កាលពីម្សិលមិញ លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន បានគំរាមចាត់វិធានការតាមផ្លូវច្បាប់លើកាសែត ខេមបូឌា ដេលី ចំពោះការ “បំភ្លៃ” ពាក្យសម្ដីរបស់លោកក្នុងសុន្ទរកថាមួយកាលពីថ្ងៃអង្គារ ហើយក៏បានប្រាប់ទៅអ្នកកាសែតរបស់កាសែតនេះដែរថា លោកចង់ឱ្យពួកគេឈប់សរសេរអត្ថបទអំពីសុន្ទរកថារបស់លោក។
ក្នុងខែកន្លងទៅ រដ្ឋាភិបាលរបស់លោក ហ៊ុន សែន បានធ្វើការប្រហារលើក្រុមអ្នករិះគន់ខ្លួន ដោយដាក់ពន្ធនាគារតំណាងរាស្ត្រគណបក្សប្រឆាំងមួយរូប មន្ត្រីឃ្លាំមើលសិទ្ធិមនុស្សបួនរូប មន្ត្រីជាន់ខ្ពស់ គ.ជ.ប.មួយរូប ព្រមទាំងចោទប្រកាន់មន្ត្រីអង្គការសហប្រជាជាតិមួយរូប និងប្តឹងអ្នកវិភាគនយោបាយដ៏សំខាន់មួយរូបពីបទបរិហារកេរ្តិ៍ទៀតផង។
ថ្លែងក្នុងពិធីប្រគល់សញ្ញាបត្រថ្នាក់ឧត្តមសិក្សាមួយនៅរាជធានីភ្នំពេញ កាលពីម្សិលមិញ លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រីថ្លែងថា លោកធុញទ្រាន់កាន់តែខ្លាំងចំពោះការអានចំណងជើងលើអត្ថបទចុះផ្សាយស្តីពីសុន្ទរកថារបស់លោកដែលលោកថា ជាញឹកញាប់ខុសឆ្ងាយពីសារដែលលោកមានបំណងចង់បញ្ជូន។
ផ្តោតចំណាប់អារម្មណ៍លើអត្ថបទទំព័រមុខមួយចុះផ្សាយកាលពីថ្ងៃពុធ ក្រោមចំណងជើងថា “លោក ហ៊ុន សែន ហាមឃាត់អ្នកដែលស្លៀកពាក់ពណ៌ដូចៗគ្នាមិនឱ្យប្រមូលផ្តុំជាសាធារណៈ” លោកមានប្រសាសន៍ថា “មានការបំពានពាក្យសម្ដីរបស់ខ្ញុំដែលខ្ញុំមិនបាននិយាយ។ ខ្ញុំគិតថាមនុស្សទាំងនេះនៅទីនេះ។ ឱ្យពួកគេស្ដាប់ឱ្យបានច្បាស់ បើស្ដាប់មិនច្បាស់ទេ ចាក់វាឡើងវិញ ថតវាទុក ហើយកុំសរសេរបំផ្លើស។ ម្សិលមិញ អាខេមបូឌា ដេលី វាផ្សាយពីស្អីចំណងជើងទៅផ្សេងទៅ។ ឥឡូវកុំផ្សាយ [សុន្ទរកថារបស់ខ្ញុំ] តែម្តងទៅ [វា] ល្អ និយាយត្រង់ៗ”។
លោកក៏បានត្អូញត្អែរអំពីផលប៉ះពាល់បង្កឡើងដោយការបំភ្លៃនោះដែរថា “ទូរទស្សន៍គេចាក់ [ផ្សាយ] គ្រប់ប៉ុស្តិ៍ ឯងទៅបំភ្លៃគេទៀត។ បរទេសគ្នាស្តាប់ភាសាខ្មែរអត់បាន គ្នាមើលអត្ថបទអង់គ្លេស វាមិនងាប់។ ឥឡូវខ្ញុំនឹងពិនិត្យមើលផ្លូវច្បាប់នានា បើអ្នកឯងហ៊ានផ្សាយខុសពីខ្ញុំ។ យកល្អអ្នកឯងកុំនិយាយពីខ្ញុំតែម្តងទៅ។ ធ្វើជាស្អប់ខ្ញុំ ធ្វើជាអត់មាន ហ៊ុន សែន តែម្តងទៅវាល្អជាង”។
លោក ហ៊ុន សែន ដែលបានកាន់អំណាចអស់រយៈពេល ៣១ឆ្នាំ ជាអ្នកបង្កើតច្បាប់មួយចំនួនធំរបស់ប្រទេសតាមរយៈក្រឹត្យតាមព្រឹត្តន័យចេញអំឡុងសុន្ទរកថាជាញឹកញាប់របស់លោកដែលតែងតែចាក់ផ្សាយទូទាំងប្រទេសតាមវិទ្យុ និងទូរទស្សន៍។
