 ដែលមានអូស្ត្រាលី ឥណ្ឌា ជប៉ុន កូរ៉េខាងត្បូង និងសម្ពន្ធមិត្ត។ ឥឡូវនេះ កងកម្លាំងរបស់យើងហាក់ដូចជាបានដាក់ពង្រាយយ៉ាងសម្បើមនៅផ្នែកខ្លះនៃពិភពលោក។ យើងអាចរៀនសូត្រ ប្រហែលបង្រៀនដល់មិត្តភ័ក្ដិ និងសម្ពន្ធមិត្តជិតស្និទ្ធរបស់យើងដែរឬទេ?){kind=link}
នេះជាកិច្ចសម្ភាសន៍ក្នុងកម្មវិធី IDEA TALK របស់សារព័ត៌មាន ឌឹ ខេមបូឌា ដេលី ជាមួយអ្នកស្រី អេលីហ្សាប៊ែត ប៊ែកឃឺ (Elizabeth Becker) ជាអ្នកកាសែត និងជាអ្នកនិពន្ធដ៏ល្បីល្បាញ (ថ្ងៃអង្គារ ទី២៤ ខែសីហា ឆ្នាំ២០២១)។
លោក ហាស់ សាន៖ ឥឡូវនេះ តើលោកស្រីគិតថា យើងអាចរៀនសូត្រមេរៀនសម្រាប់សម្ពន្ធភាពអាមេរិកនៅពេលអនាគតនៃឥណ្ឌូ-ប៉ាស៊ីហ្វិកដែរឬទេ? ឥឡូវនេះ ការផ្ដោតអារម្មណ៍ហាក់ដូចជាកំពុងផ្លាស់ប្ដូរនៅក្នុងតំបន់ប៉ាស៊ីហ្វិក ចតុភាគី (Quad) ដែលមានអូស្ត្រាលី ឥណ្ឌា ជប៉ុន កូរ៉េខាងត្បូង និងសម្ពន្ធមិត្ត។ ឥឡូវនេះ កងកម្លាំងរបស់យើងហាក់ដូចជាបានដាក់ពង្រាយយ៉ាងសម្បើមនៅផ្នែកខ្លះនៃពិភពលោក។ យើងអាចរៀនសូត្រ ប្រហែលបង្រៀនដល់មិត្តភ័ក្ដិ និងសម្ពន្ធមិត្តជិតស្និទ្ធរបស់យើងដែរឬទេ?
អ្នកស្រី អេលីហ្សាប៊ែត ប៊ែកឃឺ៖ នៅពេលលោកនិយាយថាយើង តើសហរដ្ឋអាមេរិក ឬកម្ពុជា?
លោក ហាស់ សាន៖ សហរដ្ឋអាមេរិក
អ្នកស្រី អេលីហ្សាប៊ែត ប៊ែកឃឺ៖ ភាពខុសគ្នារវាងវត្តមានអាមេរិក និងវត្តមានចិន នៅអាស៊ីអាគ្នេយ៍ ចិនជាប្រទេសជិតខាងនៅទីនោះ។ ចិនដឹងថាប្រទេសទាំងនេះជិតស្និទ្ធ សហរដ្ឋអាមេរិកមិននៅទីនោះទេ មានយោធាច្រើន កិច្ចខិតខំប្រឹងប្រែងផ្នែកការទូតរបស់យើងក្មេងជាងវ័យ ជំនួយរបស់យើងមានលក្ខខណ្ឌ។ ពេលនេះ ដំណើរទស្សនកិច្ចរបស់អនុប្រធានាធិបតី កាម៉ាឡា ហារីស បង្ហាញថា រដ្ឋបាលនេះយល់ថា ពួកគេត្រូវធ្វើក្នុងកម្រិតខ្ពស់ ជាប្រភេទនៃការប្ដេជ្ញាចិត្តប្រចាំថ្ងៃនៅក្នុងតំបន់ ព្រោះយើងមិនធ្វើវាបានគ្រប់គ្រាន់ទេ។ យើងបញ្ចូលវា យើងទទួលយកវាដោយគ្មានការទទួលខុសត្រូវ។
លោក ហាស់ សាន៖ តើយើងគួរធ្វើអ្វីបន្ថែមទៀតឬ?
