សក្ដានុពលដែលពណ៌អាចក្លាយជាការគាំទ្រសម្រាប់ការបះបោរខាងនយោបាយ មិនទាន់បាត់ទៅណាទេសម្រាប់លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន ក្នុងរយៈពេលប៉ុន្មានឆ្នាំមកនេះ ដោយលោកបានរិះគន់ខ្លាំងៗម្ដងហើយម្ដងទៀតប្រឆាំង “បដិវត្តន៍ពណ៌” បែបអឺរ៉ុបខាងកើតនេះ។
ទោះជាយ៉ាងណា កាលពីម្សិលមិញលោកបានប្រកាសថា លោកនឹងហាមឃាត់រាល់ការតវ៉ានាថ្ងៃអនាគតដែលអ្នកចូលរួមសុទ្ធតែស្លៀកពាក់ពណ៌ដូចៗគ្នា។
លោក ហ៊ុន សែន បានមានប្រសាសន៍ក្នុងពិធីប្រគល់សញ្ញាបត្រនៅសកលវិទ្យាល័យមួយក្នុងរាជធានីភ្នំពេញថា “ទោះបីវាពណ៌អីក៏ដោយ ខ្ញុំបានប្រាប់ទៅសម្តេច ស ខេង ប្រាប់ទៅថ្នាក់ដឹកនាំដទៃទៀត កុំខ្វល់ពីរឿងពណ៌ ហ្អែងចង់ពណ៌អីក៏ដោយ ឱ្យតែធ្វើខុសច្បាប់ដាក់ [ចាប់ខ្លួន] ទាំងអស់ហ្នឹង”។
មន្ត្រីអង្គការសិទ្ធិមនុស្ស និងសកម្មជនប្រាំបីរូបត្រូវបានឃាត់ខ្លួនដោយសារការស្លៀកពាក់ពណ៌ខ្មៅកាលពីថ្ងៃច័ន្ទ បន្ទាប់ពីពួកគេបានពាក់ពណ៌នេះអំឡុងពេលតវ៉ាមួយដើម្បីកាន់ទុក្ខការដាក់ពន្ធនាគារសហសេវិកប្រាំរូបរបស់ខ្លួនកាលពីខែមុន។ លោក ហ៊ុន សែន បានមានប្រសាសន៍កាលពីម្សិលមិញថា សកម្មភាពតវ៉ាដោយស្លៀកពាក់ពណ៌ដូចៗគ្នាគឺជាការគំរាមកំហែងសន្តិសុខយ៉ាងច្បាស់ក្រឡែត។
លោកថ្លែងថា “សូមកុំប្រើប្រាស់នូវសិទ្ធិបញ្ចេញមតិដើម្បីបំពានអ្នកដទៃឱ្យសោះ រាជរដ្ឋាភិបាលត្រូវការរក្សាសន្តិភាពសម្រាប់ប្រទេស រក្សានូវស្ថិរភាពនយោបាយសម្រាប់
ប្រទេសដើម្បីការអភិវឌ្ឍ” ដោយកំប្លែងសើចថា និស្សិតដែលស្លៀករ៉ូបពណ៌ខ្មៅមានសុវត្ថិភាពធម្មតាទេ។ “ថ្ងៃនេះអ្នកទាំងអស់គ្នាសុទ្ធតែស្លៀកពាក់ពណ៌ខ្មៅ ប៉ុន្តែគ្មានអ្នកណាមកចាប់ខ្លួនទេ”។
ការលើកឡើងរបស់លោកធ្វើឡើងបន្ទាប់ពីមានការព្រមានពីមន្ត្រីផ្សេងៗទៀត ដោយលោក ខៀវ សុភ័គ អ្នកនាំពាក្យក្រសួងមហាផ្ទៃថ្លែងថា កម្ពុជាអាចនឹងដូចប្រទេសស៊ីរី ដែលត្រូវហែកហួរដោយសារសង្គ្រាម ប្រសិនបើការតវ៉ាបែបនេះនៅតែបន្ត ហើយលោក ផៃ ស៊ីផាន អ្នកនាំពាក្យរដ្ឋាភិបាលលើកឡើងថា ការពាក់អាវខ្មៅ “ធ្វើឲ្យប្រជាពលរដ្ឋនឹងឃើញដល់ឆ្នាំ១៩៧៥”។
