ក្រុមអ្នកតាមដានការអភិវឌ្ឍនៅកម្ពុជា បានលើកឡើងថា អ្នកនយោបាយខ្មែរបច្ចុប្បន្ននេះនៅមិនទាន់ឈប់ឈ្លោះគ្នានៅឡើយទេ ហើយពូកែឈ្លោះតែជាមួយជាតិសាសន៍ឯង ដែលផ្ទុយស្រឡះពីអ្នកនយោបាយ និងរាជការសម័យមុនៗដែលឈ្លោះគ្នាដើម្បីពង្រីកទឹកដី។
អ្នកស្រាវជ្រាវការអភិវឌ្ឍសង្គម បណ្ឌិត សេង សារី បានសរសេរសារនៅលើគណនី Facebook របស់លោក កាលពីថ្ងៃទី១ ខែកញ្ញា ឆ្នាំ២០២១ ក្នុងន័យថ្វាយសារ ឬទូលពិតថ្វាយអតីតព្រះមហាវីរក្សត្រជំនាន់មុនៗថា លោកសូមក្រាបបង្គំទូលព្រះមហាវីរក្សត្រខ្មែរដែលបានកសាងអង្គរគ្រប់ព្រះអង្គថា អ្នកនយោបាយដែលជាកូនចៅរបស់ព្រះអង្គនៅបន្តឈ្លោះទាស់គ្នានៅឡើយរហូតមកដល់បច្ចុប្បន្ននេះ។
ចំណែកឯទឹកដីដែលព្រះអង្គប្រឹងពង្រីក និងកសាងជាអាណាចក្រមួយដ៏ខ្លាំងក្លា ឥឡូវនេះនៅសល់តែ ១៨១០៣៥គីឡូម៉ែត្រក្រឡាប៉ុណ្ណោះ ហើយក្នុងរយៈពេលចុងក្រោយនេះ មិនដឹងថាទឹកដីនេះនឹងនៅសល់គ្រប់ចំនួនដូចតួលេខ ឬក៏អត់នោះទេ។
លោកអះអាងថា ប្រាសាទដែលព្រះអង្គបានកសាងដើម្បីថ្វាយព្រះអាទិទេព ក៏បានរកលុយឱ្យកូនចៅព្រះអង្គជំនាន់នេះបានច្រើនសន្ធឹកសន្ធាប់ដែរ តែដោយសារអំពើពុករលួយ មិនដឹងថាតើចំណូលជាតិចំនួនប៉ុន្មានទេដែលបានបាត់ក្នុងមួយឆ្នាំៗ ហេតុដូច្នេះ សូមព្រះអង្គមេត្តាបណ្តាលចិត្តឱ្យកូនចៅព្រះអង្គចេះរួបរួមគ្នាផង បើមិនដូច្នោះទេ ទឹកដីដែលព្រះអង្គប្រឹងកសាងឡើងនេះ ត្រូវបានគ្រប់គ្រងដោយជនជាតិផ្សេងជាមិនខាន។
សារថ្វាយអតីតព្រះមហាវីរក្សត្រក្នុងន័យបញ្ឆិតបញ្ឆៀងរបស់អ្នកឃ្លាំមើលសង្គមរូបនេះ ស្របពេលដែលអ្នកនយោបាយខ្មែរនៅតែបន្តហែកហួរគ្នាតាមរយៈនៃការប្រើល្បិចកលនយោបាយយកឈ្នះលើជាតិសាសន៍ខ្លួនឯងតែរៀងៗខ្លួន ខណៈទឹកដីខ្មែរចេះតែបាត់បង់បន្តិចម្តងៗពីមួយជំនាន់ទៅមួយជំនាន់។
