29 C
Phnom Penh

ពិភពលោក​រំឭក​ថ្ងៃ​រដ្ឋប្រហារ​នៅ​ភូមា ដែល​ជា​ព្រឹត្តិការណ៍​បញ្ចប់​របប​ប្រជាធិបតេយ្យ​មាន​អាយុ​ទើប​៥​ឆ្នាំ

ដោយ ឌឹ ខេមបូឌា ដេលី

បទវិភាគ

នៅ​ថ្ងៃ​ទី​១ កុម្ភៈ ដែល​កាលពី​មួយ​ឆ្នាំ​មុន គឺជា​ព្រឹត្តិការណ៍​រដ្ឋប្រហារ​នៅ​ភូមា។ ថ្ងៃ​នោះ​ហើយ​ដែល​ពួក​យោធា​បាន​ប្លន់​អំណាច​ពី​រដ្ឋាភិបាល​ស៊ីវិល​ដឹកនាំ​ដោយ​គណបក្ស​សម្ព័ន្ធ​ជាតិ​ប្រជាធិបតេយ្យ (NLD) គឺជា​គណបក្ស​ឈ្នះ​ឆ្នោត​នៅ​ក្នុង​ការ​បោះឆ្នោត​ជា​ថ្មី​ម្ដង​ទៀត​នៅ​ថ្ងៃ​ទី​៨ ខែ​វិច្ឆិកា ឆ្នាំ​២០២០។

ពួក​យោធា​ភូមា​ដែល​ធ្លាប់​កាន់​អំណាច​បាន​ជិត ៥០​ឆ្នាំ គឺ​ក្រុម​ប្រដាប់​អាវុធ​នេះ​បាន​សម្លាប់​របប​ប្រជាធិបតេយ្យ​ដែល​ទើប​មាន​អាយុ​បាន ៥​ឆ្នាំ​ប៉ុណ្ណោះ ហើយ​របប​នេះ​កើត​ចេញពី​ការ​បោះឆ្នោត​ខែ​វិច្ឆិកា ឆ្នាំ​២០១៥ ក្រោម​ការ​ជួយ​ជ្រោមជ្រែង​របស់​សហគមន៍​អន្តរជាតិ។ នៅ​ថ្ងៃ​ទី​១ កុម្ភៈ នេះ នៅ​ទីក្រុង​ធំៗ​របស់​ប្រទេស​ភូមា ស្ថិត​ក្នុង​ស្ថានភាព​ស្ងប់ស្ងាត់ ទោះបី​ប្រជាជន និង​ព្រះសង្ឃ​ធ្វើ​ពិធី​ដើរ​ក្បួន​រំឭក​ថ្ងៃ​រដ្ឋប្រហារ​កាលពី​មួយ​ឆ្នាំ​មុន​នេះ​ក៏ដោយ។

ប្រជាជន​រស់នៅ​ទីក្រុង​ទាំងនោះ​មាន​ដូចជា ទីក្រុង​យ៉ាំងហ្គូន ទីក្រុង​ណៃពិដោ ទីក្រុង​ម៉ាន់ដាឡេ ប្រជាជន​នាំគ្នា​ធ្វើ​កូដកម្ម​ដោយ​អ្នក​ខ្លះ​នៅ​ក្នុង​ផ្ទះ ហាង​ទំនិញ​ត្រូវ​បាន​បិទ និង​ខ្លះ​ទៀត​ប្រមូល​ផ្ដុំ​គ្នា​រំឭក​ថ្ងៃ​ដែល​ប្រទេស​ភូមា ធ្លាក់​ក្នុង​របប​សឹក។

រដ្ឋាភិបាល​ឯកភាព​ជាតិ​ដែល​ជា​កម្លាំង​ប្រឆាំង​របប​សឹក​ដ៏​ធំ​ជាងគេ បាន​ចេញ​សេចក្ដី​ថ្លែងការណ៍​អំពាវនាវ​ឲ្យ​ប្រជាជន​បន្ត​តស៊ូ​មួយ​ឆ្នាំ​ទៀត គឺ​ក្នុង​ស្មារតី​សាមគ្គី​គ្នា​ដើម្បី​បញ្ចប់​របប​សឹក។ សេចក្ដី​ថ្លែងការណ៍​របស់​រដ្ឋាភិបាល​ឯកភាព​ជាតិ បាន​សម្ដែង​ការ​កោតសរសើរ​ចំពោះ​ប្រជាជន​ភូមា ដែល​ស៊ូទ្រាំ​រស់​ទោះ​ជា​រង​ទុក្ខ​វេទនា​ក៏ដោយ គឺ​ដើម្បី​ប្រយុទ្ធ​ប្រឆាំង​នឹង​របប​សឹក។

