១៧ មេសា ២០១៩ គឺជាខួបគម្រប់ ៤៤ឆ្នាំ ដែលក្រុមខ្មែរក្រហមបានវាយយកក្រុងភ្នំពេញ ហើយក៏ជាថ្ងៃប្រកាសឡើងកាន់អំណាចដឹកនាំដោយ សាឡុត ស ហៅ ប៉ុល ពត។
ថ្ងៃទី១៧ មេសា ១៩៧៥ គឺជាថ្ងៃប្រវត្តិសាស្ត្រដ៏សំខាន់មួយដែលធ្វើឱ្យខ្មែរប្រុសស្រីដែលមានអាយុលើសពី ៤០ឆ្នាំឡើង នៅចងចាំថាជាថ្ងៃឈានទៅរកសោកនាដកម្មដ៏អាក្រក់សម្រាប់ពួកគេ។
ក្រោយវាយយកក្រុងភ្នំពេញដោយមានជំនួយពីកងទ័ពវៀតណាមរាប់ម៉ឺននាក់ ក្រុមខ្មែរក្រហមក៏បានចាប់ផ្តើមអនុវត្តផែនការទីមួយរបស់ខ្លួន គឺជម្លៀសប្រជាជនដែលរស់នៅក្នុងទីក្រុង ឬទីប្រជុំជន ឆ្ពោះទៅកាន់ទីជនបទក្រោមកម្ដៅថ្ងៃនារដូវប្រាំង។ ការជម្លៀសពលរដ្ឋដោយបង្ខំនាពេលនោះ បានធ្វើឱ្យមានសោកនាដកម្មជាច្រើនករណីកើតឡើង ពិសេសក្មេងតូចៗ ចាស់ជរា ស្ត្រីមានផ្ទៃពោះ ជនពិការ ជាដើម ត្រូវប្រឈមនឹងការបាត់បង់ជីវិតនាពេលនោះផងដែរ។
សាឡុត ស ហៅ ប៉ុល ពត ឬបងធំទី១ ធ្លាប់ផ្តល់បទសម្ភាសន៍ជាមួយទូរទស្សន៍យូហ្គោស្លាវី កាលពីឆ្នាំ១៩៧៨ បានលើកឡើងពីមូលហេតុនៃការជម្លៀសពលរដ្ឋចេញពីទីក្រុង ឬទីប្រជុំជន ដោយសាររបបថ្មីមិនអាចមានស្បៀងគ្រប់គ្រាន់សម្រាប់ទំនុកបម្រុងពលរដ្ឋទាំងនោះបាន ដោយប្រភពស្បៀងគឺមានតែនៅទីជនបទ បញ្ហាទម្លាក់គ្រាប់បែក និងបញ្ហាមួយចំនួនទៀត។
យ៉ាងណាក្តី របបនេះអាចដឹកនាំបានរយៈពេល ៣ឆ្នាំ ៨ខែ និង ២០ថ្ងៃ ដោយបន្សល់ទុកនូវបញ្ហា និងការឈឺចាប់ជាច្រើន ពិសេសការបាត់បង់ជីវិតមនុស្សជិត ២លាននាក់ ដែលបានស្លាប់អំឡុងពេលសម័យកម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យ ឬរបបខ្មែរក្រហមនេះ ហើយក៏ដួលរលំទៅវិញក្រោយពេលវៀតណាមដឹកនាំកងទ័ពរាប់ម៉ឺននាក់អមដោយអតីតកម្មាភិបាលខ្មែរក្រហមមួយចំនួន ដែលគេចខ្លួនទៅប្រទេសវៀតណាម បានវាយរបបនេះ និងវាយចូលគ្រប់គ្រងក្រុងភ្នំពេញកាលពីថ្ងៃទី៧ មករា ១៩៧៩ ប៉ុន្តែកម្លាំងខ្មែរក្រហមនៅតែបន្តតស៊ូនៅតាមព្រំដែនថៃ រហូតដល់កម្លាំងនេះត្រូវបញ្ចប់ទាំងស្រុងនៅឆ្នាំ១៩៩៨ បន្ទាប់ពីមានកិច្ចព្រមព្រៀងទីក្រុងប៉ារីស ដើម្បីបញ្ចប់ជម្លោះខ្មែរទាំង ៤ភាគី កាលពីឆ្នាំ១៩៩១។
អ្នកវិភាគឯករាជ្យ បណ្ឌិត ឡៅ ម៉ុងហៃ មានប្រសាសន៍ថា ថ្ងៃទី១៧ ខែមេសា ឆ្នាំ១៩៧៥ ខ្មែរស្លាប់ និងខ្ទេចខ្ទាំដោយសារលទ្ធិកុម្មុយនីស្តរបស់កាល់ម៉ាក (Karl Marx) ឡេនីន (Lenin) ម៉ៅ សេទុង (Mao Tse Tung) និងហូជីមិញ និងដោយសារមហិច្ឆតាដើម្បីផលប្រយោជន៍របស់ប្រទេសកុម្មុយនីស្ត។
