កម្ពុជាបានចូលជាសមាជិករបស់សមាគមប្រជាជាតិអាស៊ីអាគ្នេយ៍ នៅឆ្នាំ១៩៩៩។ រាជាណាចក្រនេះធ្លាប់ធ្វើជាប្រធានអាស៊ាននៅឆ្នាំ២០១២។
កម្ពុជានៅពេលនោះ ត្រូវបានគេរិះគន់យ៉ាងខ្លាំងថាលម្អៀងទៅរកចិន ដោយធ្វើឱ្យអាស៊ានបរាជ័យក្នុងការចេញសេចក្តីថ្លែងការណ៍រួមជាលើកដំបូងនៅក្នុងប្រវត្តិសាស្ត្ររយៈពេល ៤៥ឆ្នាំរបស់សមាគមនេះ គឺនៅពេលនោះ កម្ពុជាត្រូវបានគេរាយការណ៍ថាបានបដិសេធមិនឱ្យបញ្ចូលភាសានូវការរិះគន់ ឬវាយប្រហារអំពីសកម្មភាពរបស់នាវាចិននៅសមុទ្រចិនខាងត្បូងនោះទេ។
ជម្លោះសមុទ្រចិនខាងត្បូងនៅពេលនោះ គឺត្រូវបានកត់សម្គាល់ថាពុំសូវមានភាពក្ដៅគគុកដូចពេលនេះទេ គឺឆ្នាំ២០១២ នោះ ចិនទើបងើបខ្លួនថ្មីថ្មោងជាមហាអំណាចសេដ្ឋកិច្ច ហើយជាមួយគ្នានោះ សហរដ្ឋអាមេរិកក៏ពុំទាន់ចាត់ទុកចិនថាជាគូប្រជែងខ្លាំងក្លាដែរ។ ចំណែកសមុទ្រចិនខាងត្បូងនៅពេលនោះ ក៏សហរដ្ឋអាមេរិកពុំសូវបញ្ជូននាវាចម្បាំងទៅកាន់ទីនោះដូចពេលនេះដែរ។
ក្នុងកាលៈទេសៈនេះហើយ ទំនងនឹងធ្វើឱ្យកម្ពុជាកាន់តែប្រឈមមុខនឹងផលវិបាកថែមទៀតក្នុងនាមជាប្រធានអាស៊ាននៅឆ្នាំ២០២២ នៅឆ្នាំក្រោយនេះ។
បញ្ហាសមុទ្រចិនខាងត្បូង ត្រូវបានបារម្ភថា អាចបណ្តាលឱ្យមានការបែកបាក់រវាងសមាជិកអាស៊ាន ហើយអាចធ្វើឱ្យអន្តរាយដល់ការសាមគ្គីភាពក្នុងចំណោមសមាជិកនៃសមាគមតំបន់មួយនេះ។
បើទោះបីជាកម្ពុជាបានអះអាងអំពីជំហរអព្យាក្រឹតរបស់ខ្លួនជាប្រទេសដែលមិនទាមទារ និងបានលើកទឹកចិត្តដល់វិធីសាស្ត្រនៃការចរចាទ្វេភាគី ដើម្បីដោះស្រាយជម្លោះនៅសមុទ្រចិនខាងត្បូងតាមការចង់បានរបស់ភាគីចិន ក៏ដោយ គឺកម្ពុជានៅតែមិនអាចអនុវត្តបានការសន្យារបស់ខ្លួនឡើយ។
ក្នុងស្ថានភាពនោះ សមាជិកអាស៊ានដែលមានជម្លោះជាមួយចិន ដូចជាហ្វីលីពីន និងវៀតណាម ចង់ឱ្យបញ្ហាសមុទ្រចិនខាងត្បូងត្រូវបានដោះស្រាយពហុភាគីតាមរយៈអាស៊ាន។ តែនៅពេលនេះ ហ្វីលីពីន ក្រោមការដឹកនាំរបស់បុរសខ្លាំង រ៉ូឌ្រីហ្គោ ឌូទើតេ ដែលកាន់សាលក្រមជ័យជម្នះក្នុងដៃនៃតុលាការអាជ្ញាកណ្ដាលអន្តរជាតិ ឆ្នាំ២០១៦ គឺបុរសនេះមិនមានឆន្ទៈក្នុងការប្រឈមមុខជាមួយនឹងចិន ជុំវិញជម្លោះដែនសមុទ្រសព្វថ្ងៃនេះទេ។