អ្នកស្រី អេលីហ្សាប៊ែត ប៊ែកឃឺ៖ ត្រឹមត្រូវ! រឿងមួយដែលខ្ញុំឆ្ងល់នោះ យើងមានសហគមន៍អាស៊ី-អាមេរិកធំមួយនៅអាមេរិក។ លោកកំពុងបម្លែងជនជាតិវៀតណាម-អាមេរិក ធ្វើឱ្យចិនលូតទៅមុខ។ ហេតុអ្វីបានជាយើងមិនប្រើប្រាស់ជនជាតិអាមេរិក-អាស៊ី ធ្វើជាអ្នកការទូតក្រៅផ្លូវការ ចូលរួមជាមួយយើងបន្ថែមទៀត។ មានន័យថា យើងយល់ស្របថាចៅហ្វាយក្រុងអឺរ៉ុប-អាមេរិក និងនៅអឺរ៉ុប យើងមានជនជាតិអាមេរិក-អាស៊ី យើងមិនបានធ្វើអ្វីឲ្យលើសពីនេះ។ លោកស្រី កាម៉ាឡា ហារីស ជាកូនស្រីរបស់ស្ត្រីឥណ្ឌាភាគខាងត្បូង។ លោកស្រីទៅទីនោះ វាជាឧទាហរណ៍ល្អមួយ…។
លោក ហាស់ សាន៖ តើលោកស្រី ហារីស ទៅប៉ុន្មានប្រទេស?
អ្នកស្រី អេលីហ្សាប៊ែត ប៊ែកឃឺ៖ លោកស្រីទៅសិង្ហបុរី និងហាណូយ។ នៅសិង្ហបុរី លោកស្រីមានការពិភាក្សាច្រើនអំពីសន្តិសុខជាតិ។ មកដល់ពេលនេះ ខ្ញុំមិនបានឃើញការពិភាក្សាអំពីសិទ្ធិមនុស្សណាមួយទេ។ ខ្ញុំគិតថាវាមានសារសំខាន់នៅក្នុងតំបន់។ យើងទាំងអស់គ្នាដឹងថា សិទ្ធិមនុស្សមានទំហំធំធេងនៅក្នុងតំបន់ដែលកំពុងខ្វះខាត។ នៅទីក្រុងហាណូយ ការពិភាក្សានឹងផ្ដោតលើសុខភាព។ តាមខ្ញុំដឹង វាផ្ដោតលើសុខភាពទូទៅតែប៉ុណ្ណោះ។ វៀតណាមជោគជ័យលើជំងឺកូវីដ-១៩ នៅក្នុងតំបន់ តែគួរឲ្យសោកស្តាយ ជំងឺនេះកំពុងកើតឡើងវិញ ប៉ុន្តែលោកស្រី ហារីស នឹងពិភាក្សាអំពីសុខភាពនៅទីនោះ។
លោក ហាស់ សាន៖ សំណួរចុងក្រោយរបស់ខ្ញុំអំពីប្រទេសកម្ពុជា។ លោកស្រីបានលើកឡើងពីអ្វីដែល ហ៊ុន សែន បានធ្វើ និងឥទ្ធិពលចិន នៅកម្ពុជា អាចជាការលាងលុយកខ្វក់នៅក្នុងវិស័យសំណង់។ តើអ្វីជាវិធីល្អបំផុតសម្រាប់លោក ហ៊ុន សែន ក្នុងការធ្វើឱ្យល្អប្រសើរឡើងនៅក្នុងប្រទេស ទៅលើផ្នែកនៃការរំលោភសិទ្ធិមនុស្ស ការដើរថយក្រោយនៃលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ និងសេរីភាព? គាត់ជាប់ផុងនៅក្នុងរឿងនោះ គាត់មិនអាចធ្វើអ្វីបានទេ ឬលោកស្រីគិតថាមានលទ្ធភាពណាដែលគាត់នឹងអាចធ្វើឱ្យប្រសើរឡើងបាន?
អ្នកស្រី អេលីហ្សាប៊ែត ប៊ែកឃឺ៖ បញ្ហាត្រង់ថា តើគាត់ចង់ឬមិនចង់? ខ្ញុំគិតថា គាត់មិនចង់ទេ។ គាត់កំពុងធ្វើអ្វីដែលគាត់ចង់ធ្វើ។ វាមិនមែនជារឿងចៃដន្យទេដែលគាត់កម្ចាត់ចោលសារព័ត៌មានឯករាជ្យ បក្សប្រឆាំងឯករាជ្យ អង្គការមិនមែនរដ្ឋាភិបាលឯករាជ្យ។ ក្រោយការបោះឆ្នោត ប្រធានាធិបតី ដូណាល់ ត្រាំ បានបញ្ជាក់យ៉ាងច្បាស់ថា គាត់មិនខ្វល់ពីសិទ្ធិមនុស្សទេ។ គាត់មិនខ្វល់ទេ ដែលចាត់ទុកសារព័ត៌មានជាសត្រូវរបស់ប្រជាជន។ វាជាការបើកទ្វារឱ្យនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន អាចកម្ចាត់ចោលបក្សប្រឆាំង។ វាមានស្ងៀមស្ងាត់ទាំងស្រុង នេះមិនខុសពីរបៀបគ្រប់គ្រងរបស់គាត់ទេ។ ចិនគាំទ្ររឿងនេះ ព្រោះចិនអាចមានឥទ្ធិពលធំ។ កម្ពុជាត្រូវបានគេចាត់ទុកថាជាប្រទេសដែលស្មោះត្រង់បំផុតចំពោះចិន តាមរយៈការបាញ់កាំភ្លើងរយៈចម្ងាយឆ្ងាយពីបណ្តាប្រទេសទាំងអស់នៅក្នុងតំបន់អាស៊ាន។
ខ្ញុំគិតថា ដរាបណា ហ៊ុន សែន ជានាយករដ្ឋមន្ត្រី គាត់នឹងចង់ផ្លាស់ប្ដូរឥឡូវនេះទេ តែបើគាត់លែងជានាយករដ្ឋមន្ត្រី នោះនឹងមានបញ្ហាផ្សេងអំពីអ្នកជំនួសគាត់។
លោក ហាស់ សាន៖ ខ្ញុំសុំទោសដែលនិយាយអំពីការជំនួសគាត់។ តើលោកស្រីគិតថា គាត់អាចជោគជ័យក្នុងការតែងតាំងកូនប្រុសគាត់ដើម្បីស្នងតំណែងគាត់ដែរឬទេ?
