត៌មានចេញផ្សាយកាលពីខែកក្កដារបស់ក្រុមហ៊ុននេះ។
លោក ដេល ម៉ាកខ្លេន (Dale Mclean) នាយកទីផ្សាររបស់ក្រុមហ៊ុន BAT ប្រចាំតំបន់អាស៊ីប៉ាស៊ីហ្វិកបានប្រាប់ព្រឹត្តិបត្រព័ត៌មាននេះថា ”ក្នុងនាមជាសាជីវកម្មដែលមានការទទួលខុសត្រូវរបស់កម្ពុជា យើងចាត់ទុកវាជាការទទួលខុសត្រូវរបស់យើងក្នុងការជួយដល់ការអភិវឌ្ឍប្រទេសនេះ និងប្រជាជន” ហើយបានសម្ដែង “ការដឹងគុណយ៉ាងជ្រាលជ្រៅ” ដល់លោក ហ៊ុន សែន ចំពោះ “ទស្សនវិស័យ គតិបណ្ឌិត និងការដឹកនាំរបស់លោក”។
យោងតាមការចុះផ្សាយថ្មីមួយដោយសាស្ត្រាចារ្យបរទេសពីររូបបង្ហាញថា វាហាក់ដូចជាពេលដ៏ចម្លែកសម្រាប់ក្រុមហ៊ុនផលិតបារីធំបំផុតបើគិតពីចំណែកទីផ្សារមួយនេះនៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា ដែលអង្គការសុខភាពពិភពលោក (WHO) ប៉ាន់ប្រមាណថា ក្នុងមួយឆ្នាំៗមានប្រជាជន១ម៉ឺននាក់ស្លាប់ដោយសារមូលហេតុពាក់ព័ន្ធថ្នាំជក់។ ប៉ុន្តែសុច្ឆន្ទរវាងក្រុមហ៊ុន BAT និងរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា គ្មានអ្វីថ្មីទេនៅពេលនោះ។
សាស្ត្រាចារ្យវិទ្យាសាស្ត្រសុខាភិបាល រ៉ូស ម៉ាកខេនហ្ស៊ី (Ross Mackenzie) នៅសាកលវិទ្យាល័យ Macquarie University ក្នុងទីក្រុងស៊ីដនី និងសាស្ត្រាចារ្យគោលនយោបាយ សុខាភិបាលសាកល ចេហ្វ ខូលីន (Jeff Colin) នៅសាកលវិទ្យាល័យ University of Edinburgh បានសរសេរនៅក្នុងលេខចុះផ្សាយចុងក្រោយនៃព្រឹត្តិបត្រព័ត៌មាន Global Public Health ថា ចាប់តាំងពីពាក់កណ្តាលទសវត្សរ៍ឆ្នាំ១៩៩០មក ក្រុមហ៊ុន BAT បានព្យាយាមយ៉ាងខ្លាំងដើម្បីបង្កើតទំនាក់ទំនងជិតស្និទ្ធជាមួយមន្ត្រីថ្នាក់កំពូលក្នុងជួររដ្ឋាភិបាលដើម្បីជះឥទ្ធិពលលើពន្ធ និងបទដ្ឋានគតិយុត្តិថ្នាំជក់ដែលស្របតាមគោលការណ៍ឧស្សាហកម្ម។
ដោយដកស្រង់ឯកសារផ្ទៃក្នុងរបស់ឧស្សាហកម្មដែលបានបែកធ្លាយជាសាធារណៈតាមរយៈការប្តឹងផ្តល់គ្នា ព្រឹត្តិបត្រព័ត៌មាន អត្ថបទព័ត៌មាន និងរបាយការណ៍ទីផ្សាររបស់ក្រុមហ៊ុននេះ អ្នកនិពន្ធទាំងនេះសន្និដ្ឋានថា ទំនាក់ទំនងជាមួយក្រុមឥស្សរជននយោបាយ “ត្រូវបានទទួលស្គាល់យ៉ាងទូលំទូលាយ និងហួសពីការរិះគន់របស់សាធារណជន” ដែលអនុញ្ញាតឲ្យក្រុមហ៊ុន BAT “ធ្វើឲ្យបទដ្ឋានគតិយុត្តិគ្រប់គ្រងថ្នាំជក់ចុះខ្សោយ”។