បុរសខ្លាំងម្នាក់នេះ ត្រូវមើលឃើញថា រណបចិន ក្រោមប្រាក់កម្ចីពាន់លានដុល្លារពីប្រទេសមហាយក្សនៅអាស៊ីមួយនេះ។ នេះអាចជាការលើកទឹកចិត្តផងដែរក៏ថាបានចំពោះតួនាទីកម្ពុជា ដែលចង់ធ្វើតាមបំណងរបស់មេដឹកនាំហ្វីលីពីន រូបនេះ។
ម្ល៉ោះហើយ បើគិតពីសេណារីយ៉ូ គឺអាក្រក់ម្ដងទៀត គឺពិភពលោកអាចមើលឃើញការបរាជ័យមួយទៀតនៃការទូតរបស់អាស៊ាន បើកម្ពុជាមិនអាចផ្សះផ្សាផលប្រយោជន៍ផ្សេងៗគ្នានៃប្រទេសជាសមាជិកទាំង ១០ របស់អង្គការតំបន់មួយនេះ ហើយពេលនោះកម្ពុជានឹងត្រូវបានវាយប្រហារថាជារដ្ឋសមាជិកមួយរបស់អាស៊ានលម្អៀងចិនកាន់តែខ្លាំង ដែលនឹងអាចអន្តរាយដល់មុខមាត់អន្តរជាតិរបស់កម្ពុជា និងអាស៊ានមិនខាន។
នៅក្នុងជំនួបជាមួយរដ្ឋមន្ត្រីការបរទេសអាស៊ាន កាលពីពេលថ្មីៗនេះ ប្រមុខការទូតអាមេរិកក៏បានលើកឡើងករណីសមុទ្រចិនខាងត្បូងផងដែរ។ លោក Antoney Blinken បានស្នើឲ្យអាស៊ានប្រកាន់ជំហររួមគ្នា បើចង់ឱ្យចិនបញ្ឈប់នយោបាយវាតទី។
ផលវិបាករបស់កម្ពុជាមួយទៀតនោះ គឺការដោះស្រាយវិបត្តិហិង្សានយោបាយនៅភូមា ដែលបង្កឡើងដោយរដ្ឋប្រហារយោធាកាលពីខែកុម្ភៈ។
ប្រហែលជាប្រធានអាស៊ាន ប៊្រុយណេ នៅឆ្នាំនេះនឹងមិនអាចនាំប្រទេសភូមា ទៅរកភាពប្រក្រតីមុនការចប់អាណត្តិនោះទេ ខណៈឧត្តមសេនីយ៍ មីន អ៊ុងឡាំង មេរដ្ឋប្រហារបានបង្ហាញឆន្ទៈរបស់ខ្លួនប្រើហិង្សាប្រឆាំងនឹងក្រុមបាតុករស៊ីវិល ដើម្បីបន្តកាន់អំណាច ទោះបុរសនេះយល់ព្រមទទួលយកយន្តការប្រាំចំណុចរបស់មេដឹកនាំអាស៊ាន ដែលបានប្រជុំគ្នានៅទីក្រុងចាកាតារ កាលពីចុងខែមេសា កន្លងមកនេះក្ដី។