អ្នកស្រី អេលីហ្សាប៊ែត ប៊ែកឃឺ៖ ខ្ញុំអាចការពារបានល្អបំផុត ខ្ញុំមិនដឹងទេ។ បច្ចុប្បន្ន នៅក្នុងតំបន់ទាំងមូល វាពិបាកនិយាយណាស់ក្នុងការរកប្រទេសណាមួយដែលមានការបោះឆ្នោតតាមបែបប្រជាធិបតេយ្យ និងបក្សមួយត្រូវបានបោះឆ្នោតជាមួយបក្សផ្សេងចូលរួមគ្នា។ វាមិនមាននៅក្នុងតំបន់របស់លោកទេ។ តំបន់របស់លោក ដូចជានៅប្រទេសភូមា និងថៃ បានដើរត្រឡប់ថយក្រោយវិញ។ នៅទីនោះ យោធាធ្វើរដ្ឋប្រហារ សូម្បីព្រះមហាក្សត្រ គ្មានអ្វីត្រូវថ្លែងទេ ពួកគេគ្រាន់តែនិយាយថា យើងកំពុងព្យាយាមនាំមកវិញនូវរបបរាជានិយម។
នៅសតវត្សរ៍ទី១៩ សិង្ហបុរី ប្រទេសមានប្រព័ន្ធឯកបក្សដែលមានសារសំខាន់តាំងពីពេលចាប់ផ្តើម។ ប្រទេសម៉ាឡេស៊ី មានឱកាសមួយសម្រាប់ឥណ្ឌូនេស៊ី តែវៀតណាមគ្មានទេ។ ខ្ញុំដឹងថាខ្ញុំល្ងង់ក្នុងការទាយថា លោកនឹងមានការបោះឆ្នោតតាមបែបប្រជាធិបតេយ្យថ្មី។
លោក ហាស់ សាន៖ សូមអរគុណច្រើនចំពោះលោកស្រី អ្នកស្រី អេលីហ្សាប៊ែត ប៊ែកឃឺ ដែលបានចំណាយពេលវេលាជាមួយកម្មវិធីយើងខ្ញុំ។
អ្នកស្រី អេលីហ្សាប៊ែត ប៊ែកឃឺ៖ ខ្ញុំគ្រាន់តែចង់និយាយរឿងមួយទៅកាន់មិត្តភ័ក្ដិកម្ពុជា ខ្ញុំពិតជាយល់ពីការជម្លៀសនៅប្រទេសអាហ្វហ្គានីស្ថាន។ នេះអាចធ្វើឱ្យគ្រួសារ និងអ្វីៗទាំងអស់របស់អ្នកពិបាកចិត្ត។ ប៉ុន្តែរឿងតែមួយគត់ គឺនៅពេលដែលខ្ញុំគិតអំពីវា ខ្ញុំគិតអំពីអ្វីដែលអ្នកបានឆ្លងកាត់ និងអ្វីដែលអ្នកបានសម្រេចនៅទីនេះ នៅសហរដ្ឋអាមេរិក និងសូម្បីតែត្រឡប់មកប្រទេសរបស់អ្នកវិញ អ្នកមានមោទកភាពច្រើន។ ខ្ញុំសង្ឃឹមថាយើងនឹងសម្លឹងមើលប្រទេសអាហ្វហ្គានីស្ថាន។
លោក ហាស់ សាន៖ សូមអរគុណលោកស្រី! យើងសង្ឃឹមថា នឹងជួបជាមួយលោកស្រីនៅពេលមួយនាពេលអនាគត៕