បន្ទាប់ពីមនុស្សប្រាំបីនាក់ដែលធ្វើការតវ៉ាដោយស្លៀកពាក់ពណ៌ខ្មៅក្នុងយុទ្ធនាការ “ថ្ងៃច័ន្ទពណ៌ខ្មៅ” ត្រូវបានចាប់ខ្លួនកាលពីព្រឹកថ្ងៃច័ន្ទ លោក ហ៊ុន សែន ដែលមានការប្រុងប្រយ័ត្នចំពោះ ”បដិវត្តន៍ពណ៌” ជាយូរមកហើយ មានប្រសាសន៍កាលពីថ្ងៃអង្គារថា លោកបានប្រាប់លោក ស ខេង រដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងមហាផ្ទៃ ហើយថា កុំអនុញ្ញាតការតវ៉ាពណ៌ដែលមានការសម្របសម្រួលជាមុន។
នៅឯពិធីប្រគល់សញ្ញាបត្រដូចគ្នាដែរ លោក ហ៊ុន សែន ថ្លែងថា “ទោះបីវាពណ៌អីក៏ដោយ ខ្ញុំបានប្រាប់ទៅសម្តេច ស ខេង ប្រាប់ទៅថ្នាក់ដឹកនាំដទៃទៀត កុំឱ្យខ្វល់ពីរឿងពណ៌អី ហ្អែងចង់ពណ៌អីក៏ដោយ ឱ្យតែធ្វើខុសច្បាប់ដាក់ [ចាប់ខ្លួន] ទាំងអស់ហ្នឹង។ សូមកុំប្រើប្រាស់សិទ្ធិបញ្ចេញមតិរបស់អ្នកដើម្បីបំពានអ្នកដទៃឱ្យសោះ រាជរដ្ឋាភិបាលត្រូវការរក្សាសន្តិភាពសម្រាប់ប្រទេស រក្សានូវស្ថិរភាពនយោបាយសម្រាប់ប្រទេសដើម្បីការអភិវឌ្ឍ”។
ក្នុងលិខិតផ្ញើទៅកាន់និពន្ធនាយកកាលពីថ្ងៃពុធ លោក ស្វាយ ស៊ីថា ប្រធានអង្គភាពព័ត៌មាន និងប្រតិកម្មរហ័ស (PQRU) នៃទីស្តីការគណៈរដ្ឋមន្ត្រី ក៏បានអះអាងដែរថា ចំណងជើងអត្ថបទ “លោក ហ៊ុន សែន ហាមឃាត់អ្នកដែលស្លៀកពាក់ពណ៌ដូចៗគ្នាមិនឱ្យប្រមូលផ្តុំជាសាធារណៈ” គឺជាការបំភ្លៃសាររបស់លោក ហ៊ុន សែន។
លោកសរសេរថា “ចំណងជើងបែបនេះមានចេតនាយ៉ាងច្បាស់លាស់ក្នុងការញុះញង់ និងធ្វើឱ្យមហាជនទាំងក្នុង និងក្រៅប្រទេសមានការច្រឡំចំពោះសុន្ទរកថារបស់សម្តេច ហ៊ុន សែន នាយករដ្ឋមន្ត្រីនៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា។ កាសែត ខេមបូឌា ដេលី សរសេរចំណងជើងបែបនេះ ហើយចុះផ្សាយវាបំផ្លើសផ្ទុយពីការពិត មិនខ្វល់ពីវិជ្ជាជីវៈសារព័ត៌មាន ហើយអាចញុះញង់ និងដុតកំហឹងរបស់ប្រជាពលរដ្ឋទាំងក្នុងនិងក្រៅប្រទេសដើម្បីប្រឆាំងការដឹកនាំដ៏ត្រឹមត្រូវរបស់រាជរដ្ឋាភិបាល”។
លោក ទិត្យ សុធា អ្នកនាំពាក្យអង្គភាពព័ត៌មាន និងប្រតិកម្មរហ័សមិនអាចទាក់ទងសុំការបញ្ជាក់បានទេថា តើចំណងជើងនេះពិតជាបានបំភ្លៃសុន្ទរកថារបស់លោក ហ៊ុន សែន មែន ឬយ៉ាងណា។
ចំណែកឯ លោក ខៀវ សុភ័គ អ្នកនាំពាក្យក្រសួងមហាផ្ទៃ បានបដិសេធមិនបញ្ជាក់ថា តើអ្នកដែលធ្វើការតវ៉ាស្លៀកពាក់ពណ៌ដូចៗគ្នាពិតជាត្រូវបានហាមប្រាមមែន ឬយ៉ាងណាឡើយ។