ប្រសិនបើវិបត្តិភូមា នៅតែមិនទាន់ដោះស្រាយ គឺប្រទេសកម្ពុជាអាចនឹងត្រូវទទួលបន្ទុកដោយមានភារកិច្ចធ្វើយ៉ាងណាត្រូវសម្របសម្រួលខ្លួនជួយបញ្ឈប់អំពើហិង្សាដែលកំពុងកើតមានលើជនស៊ីវិលដោយយោធាភូមានៃរបបសឹក មីន អ៊ុងឡាំង។ នេះហើយនឹងក្លាយជាការសាកល្បងដ៏លំបាកមួយនៃភាពជាអ្នកដឹកនាំអាស៊ានសម្រាប់ប្រទេសកម្ពុជា ក៏ព្រោះតែកំណត់ត្រាសិទ្ធិមនុស្សរបស់កម្ពុជា គឺមិនខុសនឹងប្រទេសភូមា ឡើយ។
កម្ពុជា ដឹកនាំដោយបុរសខ្លាំងដែលដឹងថាបក្សប្រជាជនរបស់ខ្លួនចាញ់ការបោះឆ្នោតយ៉ាងពិតប្រាកដនៅឆ្នាំ២០១៨ ក៏ប្ដឹងបក្សប្រឆាំងទៅតុលាការឱ្យរំលាយបក្សប្រឆាំង គឺបក្សសង្គ្រោះជាតិ ដោយចាប់សកម្មជនបក្សនេះរាប់សិបនាក់ដាក់គុកទៀតផង ជាមួយនឹងការរឹបអូសអាសនៈក្រុមប្រឹក្សាឃុំរបស់បក្សប្រឆាំងនេះនៅទូទាំងប្រទេស ដែលកើតចេញពីការបោះឆ្នោតឆ្នាំ២០១៦។
សំណួរមួយចោទសួរថា បើកម្ពុជាខ្លួនគេមិនខុសពីភូមាផង តើដើរតួនាទីម្ដេចនឹងកើតក្នុងឋានៈជាអ្នករកដំណោះស្រាយឱ្យប្រទេសភូមា។
សម្រាប់រឿងភូមា ក្រសួងការបរទេសសហរដ្ឋអាមេរិក បានស្នើសមភាគីអាស៊ីអាគ្នេយ៍ ត្រូវបញ្ឈប់អំពើហិង្សានៅក្នុងប្រទេសនេះ ហើយវិលត្រឡប់មករកលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ និងការដោះលែងអ្នកទោសនយោបាយទាំងអស់។
ក្នុងនោះ រដ្ឋមន្ត្រីការបរទេសសិង្ហបុរី បានតបថា សមាគមប្រជាជាតិអាស៊ីអាគ្នេយ៍ កំពុងធ្វើការដើម្បីពន្លឿនការអនុវត្តផែនការ ៥ចំណុចដែលមេដឹកនាំរបស់ពួកគេបានអនុម័តកាលពីថ្ងៃទី២៤ ខែមេសា។
ក្រៅពីជម្លោះដែនសមុទ្រ និងវិបត្តិភូមា អាស៊ាននិងចិន ក៏មានបញ្ហាបរិស្ថានដែលកំពុងរាលដាលនៅតំបន់ដីសណ្ដទន្លេមេគង្គ។ ការខូចខាតខាងបរិស្ថានយ៉ាងធ្ងន់ធ្ងរដែលបណ្តាលមកពីការធ្វើឱ្យខូចខាតនៃប្រព័ន្ធទន្លេមេគង្គលើ កំពុងបន្តកើតមាន ហើយបង្កផលប៉ះពាល់យ៉ាងខ្លាំងដល់ប្រជាជនរាប់លាននាក់នៅអាស៊ីអាគ្នេយ៍។
មានការលើកឡើងថា ចិនបន្តប្រើប្រាស់ឥទ្ធិពលរបស់ខ្លួននៅក្នុងដងទន្លេមេគង្គ ហើយសហរដ្ឋអាមេរិកបានបន្តការចូលរួមរបស់ខ្លួនតាមរយៈភាពជាដៃគូមេគង្គ-សហរដ្ឋអាមេរិក ខណៈដែលមហាអំណាចក្នុងតំបន់ដូចជាជប៉ុន និងកូរ៉េខាងត្បូង ក៏កំពុងឆ្ពោះមកកាន់ទន្លេមេគង្គដើម្បីសហប្រតិបត្តិការទូលំទូលាយជាមួយអាស៊ាន។ នេះយ៉ាងហោចណាស់ ក៏ចិន មើលឃើញថា កម្លាំងចម្រុះកំពុងគាបសង្កត់ចិន។