កាលពីម្សិលមិញ ក្រុមហ៊ុន BAT មិនបានឆ្លើយតបសំណើសុំការឆ្លើយបំភ្លឺកាលពីនោះទេ។ ឥទ្ធិពលរបស់ក្រុមហ៊ុននេះប្រហែលជាអាចពន្យល់បានពីមូលហេតុដែលរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា ប្រើពេលយ៉ាងយូរដើម្បីអនុវត្តបទដ្ឋានគតិយុត្តិជាបន្តបន្ទាប់ស្ដីពីការផ្សាយពាណិជ្ជកម្ម ការយកពន្ធ និងវិធានការពាក់ព័ន្ធការជក់បារីផ្សេងៗទៀតដែលខ្លួនបានផ្ដល់សច្ចានុមតិកាលពីឆ្នាំ២០០៥ ក្នុងឋានៈជាម្ចាស់ហត្ថលេខីនៃអនុសញ្ញាស្តីពីការគ្រប់គ្រងថ្នាំជក់របស់អង្គការសុខភាពពិភពលោក។
នៅដើមឆ្នាំ១៩៩៥ ផែនការ “ឥណ្ឌូចិន” របស់ក្រុមហ៊ុន BAT បានកត់សម្គាល់ពីសារៈសំខាន់នៃ ”ការទំនាក់ទំនងជាមួយមន្ត្រីរដ្ឋាភិបាលទាំងនៅថ្នាក់ខេត្ត និងថ្នាក់ជាតិ”។
BAC បានសរសេរថា “ការដែលមន្ត្រីជាន់ខ្ពស់ក្នុងជួររដ្ឋាភិបាល និងប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយសម្តែងមតិប្រឆាំងដោយចាត់វិធានការរឹតបន្តឹងប្រឆាំងទីផ្សារថ្នាំជក់ គឺជារឿងចាំបាច់”។
ដោយព្យាយាមធ្វើខ្លួនឲ្យក្លាយជាសំឡេងស្ងាត់ស្ងៀមនៅក្នុងឧស្សាហកម្មមួយដែលពិបាកគ្រប់គ្រង ក្រុមហ៊ុន BAT បានសរសើរពីតួនាទីរបស់ខ្លួនម្តងហើយម្តងទៀតនៅក្នុងការគាំទ្រការអភិវឌ្ឍសេដ្ឋកិច្ច ខណៈព្យាយាមយកចិត្តមន្ត្រីរដ្ឋាភិបាលសំខាន់ៗតាមរយៈដៃគូកម្ពុជារបស់ខ្លួន។
តាមរយៈការចាប់ដៃគូជាមួយក្រុមហ៊ុនថ្នាំជក់កម្ពុជា របស់ឧកញ៉ា គង់ ទ្រីវ និងព្យាយាមយកចិត្តឧកញ៉ា កុក អាន ដែលសុទ្ធតែបម្រើការងារនៅព្រឹទ្ធសភា អ្នកនិពន្ធទាំងនេះនិយាយថា ក្រុមហ៊ុន BAT ទទួលបានទំនាក់ទំនងដើម្បីតស៊ូមតិគាំទ្រជំហរគោលនយោបាយរបស់ខ្លួននៅឯវេទិកាវិស័យរដ្ឋ និងឯកជនរបស់កម្ពុជា។
យោងតាមគេហទំព័ររបស់ក្រសួងសេដ្ឋកិច្ច និងហិរញ្ញវត្ថុបានឲ្យដឹងថា ក្រុមការងារខាងឧស្សាហកម្មនៃវេទិកានោះ “បានប្រគល់វេទិកាជូនតំណាងក្រុមហ៊ុនសហគ្រាសដើម្បីផ្ដល់ជំនាញលើកំណែទម្រង់គោលនយោបាយ និងបទដ្ឋានគតិយុត្តិ” ដល់មន្ត្រីរដ្ឋាភិបាល។