ស្ថិតក្នុងឈុតអាវខ្មៅ និងខោខ្មៅជើងវែង ខ្មែរក្រហមកុម្មុយនីស្តបានសម្រុកចូលរាជធានីភ្នំពេញ នៅថ្ងៃទី១៧ ខែមេសាឆ្នាំនោះ។ លោក ហ៊ុន សែន ដែលជាទាហានរបស់ខ្មែរក្រហមនៅពេលនោះ នឹងស្ថិតក្នុងចំណោមពួកគេ ប្រសិនបើគាត់មិនរងរបួសទេ។
ទោះជាយ៉ាងណា មិនដូចខ្មែរក្រហមក្នុងឆ្នាំ១៩៧៥ អ្នកដែលតវ៉ាដោយពាក់អាវខ្មៅនៅសប្ដាហ៍នេះ គ្មានបំណងផ្ដួលរំលំរដ្ឋាភិបាលនោះទេ។
ផ្ទុយទៅវិញ គោលបំណងរបស់ពួកគេគឺដើម្បីតវ៉ាឲ្យដោះលែងមន្ត្រីឃ្លាំមើលសិទ្ធិមនុស្សបួនរូប និងមន្ត្រី គ.ជ.ប. មួយរូបដែលជាប់ពន្ធនាគារពីបទសូកប៉ាន់នារីម្នាក់ចំនួន២០៤ដុល្លារ ដើម្បីឲ្យនាងបដិសេធថាគ្មានស្នេហាលួចលាក់ជាមួយលោក កឹម សុខា អនុប្រធានគណបក្សប្រឆាំង។
លោក សម រង្ស៊ី ប្រធានគណបក្សប្រឆាំងបានមានប្រសាសន៍ថា ការមិនជឿទុកចិត្តរបស់លោក ហ៊ុន សែន លើអាវខ្មៅគួរឲ្យអស់សំណើច។
លោកបានសរសេរក្នុងសារអេឡិចត្រូនិកមួយថា “ពីឆ្នាំ១៩៧៥ ដល់ឆ្នាំ១៩៧៩ ចលនាខ្មែរក្រហមដែលលោក ហ៊ុន សែន បានបម្រើអស់រយៈពេលជាច្រើនឆ្នាំចាប់ពីដើមទសវត្សរ៍ឆ្នាំ១៩៧០ បានហាមឃាត់សម្លៀកបំពាក់គ្រប់ប្រភេទលើកលែងតែសម្លៀកបំពាក់ជ្រលក់ពណ៌ខ្មៅ។ អ្វីដែលគួរឱ្យអស់សំណើច ពេលនេះរដ្ឋាភិបាលលោក ហ៊ុន សែន បានចាប់ខ្លួនប្រជាពលរដ្ឋគ្រាន់តែពួកគាត់ស្លៀកពាក់ខ្មៅ!”។
ព្រះអង្គម្ចាស់ ស៊ីសុវត្ថិ ធម្មិកោ ដែលស្ថិតក្នុងចំណោមរាជវង្សានុវង្សមួយចំនួនតូចដែលតែងតែរិះគន់រដ្ឋាភិបាល និងជាសមាជិកគណបក្សសង្គ្រោះជាតិបានមានបន្ទូលថា ប្រតិកម្មតបទៅនឹងអ្នកតវ៉ាដែលស្លៀកពាក់ពណ៌ខ្មៅកាលពីថ្ងៃច័ន្ទ គួរឲ្យអស់សំណើច ដោយសារតែការជួបជុំនោះធ្វើឡើងដោយសន្តិវិធី។
ព្រះអង្គម្ចាស់មានបន្ទូលថា “អ្នកខ្លះបានលើកឡើងថា ខ្មែរក្រហមធ្លាប់ពាក់អាវខ្មៅ ប៉ុន្តែក្នុងចិត្តរបស់សកម្មជនសិទ្ធិមនុស្ស និងអង្គការសិទ្ធិមនុស្សនៅកម្ពុជា ទាំងនេះដែលមានអ្នកស្លៀកពាក់ខ្មៅ វាជាពណ៌កាន់ទុក្ខ”។
ព្រះអង្គម្ចាស់បានបន្តថា សម្រាប់គណបក្សប្រជាជនកម្ពុជាបកស្រាយថា ការស្លៀកពាក់អាវខ្មៅ គឺជាបដិវត្តន៍បង្ហាញថា បច្ចុប្បន្នគណបក្សនេះកំពុងភ័យខ្លាច។
