ក្នុងស្ថានភាពដែលពិភពលោកកំពុងធ្លាក់ក្នុងសង្រ្គាម ជំងឺផ្លូវដង្ហើមកូវិដ ១៩ បែរជាប្រទេសចិន ដែលទើបឈ្នះនឹងសង្រ្គាមនេះ កំពុងត្រូវបានពិភពលោក ចោទថា ជាប្រទេសបង្កហានិភ័យកាន់តែខ្លាំង នៅ តំបន់សមុទ្រចិនខាងត្បូង។
ប្រទេសមហាយក្សមួយនេះ បានកំពុងវាតទីកាន់កាប់ដែនទឹកនៅប្រជុំកោះ ស្រ្តាតលី នៃតំបន់សមុទ្រចិនខាងត្បូងដែលសំបូរធនធាន សមុទ្រយ៉ាងសម្បើង។ ចិននៅពេលនេះ ត្រូវបានវៀតណាម និងហ្វីលីពីនចោទថា បានឈ្លានពាន ដែនទឹករបស់ពួកគេ ដោយមិនបានគោរពច្បាប់អន្តរជាតិឡើយ។ទោះជា ប្រទេសពីរនេះគំរាមប្ដឹងបន្តទៀតទៅ កាន់តុលាការមជ្ឈឹត្តការអន្តរជាតិ ក៏ដោយក៏ចិនមិនខ្លាចបន្តិចឡើយ គឺកាន់តែបង្កសកម្មភាព ឈ្លានពានទៅមុខទៀត។
ប៉ុន្តែសម្រាប់ប្រទេស ឥណ្ឌូនេស៊ី មិនដូចប្រទេសពីរនេះទេគឺមិនទទួលយកសំណើរបស់ចិន ដែលសុំចរចាអំពីដែនទឹកត្រួតស៊ីគ្នា នៅសមុទ្រចិនខាងត្បូងឡើយ។ ជំហររបស់រដ្ឋាភិបាលក្រុងហ្សាការតាដូច្នេះ ហាក់ដូចជាទះកាំភ្លៀងមហាយក្សចិន ហើយប្រាប់ថាកុំប្រមាថប្រទេសតូចតាចមួយនេះ។សារព័ត៌មាន Benar News បានចុះផ្សាយថាឥណ្ឌូនេស៊ីបានប្រាប់ទៅទីក្រុងប៉េកាំង ថាចិនគ្មានដែនទឹករបស់ខ្លួននៅតំបន់ដែលក្រុងប៉េកាំងអះអាងថាត្រួតស៊ីគ្នានឹងដែនទឹកឥណ្ឌូនេស៊ីនោះទេ។
សំណើរបស់ចិនត្រូវបានមើលឃើញថា មានខ្លឹមសារប្រាស់ចាកនឹងលិខិតរបស់ខ្លួនដែលបានផ្ញើទៅអគ្គលេខាធិការអង្គការសហប្រជាជាតិ Antonio Guterres កាលពីថ្ងៃអង្គារ ទី២ ខែមិថុនា ដែលក្នុងលិខិតនោះក្រុងប៉េកាំងខ្លួនឯងផ្ទាល់បានអះអាងថា ខ្លួនគ្មានជម្លោះអធិបតេយ្យភាពនឹងឥណ្ឌូនេស៊ីទេ ហើយស្រាប់តែមិនបានប៉ុន្មានថ្ងៃផង ប្រទេសដ៏ធំ មួយនេះបានដាក់សំណើសុំចរចាជាមួយនឹងរដ្ឋាភិបាល ក្រុងហ្សាការតា ដោយអះអាងថាដែនទឹករបស់ខ្លួនមានត្រួតស៊ីគ្នានឹងដែនទឹកឥណ្ឌូនេស៊ីនៅក្នុងតំបន់សមុទ្រចិនខាងត្បូង។
លិខិតរបស់ទីក្រុងប៉េកាំងត្រូវបានគេមើលឃើញថា ជាការឆ្លើយតបទៅនឹងកំណត់ទូតមួយធ្វើឡើងដោយរដ្ឋាភិបាលឥណ្ឌូនេស៊ី ដែលបានបញ្ជូនទៅអគ្គលេខាធិការអង្គការសហប្រជាជាតិកាលពីថ្ងៃទី២៦ ខែឧសភា ដែលក្នុងលិខិតនោះក្រុងហ្សាកាតា បានច្រានចោលផែនទីស្ទង់ដែនទឹកសមុទ្ររបស់ចិនហើយបានប្រកាសថាឥណ្ឌូនេស៊ីពុំដែលមានដែនទឹកត្រួតស៊ីគ្នាជាមួយចិននៅក្នុងផ្នែកណាមួយនៃសមុទ្រចិនខាងត្បូងនោះឡើយ។ក្រុងហ្សាការតាបញ្ជាក់ថា ដែនទឹកទាំងនោះជារបស់ឥណ្ឌូនេស៊ីមានជាប្រវត្តិសាស្ត្រមកហើយ។