សេចក្ដីថ្លែងការណ៍របស់ក្រុមហ៊ុននេះលើកឡើងថា យុទ្ធសាស្ត្ររបស់ខ្លួនគឺការមានភាគលាភ។ នៅក្នុងព្រឹត្តិបត្រព័ត៌មានមួយចេញផ្សាយនៅខែសីហា ឆ្នាំ២០០៧ នាយកគ្រប់គ្រងទូទៅនៅក្រុមហ៊ុន BAT អឹុង អារ៉េន (Arend Ng) បានសរសើរភាពជោគជ័យរបស់ក្រុមហ៊ុននេះនៅក្នុងការទម្លាក់ពន្ធអាករថាជា “គំរូដ៏ល្អនៃអ្វីដែលអាចសម្រេចបាន នៅពេលឧស្សាហកម្ម និងរដ្ឋាភិបាលធ្វើការជាមួយគ្នា”។
ក្រុមហ៊ុននេះក៏បានព្យាយាមយកចិត្តក្រុមមន្ត្រីមកពីក្រសួងសុខាភិបាលខ្លាំងដែរដែលទទួលបន្ទុកខាងផ្តល់អនុសាសន៍អំពីច្បាប់មួយនៅឆ្នាំ២០១០ ដែលទីបំផុតបានហាមឃាត់ការផ្សាយពាណិជ្ជកម្មថ្នាំជក់នៅតាមកន្លែងមួយចំនួន។ នៅពេលនោះ គុណ លីម ប្រធានផ្នែកកិច្ចការសាជីវកម្ម និងបទដ្ឋានគតិយុត្តិរបស់ក្រុមហ៊ុន BAT បានសរសើរមន្ត្រីនៅក្នុងបទសម្ភាសន៍មួយជាមួយកាសែតភ្នំពេញប៉ុស្តិ៍ ចំពោះ “ការតាំងចិត្តស្ដាប់” របស់ពួកគេ ហើយធ្វើឲ្យប្រាកដថា “គ្មានការដាក់បន្ទុកមិនចាំបាច់លើអាជីវកម្ម”។
ចំណុចមួយទៀតនៃយុទ្ធសាស្ត្ររបស់ក្រុមហ៊ុន BAT ពាក់ព័ន្ធកម្មវិធីទទួលខុសត្រូវផ្នែកសង្គមរបស់សាវជីវកម្ម ដែលរួមទាំងការឧបត្ថម្ភគាំទ្រដល់គ្រួសារអ្នកដាំថ្នាំជក់ ការរៀបចំសិក្ខាសាលាស្ដីពីពលកម្មកុមារ និងការគាំទ្រការដាំដើមឈើឡើងវិញរបស់រដ្ឋាភិបាលជាមួយនឹងកន្លែងបណ្តុះកូនឈើធំៗចំនួនបួនទីតាំង ដោយពីរក្នុងចំណោមនោះត្រូវបានដាក់ឈ្មោះលោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន។
លោក គុណ លីម បានថ្លែងថា កិច្ចខំប្រឹងប្រែងទាំងនោះ “ត្រូវបានរាជរដ្ឋាភិបាលថ្លែងអំណរគុណ និងឲ្យតម្លៃខ្ពស់”។
សំណើមួយចំនួនធំក្នុងចំណោមនេះហាក់ដូចជាបំពានដោយផ្ទាល់លើប្រការ៥.៣នៃក្របខណ្ឌគ្រប់គ្រងថ្នាំជក់របស់អង្គការសុខភាពពិភពលោកដែលចែងថា “ភាគីត្រូវចាត់វិធានការការពារគោលនយោបាយ [ថ្នាំជក់] ពីផលប្រយោជន៍ពាណិជ្ជកម្ម និងផលប្រយោជន៍ផ្សេងៗទៀតអនុលោមតាមច្បាប់របស់ជាតិ”។
ទីប្រឹក្សាជាន់ខ្ពស់ ជូឌីត ម៉ាកខាយ (Judith Mackay) នៅ Vital Strategies ដែលជាក្រុមតស៊ូមតិការពារសុខភាពបានមានប្រសាសន៍កាលពីម្សិលមិញថា យុទ្ធសាស្ត្ររបស់ក្រុមហ៊ុន BATគឺជារឿងធម្មតានៅក្នុងបណ្ដាប្រទេសកំពុងអភិវឌ្ឍន៍។