អ្នកវិភាគនយោបាយ សង្គម និងជាអនុប្រធានក្រុមប្រឹក្សាភិបាលនៃចលនានិស្សិតដើម្បីលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ លោក គឹម សុខ បានប្រាប់សារព័ត៌មាន The Cambodia Daily នៅថ្ងៃព្រហស្បតិ៍ ទី២ កញ្ញា ថា អង្គរវត្តរបស់ខ្មែរពិតមែនតែកសាងដោយស្តេចច្រើនអង្គ ប៉ុន្តែស្ថិតក្នុងគំរូប្លង់តែមួយ និងសោភណភាពស្ថាបត្យកម្មដូចគ្នាទាំងអស់ ដែលបង្ហាញឱ្យឃើញពីស្មារតីជាតិតែមួយរបស់អតីតព្រះមហាក្សត្រខ្មែរគ្រប់ជំនាន់។
លោកអះអាងថា ចំពោះការកសាងប្រជាធិបតេយ្យ ក៏មានលក្ខណៈដូចគ្នាដែរ បើទោះជាអ្នកនយោបាយខ្មែរមានទស្សនៈផ្ទុយគ្នាក៏ដោយ ប៉ុន្តែត្រូវតែស្ថិតក្នុងគោលដៅតែមួយ គឺដើម្បីប្រយោជន៍ជាតិ និងប្រជាជនដូចគ្នា ដូច្នេះអ្នកបន្តវេនត្រូវជួយជំរុញគោលការណ៍ប្រជាធិបតេយ្យឱ្យរឹងមាំ ដើម្បីបម្រើប្រយោជន៍ពលរដ្ឋខ្មែរទាំងមូល។
លោកបន្តថា ប្លង់ស្ថាបត្យកម្មរួមជាតិ ត្រូវគេពិភាក្សាគ្នាយ៉ាងល្អិតល្អន់ រួចសម្រេចយក ហើយគេអនុវត្ត។ ស្តេចជំនាន់មួយសង់បានប៉ុន្មាន ដូច្នេះស្តេចជំនាន់បន្ទាប់ៗបន្តសង់រហូតសម្រេចគោលដៅតាមគំរូប្លង់តែមួយ។ ប្លង់ទាំងនេះ គឺពិតតែឆ្លងជំនាន់ស្តេចច្រើនអង្គមែន ប៉ុន្តែប្រាសាទអង្គរវត្តមានឯកភាពខាងសោភណភាព និងស្ថាបត្យកម្ម។
លោកបន្តថា កេរដំណែលស្ថាបត្យកម្មសំណង់អង្គរវត្តប្រវត្តិសាស្ត្រល្បីល្បាញ ជាក់ស្តែងណាស់កើតពីគំនិតជាតិរួមស្មារតីជាតិ។ រីឯការកសាងប្រជាធិបតេយ្យ ក៏មានលក្ខណៈដូចគ្នាដែរ។ ដូនតាយើងបានបង្រៀនហើយថា យើងត្រូវធ្វើអ្វីៗតាមគោលគំនិតជាតិចេញពីសំណង់ស្ថាបត្យកម្មអង្គរនេះ គឺធ្វើសកម្មភាពក្នុងស្មារតីជាតិរួម ដោយដាក់បុព្វហេតុជាតិជាគោល។
លោកបន្តថា បើខ្មែរកសាងប្រជាធិបតេយ្យដល់ដំណាក់កាលនេះទើបបានប៉ុណ្ណឹង អ្នកបន្តវេននានាត្រូវរុញគម្រោងការរួមឲ្យបន្តអនុវត្តទៅមុខទៀតដោយមិនបោះបង់ នោះស្ថាប័នប្រជាធិបតេយ្យនឹងដល់ទីដៅរឹងមាំបម្រើប្រយោជន៍ពលរដ្ឋខ្មែរទូទៅ។
អ្នកវិភាគនយោបាយរូបនេះអះអាងថា ដូនតាយើងបានបន្សល់ទុកប្រាសាទអង្គរវត្តដ៏អស្ចារ្យទុកឲ្យយើង ហេតុនេះយើងជំនាន់នេះក៏ត្រូវចេះរួបរួមគ្នាកសាងប្រជាធិបតេយ្យដែលលើកតម្កើងយុត្តិធម៌ជាគោលសម្រាប់កូនចៅខ្មែរជំនាន់ក្រោយៗទៀតដែរ ហើយមិនមែននៅដេកស្រមៃបួងសួងទៅព្រះអង្គគ្រប់អង្គដែលបានសោយទិវង្គតយូរហើយនោះទេ។