លោក Damos Dumoli Agusman អគ្គនាយកនៃសន្ធិសញ្ញានិងច្បាប់ អន្ដរជាតិនៃក្រសួងការបរទេសឥណ្ឌូនេស៊ីបានប្រាប់សារព័ត៌មាន BenarNews ថាបើយោងតាមច្បាប់សមុទ្រ UNCLOS 1982 របស់ អង្គការសហប្រជាជាតិ គឺឥណ្ឌូនេស៊ីពុំមានដែនទឹកត្រួតស៊ីគ្នាជាមួយនឹងសាធារណរដ្ឋចិននោះទេ ដូច្នេះឥណ្ឌូនេស៊ីមិនចាំបាច់ទទួលយកសំណើសុំចរចារបស់ទីក្រុងប៉េកាំងនោះទេ។យោងតាមសេចក្ដីថ្លែងការណ៍ កាលពី ខែមករា ឆ្នាំ២០២០ ក្រសួងការបរទេសឥណ្ឌូនេស៊ីបានបញ្ជាក់ថាក្រុងហ្សាកាតាពិតជាគ្មានជម្លោះដែនទឹកជាមួយចិន នៅសមុទ្រចិនខាងត្បូងនោះទេ។បើផ្អែកតាមច្បាប់សមុទ្រអន្ដរជាតិឆ្នាំ១៩៨២ បានបញ្ជាក់ច្បាស់ថាឥណ្ឌូនេស៊ីមិនចាំបាច់ទទួលយកសំណើពីទីក្រុងប៉េកាំងមកពិនិត្យនោះទេ។ នេះជាការបញ្ជាក់ឡើងវិញរបស់លោកដាម៉ូស។
ប៉ុន្ដែនៅក្នុងលិខិតផ្ញើទៅអគ្គលេខាធិការអង្គការសហប្រជាជាតិគឺប្រទេសចិនបានអះអាងថាសិទ្ធិ និងអត្ថប្រយោជន៍របស់ខ្លួននៅក្នុងតំបន់សមុទ្រចិនខាងត្បូងគឺជាដែនទឹកប្រវត្តិសាស្រ្ដរបស់ខ្លួនស្របនឹងច្បាប់អន្ដរជាតិ។ទោះបីជាចិនគ្មានជម្លោះដែនទឹកនេះនឹងឥណ្ឌូនេស៊ីក៏ដោយតែក្រុងប៉េកាំងត្រូវការបញ្ជាក់ឱ្យបានច្បាស់ថាទីណាជាដែនទឹករបស់ចិន ហើយ ទីណាជាដែនទឹកឥណ្ឌូនេស៊ី។
លិខិតរបស់ចិនបានបញ្ជាក់ទៀតថាចិនពិតជាមានបំណងចង់ដោះស្រាយដែនទឹកត្រួតស៊ីគ្នាតាមរយៈការចរចាយ៉ាងពិតប្រាកដជាមួយឥណ្ឌូនេស៊ី ដើម្បីធ្វើឲ្យមានស្ថេរភាព និងសន្តិភាព ក្នុងតំបន់ ប៉ុន្ដែឥណ្ឌូនេស៊ីបានប្រកាសថាសំណើ របស់ចិនសុំចរចាទ្វេភាគី គឺមិនអាចទៅរួចទេ ហើយក៏គ្មានហេតុផលច្បាប់ អន្ដរជាតិមកចរចានឹងឥណ្ឌូនេស៊ីនោះដែរ។
អ្នកវិភាគម្នាក់ទៀតដែលជាអ្នកស្រាវជ្រាវច្បាប់សមុទ្រអន្ដរជាតិនៅឯសកលវិទ្យាល័យ Gadjah Mada គឺលោក Andi Arsana បានហៅសំណើររបស់ចិន ថាជាសំណើគ្មានហេតុផលត្រឹមត្រូវ និងបានបង្កអោយខ្លួនរងភាពអាម៉ាស់ទៅវិញទេ។ប្រទេសក្នុងសមាគមអាស៊ានចំនួនបួនរួចមកហើយដែលកំពុងមានជម្លោះនឹងចិនក្នុងនោះវៀតណាម ហ្វីលីពីន ព្រុយណេ និងម៉ាឡេស៊ី។ចំពោះប្រទេស ឥណ្ឌូនេស៊ី ត្រូវបានមើលឃើញថា ចិន កំពុងទាញប្រទេសនេះឲ្យចូលទៅក្នុងជម្លោះដែនទឹកដែរ ដែលនាំឲ្យឥណ្ឌូនេស៊ីក្លាយជាប្រទេសទីប្រាំក្នុងសមាគមអាស៊ាន មានជម្លោះសមុទ្រចិនខាងត្បូង ។