វេជ្ជបណ្ឌិត ជូឌីត ម៉ាកខាយ បានលើកឡើងតាមរយៈសារអេឡិចត្រូនិកមួយថា “វត្ថុបំណងរបស់ពួកគេគឺដើម្បីបង្កើនប្រាក់ចំណូល និងប្រាក់ចំណេញរបស់ខ្លួនតាមរយៈការទទួលបានអតិថិជននៅទូទាំងពិភពលោក ជាពិសេសក្នុងទីផ្សារដែលមានប្រាក់ចំណូលទាប និងមធ្យម ពីព្រោះអត្រាជក់បារីបានធ្លាក់ចុះនៅក្នុងបណ្ដាប្រទេសដែលមានប្រាក់ចំណូលខ្ពស់ ដែលអ្នកប្រើប្រាស់ត្រូវបានណែនាំ អប់រំណែនាំអំពីគ្រោះថ្នាក់នៃថ្នាំជក់។ ជាធម្មតាក្រុមហ៊ុនដូចជា BAT ជាដើមបំបែកខ្លួនទៅជាក្រុមអាជីវកម្ម និងសេដ្ឋកិច្ចដើម្បីជួយពួកគេយកចិត្តក្រសួងហិរញ្ញវត្ថុ និងពាណិជ្ជកម្ម ពួកគេប្រើប្រាស់ធនធានច្រើនដើម្បីផ្សព្វផ្សាយអំពីផលិតផល និងសកម្មភាពរបស់ខ្លួនដោយនិទណ្ឌភាព”។
លោក ម៉ាក ស្វីសូវ (Mark Schwisow) នាយកប្រចាំប្រទេសនៃទីភ្នាក់ងារមនុស្សធម៌មួយដែលមានឈ្មោះថា Adventist Development and Relief Agency បានយល់ស្របតាម។ លោកថ្លែងថា ”ទំនោរជាអន្តរជាតិនេះគឺសម្រាប់អ្នកបង្កើនគោលនយោបាយធ្វើឲ្យច្បាប់នេះខ្សោយតាមដែលអាចធ្វើទៅបាន”។
អ្នកនាំពាក្យក្រសួងពាណិជ្ជកម្ម និងហិរញ្ញវត្ថុបានបដិសេធមិនឆ្លើយបំភ្លឺឡើយទាក់ទិនលទ្ធផលរកឃើញដែលចុះផ្សាយដោយលោក ម៉ាកខេនហ្ស៊ី និងលោក ខូលីន។
ដោយសារតែថ្មីៗនេះក្រុមហ៊ុន BAT មានប្រវត្តិចូលរួមជាមួយរដ្ឋាភិបាលផ្ដាច់ការអ៊ុយបេគីស្ថាន ភូមា និងសូម្បីកូរ៉េខាងជើង សាស្ត្រាចារ្យទាំងពីរនិយាយថា ពួកគេមានមន្ទិលថាក្រុមហ៊ុននេះនឹងមិនដកខ្លួនថយពីការចូលរួមរបស់ខ្លួនជាមួយរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា។
ពួកគេសរសេរថា “ទំនាក់ទំនងជិតស្និទ្ធរបស់ក្រុមហ៊ុន BAT និងរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា ធ្វើឲ្យមានការចោទសួរកាន់តែច្រើនពាក់ព័ន្ធប្រតិបត្តិការសាជីវកម្មនៅក្នុងបណ្តាប្រទេសដែលរដ្ឋាភិបាលថ្នាក់ជាតិចូលរួមការបំពានសិទ្ធិមនុស្សទ្រង់ទ្រាយធំ។វាបន្ថែមបញ្ហាប្រឈមមួយទៀតដល់ការប្តេជ្ញាចិត្តរបស់ក្រុមហ៊ុន BAT ‘ដើម្បីជួយនៅក្នុងការអភិវឌ្ឍប្រទេសនេះ និងប្រជាជន’”៕ សុខុម