មន្ត្រីជាន់ខ្ពស់គណបក្សប្រជាធិបតេយ្យមូលដ្ឋាន (GDP) លើកឡើងថា ស្រុកខ្មែរគួរតែលុបបំបាត់ទោសក្បត់ជាតិ ដើម្បីកុំឲ្យអ្នកដឹកនាំនយោបាយយកបញ្ញត្តិនៃទោសនេះទៅប្រើដោយខុសទំនង ដូចជាការចោទប្រកាន់លើយុវជនការពារបរិស្ថានកាលពីពេលថ្មីៗនេះថាជាជនក្បត់ជាតិជាដើម។
ការអះអាងនេះ ធ្វើឡើងបន្ទាប់ពីតុលាការក្រុងភ្នំពេញបានសម្រេចចោទប្រកាន់យុវជនការពារបរិស្ថាន ៣រូបពីបទប្រមាថអង្គព្រះមហាក្សត្រ និងរួមគំនិតក្បត់។
អគ្គលេខាធិការគណបក្សប្រជាធិបតេយ្យមូលដ្ឋាន បណ្ឌិត សាម អ៊ីន បានសរសេរលើគណនី Facebook របស់លោកកាលពីថ្ងៃទី២០ ខែមិថុនា ឆ្នាំ២០២១ ថា អ្នកដឹកនាំមួយចំនួនតែងតែត្រូវបានគេចោទថាជាជនក្បត់ជាតិ ដោយសារតែពួកគេបញ្ចេញមតិរិះគន់ ឬធ្វើសកម្មភាពប្រឆាំងនឹងអ្នកកាន់អំណាច ឬប្រឆាំងនឹងគោលនយោបាយណាមួយរបស់រដ្ឋាភិបាលដែលកំពុងតែក្តោបក្តាប់អំណាច។
លោកអះអាងថា ការចោទមេដឹកនាំប្រឆាំងដែលតែងជំទាស់ទៅនឹងការដឹកនាំរបស់រដ្ឋាភិបាលថាជាជនក្បត់ជាតិ គឺមានតាំងតែពីមុនមកម៉្លេះ ដូចជាលោក ព្រាប អិន សម្ដេចព្រះនរោត្តម សីហនុ លោកសេនាប្រមុខ លន់ នល់ លោក ហ៊ូ យន់ លោក ប៉ែន សុវណ្ណ និងមេដឹកនាំបក្សប្រឆាំងសព្វថ្ងៃនេះ គឺលោក កឹម សុខា ជាដើម ដែលត្រូវបានគេចោទថាជាជនក្បត់ជាតិ។ លើសពីនេះ យុវជនខ្មែរដែលធ្វើសកម្មភាពការពារបរិស្ថាន ក៏ត្រូវបានអាជ្ញាធរចោទថាជាជនក្បត់ជាតិផងដែរ។
បណ្ឌិត សាម អ៊ីន បញ្ជាក់ថា នៅពេលស្វែងយល់អំពីប្រវត្តិសាស្ត្រខ្មែរ ការចោទជាតិសាសន៍ខ្លួនឯងថាជាជនក្បត់ជាតិ គឺជាហេតុផលដ៏ចម្បងមួយដែលបង្កឲ្យមានការបែកបាក់ជាតិយ៉ាងខ្លាំង។ ដូច្នេះដើម្បីបញ្ចប់វប្បធម៌នេះ កម្ពុជាត្រូវតែកែទម្រង់ប្រព័ន្ធយុត្តិធម៌របស់ខ្លួន បង្កើតប្រព័ន្ធអភិបាលកិច្ចល្អឲ្យបានត្រឹមត្រូវ និងកសាងប្រជាធិបតេយ្យចាស់ទុំសម្រាប់ជាមរតកទុកឲ្យកូនខ្មែរជំនាន់ក្រោយ។
កាលពីថ្ងៃទី២០ ខែមិថុនា ឆ្នាំ២០២១ សាលាដំបូងរាជធានីភ្នំពេញបានសម្រេចចោទប្រកាន់ស្ថាបនិកអង្គការមាតាធម្មជាតិ លោក អាឡិច ហ្គន់សាឡេស ដេវិតសុន និងយុវជនបរិស្ថាន ៣រូបទៀត ក្នុងនោះរួមមាន លោក លី ចន្ទ្រាតារ៉ាវុធ កញ្ញា ស៊ុន រដ្ឋា និងលោក យឹម លាងហ៊ី ពីបទប្រមាថអង្គព្រះមហាក្សត្រ និងរួមគំនិតក្បត់តាមមាត្រ៤៣៧ (ស្ទួន) និងមាត្រា៤៥៣ នៃក្រមព្រហ្មទណ្ឌ។