តំបន់សមុទ្រចិនខាងត្បូងមានផ្ទៃដី៣លានគីឡូម៉ែត្រក្រឡាការ៉េ។ប្រទេសមហាយក្សចិនគឺក្នុងរយៈពេលជាងមួយទសវត្សមកនេះត្រូវបានរាយការណ៍ថាបានរឹបអូសយកកោះជាច្រើនរបស់ប្រទេសជិតខាងមកធ្វើជារបស់ខ្លួន។ នៅតំបន់នោះ ក្រុងប៉េកាំងក៏បានសាងសង់កោះសិប្បនិម្មិតចំនួនជិត១០កោះ ហើយកោះទាំងនោះសុទ្ធសឹងជាមូលដ្ឋានកងទ័ពរបស់ខ្លួនថែមទៀត។មានការព្រមានថាសមុទ្រចិនខាងត្បូងពេលនេះបានកំពុងធ្លាក់ក្នុងស្ថានភាពតានតឹងដោយសារតែចិនធ្វើសកម្មភាពយ៉ាងខ្លាំងខណៈពិភពលោកកំពុងតែធ្លាក់ក្នុងវិបត្តិកូវីដ-19។
សហរដ្ឋអាមេរិកដែលជាប្រទេសមហាអំណាចតែងតែបញ្ជូននាវាចម្បាំងរបស់ខ្លួនទៅកាន់តំបន់នោះដើម្បីគម្រាមចិនមិនឱ្យត្រួតត្រាតំបន់នោះបានឡើយ។នាយករដ្ឋមន្រ្ដីសិង្ហបុរីលោក លី ស៊ានឡុង បានធ្វើបទវិភាគមួយដោយដាក់ចំណងជើងថាចិនគ្មានឱកាសដើម្បីត្រួតត្រាសន្ដិសុខតំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍ជំនួសអាមេរិកបានឡើយ។ លោក លី ស៊ានឡុង បានវិភាគថាចិន ទោះបីខិតខំពង្រីកឥទ្ធិពលរបស់ខ្លួនតាមរយៈពាណិជ្ជកម្ម ឬពង្រីកកូនបំណុល នៅតំបន់អាស៊ានច្រើនជាងអាមេរិកក៏ដោយប៉ុន្ដែមិនមានលទ្ធភាពដើម្បីគ្រប់គ្រងសន្ដិសុខនេះដោយលើសលុបបានឡើយ។លោកបន្តថា ប្រទេសមួយចំនួននៅសមាគមអាស៊ានក៏មិនប្រាកដថាទទួលយកកម្លាំងសន្ដិសុខរបស់ចិនជំនួសបានដែរលើកលែងប្រទេសមួយ ឬ២ប៉ុណ្ណោះ ដែលជាកូនបំណុលពាន់លានដុលា្លររបស់ចិន។
ជាការកត់សំគាល់មួយទៀតនោះ ខណៈប្រទេសឥណ្ឌា កំពុងប្រឈមនឹងវិបត្តិជំងឺកូវិដ ធ្ងន់ធ្ងរ គឺកងទ័ពប្រទេសចិន បានជ្រាតចូលព្រំដែនឥណ្ឌា នៅតំបន់ជួរភ្នំ ហិមម៉ាល័យ កាលពីប៉ុន្មានសប្ដាហ៍មកនេះ ដោយកងទ័ពឥណ្ឌាបាន ដេញពួកគេឲ្យត្រឡប់ចូលព្រំដែនរបស់ខ្លូនវិញក្រោយពីប៉ះទង្គិចគ្នាមួយប្រ៉ាវ។
ប្រទេសមហាយក្សទាំងពីរនេះ សុទ្ធតែមានអាវុធនុយក្លេអ៊ែរដូចគ្នា។ សហរដ្ឋអាមេរិក ទោះជា បានអំពាវនាវអោយភាគីទាំង២ អត់ធ្មត់ក៏ដោយ ប៉ុន្តែបានព្រមានចិនកុំ អោយបង្កភាពតានតឹង នៅពេលពិភពលោកជួបនឹងសង្រ្គាមកូវិដ- ១៩នេះ៕