បណ្ឌិត ឡៅ ម៉ុងហៃ បានសរសេរនៅលើគណនីហ្វេសប៊ុករបស់លោកថា ប៉ុល ពត និងខ្មែរក្រហមឯទៀតគ្រាន់តែជាអ្នកដៃដល់កាប់សម្លាប់ខ្មែរ និងកម្ទេចសង្គមខ្មែរដើម្បីបម្រើមហិច្ឆតា និងអំណាចរបស់ខ្លួន និងអនុវត្តមនោគមវិជ្ជាកុម្មុយនីស្តកសាងសង្គមថ្មីសន្លាងមួយនៅក្នុងប្រវត្តិសាស្ត្ររបស់មនុស្សជាតិទៅតាមគំនិត និងយុទ្ធសាស្ត្ររបស់ក្រុមមេគំនិតទាំងបួននាក់នោះ តាំងពីការច្បាំងយកអំណាចរហូតដល់ធ្វើឲ្យសម្រេចបាននូវសង្គមថ្មីនោះ។
លោកបន្តថា សង្គមថ្មីកុម្មុយនីស្តជាសង្គមសមូហភាព គ្មានកម្មសិទ្ធិឯកជនទាល់តែសោះ គ្មានលុយ គ្មានទីផ្សារ គ្មានសាសនា គ្មានសីលធម៌ គ្មានច្បាប់ គ្មានតុលាការ និងគ្មានសិទ្ធិសេរីភាព ហើយមនុស្សទាំងអស់ត្រូវស្មើគ្នា ធ្វើការទាំងអស់ ទទួលផលស្មើគ្នា រស់នៅដូចគ្នា និងទទួលទានអាហាររួមគ្នា។
អ្នកវិភាគនយោបាយជើងចាស់រូបនេះអះអាងថា កុម្មុយនីស្តបានចែកមនុស្សជាក្រុមៗ មានទិសដៅដាច់ៗគ្នា ហើយអង្គការ ឬបក្សនោះជាអ្នកចាត់ចែងផលិតផលដែលក្រុមៗទាំងនោះបានបង្កើត និងរកបាន។
សង្គមថ្មីនោះ គឺគ្រប់គ្រងដោយរបបសមូហភាពឈរលើមូលដ្ឋានអំណាចផ្ដាច់ការរបស់វណ្ណៈអធន ដែលត្រូវធ្វើឲ្យសម្រេចនូវសង្គមថ្មី និងកសាងមនុស្សថ្មីសម្រាប់សង្គមថ្មីនោះបានក្នុងរយៈពេលដ៏ខ្លីបំផុត ដោយប្រើកម្លាំងញើសឈាមរបស់ប្រជាជនខ្លួនឯង មិនសំចៃជីវិតមនុស្សឡើយ មិនពឹងផ្អែកលើជំនួយពីអ្នកណាទាំងអស់ ដើម្បីការពារអធិបតេយ្យភាព និងឯករាជភាពរបស់ប្រទេស។
បណ្ឌិត ឡៅ ម៉ុងហៃ បញ្ជាក់ថា ក្នុងការច្បាំងយកអំណាច ពួកខ្មែរក្រហមអនុវត្តយុទ្ធសាស្ត្ររណសិរ្សបង្រួបបង្រួម ឬហៅថា United Front របស់ឡេនីន ដែលបានជោគជ័យក្នុងការធ្វើបដិវត្តន៍ឆ្នាំ១៩១៧ នៅប្រទេសរុស្ស៊ី។ រណសិរ្សបង្រួបបង្រួមនេះ អនុវត្តថ្នាក់អន្តរជាតិផង និងថ្នាក់ជាតិផង។ លោកបន្តថា ដូចពួកកុម្មុយនីស្តឯទៀតដែរ ពួកខ្មែរក្រហមបានអនុវត្តទ្រឹស្ដី និងយុទ្ធសាស្ត្រ ម៉ៅ សេទុង គឺអំណាចបានមកពីចុងកាំភ្លើង និងយកជនបទហ៊ុមព័ទ្ធក្រុង ព្រមទាំងគំនិតកសាងជាតិដោយខ្លួនឯង មិនពឹងផ្អែកលើប្រទេសឯទៀត។
បណ្ឌិត ឡៅ ម៉ុងហៃ អះអាងថា ដោយសារមហិច្ឆតា និងមនោគមវិជ្ជាកុម្មុយនីស្តនេះហើយបានជាប្រទេសកុម្មុយនីស្តមិនដែលប្រឆាំងនឹងអំពើឃោរឃៅរំលោភសិទ្ធិមនុស្សរបស់ខ្មែរក្រហមទាល់តែសោះ គឺមានតែចេញមុខការពាររបបខ្មែរក្រហមទៅវិញ នៅពេលដែលប្រទេសលោកសេរីខ្លះ និងអង្គការអន្តរជាតិ លើកឡើងនូវអំពើឃោរឃៅយង់ឃ្នងរបស់ក្រុមខ្មែរក្រហមនៅក្នុងក្រុមប្រឹក្សាសិទ្ធិមនុស្សរបស់អង្គការសហប្រជាជាតិ នៅខែមីនា និងខែកញ្ញា ឆ្នាំ១៩៧៨៕