ការចោទប្រកាន់នេះ ធ្វើឡើងបន្ទាប់ពីព្រះរាជអាជ្ញារងសាលាដំបូងរាជធានីភ្នំពេញ លោក សេង ហៀង បានចេញដីកាកាលពីថ្ងៃទី១៦ ខែមិថុនា ឆ្នាំ២០២១ ឲ្យយុវជនបរិស្ថានរបស់អង្គការចលនាមាតាធម្មជាតិទាំងនោះចូលខ្លួនដើម្បីសាកសួរពីដំណើររឿងអំពើបង្កឲ្យមានអសន្តិសុខសង្គម ដែលតុលាការសង្ស័យថា ពួកគេមានអង្គការចាត់តាំងខុសច្បាប់ និងប្រើប្រាស់ហិរញ្ញប្បទានភេរវកម្មនាពេលកន្លងមក។
ជុំវិញបញ្ហានេះ ប្រធានក្រុមអ្នកវិភាគវ័យក្មេង កញ្ញា លី ស្រីស្រស់ បានសរសេរលើគណនី Facebook របស់ខ្លួនកាលពីថ្ងៃទី២០ ខែមិថុនា ឆ្នាំ២០២១ ថា ក្នុងនាមជាសកម្មជនបរិស្ថានដែលគិតគូរពីបញ្ហាសង្គម គឺមិនមែនជារឿងងាយស្រួលនោះឡើយ ព្រោះថាពួកគេតែងតែប្រឈមនឹងបញ្ហាលំបាកៗជាច្រើន ក្នុងនោះមានបញ្ហាហិរញ្ញវត្ថុ សម្ពាធគ្រួសារ និងការរើសអើង ជាពិសេសគឺសុវត្ថិភាពផ្ទាល់ខ្លួនតែម្តង។
កញ្ញា លី ស្រីស្រស់ បានលើកឡើងថា មនសិការ ការតាំងចិត្ត ការគិតគូរពីប្រយោជន៍សង្គម និងការផ្លាស់ប្ដូរជាវិជ្ជមាននៅកម្ពុជា គឺជាកិច្ចការដែលសកម្មជនបរិស្ថាន និងសកម្មជនផ្សេងទៀតបានប្រកាន់ខ្ជាប់ ប៉ុន្តែការលះបង់ និងការប្រឹងប្រែងទាំងនេះ តើពួកគេនឹងទទួលបាននូវការរើសអើង ការចាប់ឃុំ និងការចោទថាក្បត់ជាតិ ឬគួរតែទទួលបាននូវការស្ងើចសរសើរ និងការលើកទឹកចិត្តពីរដ្ឋាភិបាល?
ទាក់ទងនឹងបញ្ហាបរិស្ថាន និងព្រៃឈើនៅកម្ពុជា កាលពីថ្ងៃទី១៧ ខែមិថុនា ឆ្នាំ២០២១ សហរដ្ឋអាមេរិកបានសម្រេចបញ្ចប់ការផ្តល់ជំនួយដល់រដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា លើគម្រោងព្រៃឡង់បៃតង ដែលមានទំហំទឹកប្រាក់ជាង ១០០លានដុល្លារអាមេរិក ក្រោមហេតុផលថា អាជ្ញាធរកម្ពុជាមិនបានធ្វើការកាត់ទោស ឬចាត់វិធានការច្បាប់ចំពោះឈ្មួញទុច្ចរិតដែលបានប្រព្រឹត្តបទល្មើស និងការបំផ្លាញព្រៃឈើដោយខុសច្បាប់ក្នុងតំបន់អភិរក្សព្រៃឡង់នេះទេ។ ប៉ុន្តែពួកគេបែរជាព្យាយាមធ្វើទុក្ខបុកម្នេញសហគមន៍មូលដ្ឋាន និងសង្គមស៊ីវិលដែលជាដៃគូរបស់ខ្លួន ស្របពេលដែលអ្នកទាំងនោះបានបង្ហាញពីកង្វល់ដ៏សមហេតុផលលើការបាត់បង់ធនធានធម្មជាតិរបស់កម្ពុជាទៅវិញ។
កាលពីថ្ងៃទី៥ ខែឧសភា ឆ្នាំ២០២១ សាលាដំបូងរាជធានីភ្នំពេញបានកាត់ទោសឲ្យយុវជនបរិស្ថាននៃអង្គការចលនាមាតាធម្មជាតិ រួមមាន លោក ថុន រដ្ឋា លោក អាឡិច កញ្ញា ភួន កែវរស្មី កញ្ញា ឡុង គន្ធា និងកញ្ញា ជា គន្ធី ម្នាក់ៗឱ្យជាប់ពន្ធនាគាររយៈពេលចាប់ពី ១៨ខែទៅដល់ ២០ខែ និងពិន័យជាប្រាក់ចំនួន ៨លានរៀលផងដែរ៕