ការប្រកួតប្រជែងភូមិសាស្ត្រនយោបាយរវាងសហរដ្ឋអាមេរិក និងចិន ត្រូវបានគេមើលឃើញថាជាដាវមុខពីររបស់រដ្ឋជាសមាជិកអាស៊ានមួយនេះ ត្រូវដើរតួជាប៉ូលនយោបាយកណ្តាលរបស់អាស៊ាន និងការឯកភាពជាតិរបស់សមាគមមួយនេះផងដែរ។ តែបែបនេះ គឺប្រទេសកម្ពុជាកំពុងក្លាយជាប៉ូលកណ្ដាលនៃការប្រជែងខាងភូមិសាស្ត្រនយោបាយរវាងសហរដ្ឋអាមេរិក និងចិន ករណីសង្ស័យអំពីអនាគតមូលដ្ឋានទ័ពសមុទ្ររាមកម្ពុជា អាចជាទីតាំងឈរជើងរបស់កងទ័ពចិន ក្នុងតំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍។
ក្នុងដំណើរទស្សនកិច្ចនៅប្រទេសកម្ពុជា នាពេលថ្មីៗនេះ អ្នកស្រី Wendy Sherman អនុរដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងការបរទេសសហរដ្ឋអាមេរិក បានលើកឡើងអំពីការសង្ស័យនូវវត្តមានយោធាប្រទេសចិន ដោយជំរុញឱ្យថ្នាក់ដឹកនាំរបស់កម្ពុជារក្សាឲ្យបាននូវគោលនយោបាយការបរទេសឯករាជ្យ និងមានតុល្យភាព។
នេះក៏ជាចំណោទនៃបញ្ហាដ៏រសើប ដែលកម្ពុជាត្រូវឆ្លងកាត់បទពិសោធន៍ម្ដងទៀតនៅឆ្នាំ២០២២ ដើរតួនាទីជាប្រធានអាស៊ាន ថាតើរដ្ឋាភិបាលក្រុងភ្នំពេញប្រកាន់ឥរិយាបថបែបណា ឬប្រកាន់យកបទពិសោធន៍ដូចនៅឆ្នាំ២០១២ ដែលត្រូវបានរិះគន់ថាធ្វើឱ្យអាស៊ានស្គាល់ការបរាជ័យជាលើកដំបូងដោយមិនអាចរកឃើញសេចក្ដីថ្លែងការណ៍រួមជុំវិញជម្លោះសមុទ្រចិនខាងត្បូង ព្រោះតែក្រោមឥទ្ធិពលចិន?
ប្រទេសដែលកំពុងមានជម្លោះជាមួយចិន បានចោទថា ចិនកំពុងវាតទីកាន់កាប់ដែនទឹក និងកោះរបស់ប្រទេសក្នុងសមាគមអាស៊ាន រួមមានវៀតណាម ហ្វីលីពីន ម៉ាឡេស៊ី ព្រុយណេ និងចុងក្រោយ គឺប្រទេសឥណ្ឌូនេស៊ី ដែលក្រុងប៉េកាំង អះអាងថា ដែនទឹកឥណ្ឌូនេស៊ី និងដែនទឹកចិន បានត្រួតស៊ីគ្នា តែក្រុងចាកាតារ បដិសេធដោយចោទចិន ថាមានបំណងអាក្រក់៕