ទោះ​ជា​ថ្ងៃ​នេះ​គម្រប់​មួយ​ឆ្នាំ​នៃ​ថ្ងៃ​រដ្ឋប្រហារ ក៏​សំឡេង​ការ​វាយ​ប្រយុទ្ធ​គ្នា​រវាង​កងទ័ព​ភូមា Tamadav នៃ​របប​សឹក និង​កងទ័ព​ការពារ​ប្រជាជន​ប្រឆាំង​របប​សឹក PDF រួម​នឹង​កម្លាំង​ជនជាតិ​ដើម​ភាគតិច​នៅ​បណ្ដា​រដ្ឋ​ធំៗ​មាន​ដូចជា​រដ្ឋ​ការ៉ែន រដ្ឋ​សាន្ដ រដ្ឋ​ឈីន រដ្ឋ​កាឈីន រដ្ឋ​មន រដ្ឋ​កាយ៉ា រដ្ឋ​អារ៉ាកាន់ និង​រដ្ឋ​រ៉ាខាន គឺ​ស្នូរ​កាំភ្លើង​នៅ​បន្ត​លាន់ឮ​យ៉ាង​ខ្លាំង។ កងទ័ព​របប​សឹក​បើ​ទោះ​ជា​បាត់បង់​សមរភូមិ​ជាច្រើន​ក៏ដោយ ក៏​ពួកគេ​មិន​បាន​បន្ធូរបន្ថយ​អំពើ​ហិង្សា​ឡើយ។

ក្រុម​យោធា Tamadav បាន​វាយបក​ដោយ​ការ​សងសឹក គឺ​ប្រើប្រាស់​រហូត​ដល់​កងទ័ព​អាកាស ដោយ​បាញ់​ប្រហារ ទោះ​ជា​ទៅ​លើ​ភូមិ និង​លំនៅឋាន​របស់​ប្រជាជន​ក៏ដោយ ហើយ​សូម្បី​មន្ទីរពេទ្យ សាលារៀន ក៏​ត្រូវ​រង​ការ​វាយប្រហារ​ផង​ដែរ។

សង្គ្រាម​ស៊ីវិល​ផ្ទុះ​ពេញ​ទំហឹង​បាន​បណ្ដាល​ឲ្យ​ប្រជាជន​រត់​ចោល​លំនៅឋាន និង​សហគមន៍​របស់​ពួកគេ​ទៅ​រស់នៅ​តាម​ជំរំ​ជនភៀសខ្លួន​ក្នុង​ទឹកដី​ថៃ និង​ទឹកដី​ប្រទេស​ឥណ្ឌា ត្រូវ​បាន​រាយការណ៍​មក​ថា​រហូត​មាន​ដល់​ទៅ​ជាង ៤០​ម៉ឺន​នាក់ ហើយ​ការ​ស្លាប់​បាត់បង់​ជីវិត​ជនស៊ីវិល គឺ​មាន​សឹងតែ​រាល់​ថ្ងៃ​ទៅ​ហើយ។

របាយការណ៍​របស់​សមាគម​ជំនួយ​អ្នកទោស​សម្រាប់​ប្រទេស​ភូមា ឲ្យ​ដឹង​ថា ប្រជាជន​ដែល​ងើប​ឡើង​ប្រឆាំង​នឹង​របប​សឹក ត្រូវ​ពួក​យោធា​បាញ់​សម្លាប់ និង​ស្លាប់​ដោយ​ការ​ធ្វើ​ទារុណកម្ម​កើន​ឡើង​ជាង ១៥០០​នាក់ និង​ចាប់​ខ្លួន​ជាង ១១២០០​នាក់។

នៅ​ថ្ងៃ​នេះ​មិន​ថា​ឡើយ​ប្រជាជន​ភូមា​នោះ​ទេ​ដែល​រំឭក​ការ​ឈឺចាប់​របស់​ពួកគេ និង​ការ​បាត់បង់​របប​ប្រជាធិបតេយ្យ​របស់​ខ្លួន គឺ​សហគមន៍​អន្តរជាតិ​ជាច្រើន​ក៏​បាន​រំឭក​ផង​ដែរ។ ផ្ដើម​មុនគេ​ដោយ​សហរដ្ឋ​អាមេរិក សហភាព​អឺរ៉ុប មាន ២៧​ប្រទេស ចក្រភព​អង់គ្លេស ប្រទេស​កាណាដា ប្រទេស​ញ៉ូហ្សេឡែន ប្រទេស​អូស្ត្រាលី ប្រទេស​ណ័រវ៉េស៍ ប្រទេស​កូរ៉េ​ខាងត្បូង ប្រទេស​ស្វីស ប្រទេស​ឥណ្ឌូនេស៊ី ប្រទេស​សិង្ហបុរី ប្រទេស​ម៉ាឡេស៊ី ប្រទេស​ប្រ៊ុយណេ គឺ​សុទ្ធតែ​បាន​រំឭក​នូវ​ព្រឹត្តិការណ៍​ដែល​ពួក​យោធា​ភូមា​បញ្ចប់​របប​ប្រជាធិបតេយ្យ។

សេចក្ដី​ថ្លែងការណ៍​របស់​ប្រទេស​ទាំងនោះ ទោះបី​ធ្វើឡើង​ដាច់ដោយឡែក​ពី​គ្នា​ក្ដី ប៉ុន្តែ​ប្រទេស​លោក​ខាងលិច​ដឹកនាំ​ដោយ​សហរដ្ឋ​អាមេរិក អង់គ្លេស បាន​ប្រកាស​ថា ទោះ​ជា​កាលៈទេសៈ​ណា​ក៏ដោយ គឺ​ពួកគេ​មិន​អាច​ទទួលស្គាល់​របប​យោធា​នេះ​ដាច់ខាត។