ព្រះអង្គបានបន្ថែមទៀតថា “អ្វីដែលបានកើតឡើងកាលពីថ្ងៃច័ន្ទ គ្រាន់តែបង្ហាញពីអារម្មណ៍ភ័យខ្លាច និងកម្សោយរបស់គណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា ប៉ុណ្ណោះ។ ពួកគេដឹងថា ប្រជារាស្ត្រប្រឆាំងពួកគេ ដឹងថាប្រជារាស្ត្រខ្មែរភាគច្រើនលើសលប់ប្រឆាំងគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា។ ដូច្នេះពេលនេះ ការតវ៉ាដោយសន្តិវិធីចំនួន៧ត្រូវបានហាមឃាត់ដែលផ្ទុយនឹងច្បាប់ និងរដ្ឋធម្មនុញ្ញ។ អ្នកដែលធ្វើឱ្យអន្តរាយដល់សន្តិភាព និងស្ថិរភាពនៅកម្ពុជា គឺគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា”។
លោក សុខ ឥសាន អ្នកនាំពាក្យគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជាបានលើកឡើងថា វាជារឿងអយុត្តិធម៌ដែលរិះគន់លោក ហ៊ុន សែន ចំពោះសកម្មភាពរបស់លោកក្រោមរបបខ្មែរក្រហម ឬចំពោះការបង្ក្រាបជាបន្តបន្ទាប់របស់លោកលើអ្នកតវ៉ាស្លៀកពាក់ខ្មៅ។
លោកបានមានប្រសាសន៍ថា “វាជារឿងមិនត្រឹមត្រូវទេដែលនិយាយថា ដោយសារសង្គមខុសគ្នា”។ លោកបាននិយាយការពារសកម្មភាពបដិវត្តន៍របស់លោក ហ៊ុន សែន ក្នុងការស្លៀកពាក់ខ្មៅ ថាដោយសារតែរដ្ឋប្រហារឆ្នាំ១៩៧០ដែលបណ្តេញព្រះអង្គម្ចាស់ នរោត្តម សីហនុ ពីអំណាច។
លោកបានថ្លែងថា ”គាត់ស្លៀកពាក់ខ្មៅនៅពេលនោះ ព្រោះគាត់បានចូលក្នុងចលនានេះតាមការអំពាវនាវរបស់ សម្តេច នរោត្តម សីហនុ ឱ្យប្រយុទ្ធប្រឆាំងផ្តួលរំលំរបបសាធារណរដ្ឋខ្មែររបស់សេនាប្រមុខ លន់ នល់ ដើម្បីសង្គ្រោះប្រទេសជាតិ”។
លោកបន្ថែមថា “គាត់ស្លៀកពាក់ខ្មៅមិនមែនដើម្បីបម្រើឲ្យខ្មែរក្រហមនោះទេ ប៉ុន្តែ គាត់បម្រើឲ្យ សម្តេច នរោត្តម សីហនុ។ ឆ្លងកាត់តាមរយៈបទពិសោធន៍ប្រយុទ្ធប្រឆាំងដើម្បីប្រទេសជាតិ យើងឃើញថា ប៉ុល ពត បានសាបព្រោះសកម្មភាពប្រល័យពូជសាសន៍ ហើយសម្លាប់រង្គាលមនុស្សរាប់លាននាក់”។
លោកបន្ថែមទៀតថា ”ហេតុដូច្នេះហើយ [សម្តេច ហ៊ុន សែន] បានប្រមែប្រមូលអ្នកស្នេហាជាតិមកតស៊ូប្រយុទ្ធប្រឆាំងដើម្បីសង្គ្រោះប្រទេសជាតិពីរបបប្រល័យពូជសាសន៍នេះ”។