លោក ខៀវ សុភ័គ បានលើកឡើងអំពីការតវ៉ាពណ៌ដែលមានការសម្របសម្រួលជាមុនថា “ខ្ញុំគិតថាវាជាការបង្ករឿង” មុនពេលបដិសេធមិនធ្វើអត្ថាធិប្បាយបញ្ជាក់ពីភាពស្របច្បាប់របសវា។ មុនពេលចុចបិទទូរស័ព្ទ លោកមានប្រសាសន៍ថា “ឆ្លើយយ៉ាងខ្លីថា វាជាសកម្មភាពបង្ករឿង។ អ្វីដែលខ្ញុំអាចនិយាយបានមានតែប៉ុណ្ណឹង”។
ការលើកឡើងរបស់លោក ហ៊ុន សែន កាលពីថ្ងៃអង្គារ ធ្វើឡើងមិនយូរប៉ុន្មានបន្ទាប់ពីមានការលើកឡើងស្រដៀងគ្នារបស់លោក ផៃ ស៊ីផាន អ្នកនាំពាក្យទីស្តីការគណៈរដ្ឋមន្ត្រី និងឧត្តមសេនីយ៍ ខៀវ សុភ័គ ដែលពួកគាត់ទាំងពីរសុទ្ធតែបានភ្ជាប់អ្នកតវ៉ាដោយសន្តិវិធីទៅនឹងបដិវត្តន៍ដែលមានបំណងផ្តួលរំលំរដ្ឋាភិបាល។ ដោយចាត់ទុកអ្នកតវ៉ាថា “ឈ្លក់វង្វេងនឹងសិទ្ធិមនុស្ស”។
ឧត្តមសេនីយ៍ ខៀវ សុភ័គ បានមានប្រសាសន៍បន្ទាប់ពីមានការតវ៉ាកាលពីថ្ងៃច័ន្ទថា “ដូចដែលលោកអ្នកដឹងហើយក្រុមរបស់ពួកគេបានផ្សព្វផ្សាយដើម្បីញុះញង់ប្រជាពលរដ្ឋឲ្យស្លៀកពាក់ខ្មៅនៅថ្ងៃច័ន្ទ ដើម្បីទាមទារឲ្យដោះលែងមន្ត្រីសិទ្ធិមនុស្ស”។
លោកបានមានប្រសាសន៍បន្ថែមថា “ពួកគេឆ្កួតវង្វេងនឹងសេរីភាពបញ្ចេញមតិ។ ពួកគេមិនបានគិតថា ខ្លួនស្ថិតក្រោមច្បាប់ដែលគ្រប់គ្រងពួកគេឡើយ។ តើចង់ឲ្យដូចប្រទេសសេរី ឬតើចង់ឲ្យវាដូចប្រទេសលីប៊ីឬយ៉ាងម៉េច”។
លោក សុខ ឥសាន អ្នកនាំពាក្យគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជាដែលក៏បាននិយាយបន្ទាប់ពីសុន្ទរកថារបស់លោក ហ៊ុន សែន កាលពីថ្ងៃអង្គារដែរនោះ បាននិយាយការពារការដាក់គំនាបលើសកម្មជនស្លៀកពាក់ខ្មៅថា ជារឿងចាំបាច់ដើម្បីបញ្ចៀស ” ប្រទេសជាតិពីគ្រោះមហន្តរាយ”។
លោកបានមានប្រសាសន៍កាលពីថ្ងៃ អង្គារថា “ដោយមានឧទាហរណ៍ពីតំបន់មជ្ឈិមបូពា៌ និងអាហ្រ្វិកខាងជើងយើងឃើញថា មានបដិវត្តន៍ពណ៌កើតឡើងនៅទីនោះ ហើយវាធ្វើឲ្យប្រទេសជាតិទាំងមូលធ្លាក់ចូលក្នុងសង្គ្រាមផ្ទៃក្នុង។ យើងត្រូវតែ មានការប្រុងប្រយ័ត្ន”។
លោក មឿន ឈានណារិទ្ធ នាយកវិទ្យាស្ថានកម្ពុជាសម្រាប់ការសិក្សាផ្នែកសារព័ត៌មានបានលើកឡើងថា មិនថាមានស្ថានការណ៍ហាមឃាត់លើការតវ៉ាស្លៀកពាក់ពណ៌ដូចគ្នាយ៉ាងម៉េចទេ វានឹងជារឿងឆោតល្ងង់សម្រាប់លោក ហ៊ុន សែន ក្នុងការចាត់វិធានការផ្លូវច្បាប់លើកាសែតមួយ ខណៈប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយផ្សេងៗកំពុងស្ថិតក្នុងស្ថានភាពអយុត្តិធម៌បែបនេះ។