ដោយឡែក​ប្រទេស​៤ នៅ​អាស៊ី​អាគ្នេយ៍​ក៏​បាន​ចេញ​សេចក្ដី​ថ្លែងការណ៍​ដាច់ដោយឡែក​ពី​គ្នា​ផង​ដែរ ដោយ​សម្ដែង​ការ​សោកស្ដាយ​យ៉ាង​ខ្លាំង ហើយ​បាន​ទាមទារ​ឲ្យ​របប​សឹក​ភូមា​ត្រូវ​ស្មោះត្រង់ និង​ត្រូវតែ​ស្ដារ​ឡើងវិញ​នូវ​របប​ប្រជាធិបតេយ្យ​តាមរយៈ​ការ​បញ្ចប់​អំពើ​ហិង្សា ការ​ដោះលែង​អ្នក​ជាប់​ឃុំ​ទាំងអស់​ដែល​ជា​អ្នកទោស​ប្រឆាំង​របប​សឹក និង​បើក​ផ្លូវ​ទៅ​រក​ការ​ចរចា​គ្រប់​ភាគី​ទាំងអស់។

ជាមួយ​គ្នា​នេះ អគ្គលេខាធិការ​អង្គការ​សហប្រជាជាតិ António Guterres បាន​ចេញ​សេចក្ដី​ថ្លែងការណ៍​ពី​ទីក្រុង​ញ៉ូវយ៉ក ដោយ​បន្ត​ថ្កោលទោស​អំពើ​ហិង្សា​នៅ​ក្នុង​ប្រទេស​ភូមា និង​ថ្កោលទោស​របប​សឹក​ដែល​នៅ​បន្ត​សម្លាប់​ជនស៊ីវិល។ លោក​បាន​ទទូច​ឲ្យ​បើក​ទ្វារ ដើម្បី​បញ្ជូន​ជំនួយ​មនុស្សធម៌​ទៅ​ឲ្យ​ជន​ដែល​រងគ្រោះ​ទាំងអស់​ដោយសារ​អំពើ​ហិង្សា។ លោក​ទទូច​ថា គេ​មិន​ត្រូវ​ទុក​ឲ្យ​ប្រជាជន​រស់​យ៉ាង​វេទនា​ដូចនេះ​ទេ ហើយ​ត្រូវតែ​រួម​គ្នា​ដើម្បី​បញ្ចប់​សង្គ្រាម​នៅ​ក្នុង​ប្រទេស​នៃ​សមាគម​អាស៊ី​អាគ្នេយ៍​មួយ​នេះ។

ស្រប​ពេល​នេះ ប្រេសិត​របស់​អគ្គលេខាធិការ​អង្គការ​សហប្រជាជាតិ អ្នកស្រី Noeleen Heyzer ក៏​បាន​ចេញ​សេចក្ដី​ថ្លែងការណ៍​ដោយ​អំពាវនាវ​ដល់​គ្រប់​ភាគី​ទាំងអស់​នៅ​ក្នុង​ប្រទេស​ភូមា ទទួល​យក​នូវ​ដំណោះស្រាយ​របស់​សមាគម​អាស៊ាន​ដែល​ឆ្ពោះ​ទៅ​រក​ការ​បញ្ចប់​អំពើ​ហិង្សា។ អ្នកស្រី​បាន​ទទូច​ថា បើ​ប្រទេស​ភូមា​នៅតែ​ធ្លាក់​ក្រោម​ការ​គ្រប់គ្រង​ដោយ​ហិង្សា​ដូចនេះ​ទៀត គឺ​ប្រជាជន​មិន​អាច​មាន​សេចក្ដី​សុខ​បាន​ឡើយ។

អ្នកស្រី​បាន​ហៅ​ព្រឹត្តិការណ៍​ថ្ងៃ​ទី​១ ខែ​កុម្ភៈ ឆ្នាំ​២០២១ គឺជា​ការ​បិទ​បញ្ចប់​ការ​គ្រប់គ្រង​មួយ​ដែល​កើត​ចេញពី​ឆន្ទៈ​របស់​ប្រជាជន។ អ្នកស្រី​ចាត់ទុក​របប​សឹក​ភូមា គឺជា​ការ​គ្រប់គ្រង​មួយ​មិន​អាច​ទទួលស្គាល់​ថា​ស្រប​ច្បាប់​បាន​ឡើយ ទោះ​ជា​ពួក​យោធា​ជា​ផ្នែក​មួយ​នៃ​ដំណើរការ​ចរចា​ដើម្បី​សន្តិភាព​ក៏ដោយ៕

© 2023, ខេមបូឌា ដេលី. All rights reserved. No part of this article may be reproduced in print, electronically, broadcast, rewritten or redistributed without written permission.

អត្ថបទទាក់ទង

អត្ថបទអានច្រើន

សេចក្ដីរាយការណ៍ពិសេស