លោក គឹម សុខ បន្តថា ព្រះមហាក្សត្រសម័យអង្គរបានជួយយើងយ៉ាងធំមហាសាលរួចហើយ គឺគំរូកេរដំណែលស្ថាបត្យកម្មដែលយើងគួរតែចេះឆ្លាតយកគំនិតដ៏ល្អឯកនេះទៅផលិតឲ្យចេញជាគ្រឹះប្រជាធិបតេយ្យជាតិរួបរួម។ ការរួមគ្នាធ្វើក្នុងស្មារតីជាតិ ដើម្បីសម្រេចគោលដៅប្រជាធិបតេយ្យជាតិរួម ផ្តើមចេញពីការជម្រុះចោលគំនិតអស្មិមានះ និងលះបង់អំនួតបុគ្គល/ក្រុម។ លោក គឹម សុខ អះអាងថា នយោបាយជាតិ គឺជាស្ថាបត្យកម្មនយោបាយប្រតិបត្តិ។ នយោបាយស្រមៃលើមាត់ គឺជាល្ខោននយោបាយកាយផ្លូវរកប្រយោជន៍ផ្ទាល់ខ្លួនប៉ុណ្ណោះ។
ក្រោយកិច្ចព្រមព្រៀងបញ្ចប់សង្គ្រាមកាលពីឆ្នាំ១៩៩១ កម្ពុជាបានក្លាយជាប្រទេសដែលមានព្រះមហាក្សត្រប្រតិបត្តិតាមរដ្ឋធម្មនុញ្ញ និងតាមលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យសេរីពហុបក្ស ប៉ុន្តែក្រោយកិច្ចព្រមព្រៀងបញ្ចប់សង្គ្រាមនេះអស់រយៈពេលជាង ៣០ឆ្នាំមក អ្នកដឹកនាំនយោបាយខ្មែរធំៗ ជាពិសេសមេដឹកនាំបក្សកាន់អំណាចបាននាំគ្នាកែប្រែច្បាប់គ្រប់បែបយ៉ាង ដើម្បីចងព្រះមហាក្សត្រខ្មែរឲ្យក្រោមអំណាចរបស់ខ្លួន។
ក្រុមអ្នកសង្កេតការណ៍លើកឡើងថា កម្ពុជាក្រោមការដឹកនាំរបស់គណបក្សកាន់អំណាចរបស់លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន ជាង ៤០ឆ្នាំមកនេះ មិនអាចរកអធិបតេយ្យភាពសម្រាប់កម្ពុជាបានទេ ខណៈជម្លោះនយោបាយដណ្តើមអំណាចកាន់តែកើតមានខ្លាំងឡើងៗ សាមគ្គីជាតិខ្មែររឹតតែបែកបាក់ធំទៅៗ ដែលធ្វើឲ្យកម្ពុជាជួបវិបត្តិនយោបាយឥតស្រាកស្រាន្តរហូតដល់សព្វថ្ងៃនេះ។
ទោះជាបែបនេះក្តី កាលពីដើមខែមករា ឆ្នាំ២០២១ ក្នុងទិវាខួបលើកទី៣៦ឆ្នាំនៃការកាន់តំណែងជានាយករដ្ឋមន្ត្រី លោក ហ៊ុន សែន បានសម្ដែងមោទកភាពលើខ្លួនគាត់ថា ក្រោមការដឹកនាំដ៏វៃឆ្លាតរបស់លោកដែលពោរពេញទៅដោយបទពិសោធន៍ បានដឹកនាំកម្ពុជាឲ្យមានការកសាង និងការអភិវឌ្ឍ មានការរីកចម្រើនលើគ្រប់វិស័យ និងមានមុខមាត់លើឆាកអន្តរជាតិមកទល់នឹងសព្វថ្ងៃនេះ៕