លោកបានមានប្រសាសន៍ថា “មិនដូចសាធារណជនទូទៅដែលគ្មានមធ្យោបាយគ្រប់គ្រាន់ដើម្បីឆ្លើយតបនឹងសេចក្តីរាយការណ៍ព័ត៌មានអវិជ្ជមាននោះ អ្នកនយោបាយមានមធ្យោបាយដើម្បីបញ្ជាក់អំពីអត្ថបទដោយផ្ញើលិខិតទៅកាន់និពន្ធនាយក ឬធ្វើសន្និសីទកាសែត”។
លោកបានមានប្រសាសន៍បន្តថា ”មានឱកាសជាច្រើនសម្រាប់ពួកគេក្នុងការកែតម្រូវ និងបញ្ជាក់ និងដើម្បីបញ្ចូលព័ត៌មានដែលមិនត្រូវបានបញ្ចូលនៅក្នុងសេចក្តីរាយការណ៍ដំបូង។ ប៉ុន្តែ ការដោះស្រាយតាមរយៈការបញ្ចេញប្រតិកម្មអវិជ្ជមាន ឬធ្ងន់ធ្ងរពេកចំពោះសេចក្តីរាយការណ៍មួយ វាអាចធ្វើឲ្យស្ថានភាពកាត់តែអាក្រក់ទៅវិញទេ”។
លោក ខៀវ កាញារីទ្ធ រដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងព័ត៌មានមិនបានឆ្លើយតបនឹងសំណើសុំអត្ថាធិប្បាយទេកាលពីម្សិលមិញ។ ទោះជាយ៉ាងណានៅក្នុងសារមួយកាលពីថ្ងៃអង្គារ លោកបានលើកឡើងថា លោកជួនកាលត្រូវតែបញ្ចុះបញ្ចូលមន្ត្រីរដ្ឋាភិបាលឲ្យឈប់រំខានប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយ។ លោកបានមានប្រសាសន៍ថា “សាររបស់ខ្ញុំផ្ញើជូនអាជ្ញាធរ និងរដ្ឋាភិបាលមានន័យច្បាស់ណាស់គឺ កុំសម្លាប់អ្នកនាំសារ”។ លោក ចាយ រ៉ាម៉ាន អ្នកនាំពាក្យស្ថានទូតអាមេរិកបានលើកឡើងកាលពីម្សិលមិញថា ស្ថានទូតបានដឹងអំពីការគំរាមចាត់វិធានការផ្លូវច្បាប់របស់លោក ហ៊ុន សែន ហើយ ហើយកំពុងតែតាមដានករណីនេះ។ លោកបានមានប្រសាសន៍ថា ” ស្ថានទូតអាមេរិកដឹងអំពីសេចក្តីរាយការណ៍ទាំងនេះហើយ ហើយកំពុងតែតាមដានស្ថានភាពនេះយ៉ាងយកចិត្តទុកដាក់”។
លោកបានបន្ថែមទៀតថា “រដ្ឋាភិបាលអាមេរិកគាំទ្រសេរីភាពបញ្ចេញមតិយ៉ាងមុតមាំនៅក្នុងគ្រប់ទម្រង់ទាំងអស់រួមទាំងតាមរយៈប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយផងដែរ។សេរីភាពសារព័ត៌មានរឹងមាំគឺមានសារៈសំខាន់ណាស់សម្រាប់ការអភិវឌ្ឍសេដ្ឋកិច្ចនយោបាយ និងសង្គម ប្រកបដោយចីរភាព”។
លោក សម រង្ស៊ី មេដឹកនាំគណបក្សប្រឆាំងបានលើកឡើងថា ប្រសិនបើលោក ហ៊ុន សែន ចាត់វិធានការផ្លូវច្បាប់លើអត្ថបទនេះ វាមានតែបង្ហាញឲ្យឃើញពីការខិតខំថ្មីៗបំផុតរបស់រដ្ឋាភិបាលក្នុងការគាបសង្កត់សេរីភាពបញ្ចេញមតិនៅក្នុងប្រទេស ខណៈការបោះឆ្នោតកាន់តែកាន់តែខិតជិតមកដល់នោះ។