អ្នកនាំពាក្យរូបនេះបានលើកឡើងទៀតថា សមាជិកសង្គមស៊ីវិលដែលនាំគ្នាតវ៉ាកាលពីថ្ងៃច័ន្ទ គួរតែរៀនពីកំហុសនេះ។
លោកបានមានប្រសាសន៍បន្ថែមទៀតថា “យើងមានបទពិសោធន៍ជាច្រើនមកហើយថា ឯកសណ្ឋានខោខ្មៅ អាវខ្មៅ នាំមកនូវគ្រោះមហន្តរាយដល់ប្រទេសជាតិ ហេតុដូច្នេះអង្គការមិនមែនរដ្ឋាភិបាលមិនគួរធ្វើដូច្នេះដើម្បីបង្កការភ័យខ្លាចនិងអស្ថិរភាពដល់ប្រជាពលរដ្ឋនោះទេ”។
ប៉ុន្តែសូម្បីក្រោយសង្គ្រាមស៊ីវិលក៏ដោយ តាមពិតគេកត់សម្គាល់ឃើញថា នៅក្នុងការគ្រប់គ្រងអំណាចរបស់លោក ហ៊ុន សែន មានភាពចលាចលសង្គមជាបន្តបន្ទាប់ និងអំពើ
ហិង្សាដែលគាំទ្រដោយរដ្ឋាភិបាល ជាពិសេសការប្រយុទ្ធគ្នាក្នុងឆ្នាំ១៩៩៧ ដែលលោក ហ៊ុន សែន បានបណ្តេញព្រះអង្គម្ចាស់ នរោត្តម រណឫទ្ធិ ពីតំណែងជានាយករដ្ឋមន្ត្រីទី១។
កម្ពុជាបានបាត់បង់អាសនៈរបស់ខ្លួននៅអង្គការសហប្រជាជាតិ ហើយប្រាក់ចំណូលក្នុងមនុស្សម្នាក់នៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា ដែលនៅក្នុងឆ្នាំ១៩៩៦មាន ៣១០ដុល្លារស្មើនឹងប្រទេសវៀតណាមនោះ បានធ្លាក់ចុះក្រោម៣០០ដុល្លារ នេះបើយោងតាមការសិក្សាដោយធនាគារពិភពលោក ហើយតួលេខនេះមិនលើសពីតួលេខនៅក្នុងឆ្នាំ១៩៩៦ទេ រហូតដល់ឆ្នាំ២០០២។
ចាប់តាំងពីពេលនោះមកកម្ពុជាជារឿយៗពឹងផ្អែកលើការប្រើអំពើហិង្សាដើម្បីពង្រឹងការក្តោបក្តាប់អំណាច ដោយក្នុងពេលថ្មីៗនេះមានការដាក់ពង្រាយកងរាជអាវុធហត្ថដើម្បីបញ្ចប់កូដកម្មទូទាំងប្រទេសរបស់កម្មករនៅក្នុងវិស័យកាត់ដេរដ៏សំខាន់។
ទោះជាយ៉ាងណា លោក សុខ ឥសាន បានលើកឡើងថា រដ្ឋាភិបាលមិនអាចអនុញ្ញាតឲ្យមានការប្រមូលផ្តុំតាមទីសាធារណៈដោយមានការស្លៀកពាក់ពណ៌ដូចគ្នាបានឡើយ ព្រោះវាប៉ះពាល់ដល់សន្តិភាពដែលលោក ហ៊ុន សែន បាននាំមកជូនប្រទេសជាតិចាប់តាំងពីរបបខ្មែរក្រហមបានដួលរលំនៅក្នុងឆ្នាំ១៩៧៩មក។
លោកបន្តថា”ដោយមានឧទាហរណ៍ពីតំបន់មជ្ឈិមបូពា៌ និងតំបន់អាហ្វ្រិកខាងជើង យើងឃើញថា មានបដិវត្តន៍ពណ៌ដែលកើតឡើងនៅទីនោះ ហើយវាធ្វើឲ្យប្រទេសជាតិទាំងមូលធ្លាក់ចូលក្នុងសង្គ្រាមផ្ទៃក្នុង។ យើងត្រូវតែ មានការប្រុងប្រយ័ត្ន”៕សុខុម និងស៊ុយឈាង