លោក សម រង្ស៊ី ដែលកំពុងរស់នៅប្រទេសបារាំងក្រោយពេលនិរទេសខ្លួនឯងដើម្បីគេចពីការកាត់ទោសឲ្យជាប់ពន្ធនាគារពីបទបរិហារកេរ្តិ៍នោះ បានមានប្រសាសន៍ថា ”ប្រសិនបើនរណាម្នាក់ត្រូវប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយណាមួយដកស្រង់សម្តីខុស គេគួរតែស្នើឲ្យមានការចុះផ្សាយសេចក្តីកែតម្រូវ”។
លោកបានមានប្រសាសន៍បន្ថែមថា “មិនចាំបាច់ទៅប្តឹង ឬគំរាមប្តឹងកាសែតណាមួយនោះទេ ជាពិសេសនៅក្នុងប្រទេសមួយដូចប្រទេសកម្ពុជា ដែលតុលាការមិនឯករាជ្យ ហើយការបរិហារកេរ្តិ៍នៅតែត្រូវបានចាត់ទុកជាបទល្មើស ដើម្បីបើកផ្លូវឲ្យរដ្ឋាភិបាលគាបសង្គត់លើសារព័ត៌មាន និងបន្តរឹតបន្តឹងសេរីភាពបញ្ចេញមតិ”។
លោក អ៊ូ វីរៈ អ្នកនយោបាយឯករាជ្យដែលជាប្រធានអង្គការវេទិកាអនាគតនិងដែលបានបង្ហាញខ្លួននៅក្នុងតុលាការកាលពីម្សិលមិញសម្រាប់សំណុំរឿងបរិហារកេរ្តិ៍ប្តឹងដោយគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជានោះ បានលើកឡើងថា ការគំរាមកាលពីម្សិលមិញរបស់លោក ហ៊ុន សែន គឺពិតជាមានបំណងគាបសង្កត់ការបញ្ចេញមតិដោយសេរីមុនការបោះឆ្នោតនៅក្នុងឆ្នាំ២០១៧ និងឆ្នាំ២០១៨។
លោកបានមានប្រសាសន៍ថា “ដូចដែលខ្ញុំបាននិយាយពីមុនមកហើយ រដូវកាលបោះឆ្នោតនឹងមកដល់ក្នុងពេលឆាប់ៗ។ វានៅតែពាក់ព័ន្ធនឹងបញ្ហាហ្នឹង ប៉ុន្តែរូបភាពធំនោះគឺថា គណបក្សប្រជាជនកម្ពុជាតែងតែស្វែងរកមធ្យោបាយដើម្បីក្តោបក្តាប់អំណាច”។
លោកបានបន្ថែមថា “ការដាក់អ្នករិះគន់បុគ្គលឯករាជ្យរួមទាំងប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយឲ្យស្ថិតនៅក្នុងស្ថានភាពលំបាក មានតាំងពីអតីតកាលមក ហើយឥឡូវនេះពួកគេកំពុងតែស្វែងរកវិធីថា តើត្រូវជំរុញឲ្យភាពផ្តាច់ការ មាន ដំណើរទៅមុខ និងធ្វើឲ្យពលរដ្ឋមិនហ៊ានបញ្ចេញមតិតាមរបៀបណា”។
លោក អ៊ូ វីរៈ បានលើកឡើងទៀតថា ស្របពេលមានបណ្តឹងផ្លូវច្បាប់ខុសៗគ្នាលើអ្នកឃ្លាំមើលសិទ្ធិមនុស្សមន្ត្រីអង្គការសហប្រជាជាតិ មន្ត្រីរៀបចំការបោះឆ្នោត និងតំណាងរាស្ត្រគណបក្សប្រឆាំងនោះ វាអាចទៅ រួចដែលគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជានឹងចាត់វិធានការលើកាសែតចុះផ្សាយជាភាសាអង់គ្លេស។
លោកបានមានប្រសាសន៍ថា “បណ្តឹងប្តឹងអ្នក មិនចំាបាច់គិតទេ វាហួសពីសមហេតុផល ឬហួសពីទៅរួចទៀត។ ពីមុនមិនអាចទៅរួចមែន ប៉ុន្តែ ឥឡូវលែងអ៊ីចឹងទៀតហើយ”៕ សុខុម និង ស៊ុយឈាង