តុលាការកំពូលក្រុងភ្នំពេញកោះហៅយុវជនចលនាមាតាធម្មជាតិចំនួន ៣នាក់ឱ្យចូលរួមសវនាការនៅថ្ងៃទី២២ ខែកក្កដា ឆ្នាំ២០២២ វេលាម៉ោង ៨ព្រឹក ទាក់ទងនឹងការប្ដឹងសាទុក្ខរបស់ខ្លួនមិនទទួលយកការសម្រេចរបស់សាលាឧទ្ធរណ៍កាលពីអំឡុងខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ២០២១ កន្លងទៅ។
តុលាការកំពូលក្រុងភ្នំពេញបានចេញដីកាកាលពីថ្ងៃទី១៥ ខែមិថុនា ឆ្នាំ២០២២ កន្លងទៅ ដែលត្រូវបានផ្សព្វផ្សាយនៅថ្ងៃទី១៩ កក្កដា ដោយកោះហៅយុវជនចលនាមាតាធម្មជាតិដែលបានសម្រេចប្ដឹងសាទុក្ខមិនទទួលយកការសម្រេចរបស់សាលាឧទ្ធរណ៍កាលពីអំឡុងខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ២០២១ កន្លងទៅ ឱ្យចូលរួមសវនាការរបស់ខ្លួននៅថ្ងៃសុក្រ ចុងសប្តាហ៍នេះតាមពេលវេលាដែលបានកំណត់។
ក្នុងដីកានោះ តុលាការកំពូលបានបញ្ជាក់ថា យុវជនចលនាមាតាធម្មជាតិ រួមមានលោក ថុន រដ្ឋា កញ្ញា ភួន កែវរស្មី និងកញ្ញា ឡុង គន្ធា បានជាប់ចោទពីបទ «ញុះញង់បង្កឱ្យមានភាពវឹកវរធ្ងន់ធ្ងរដល់សន្តិសុខសង្គម» ដែលបានប្រព្រឹត្តនៅកម្ពុជា កាលពីអំឡុងឆ្នាំ២០១៣ រហូតដល់ឆ្នាំ២០២០ ដែលជាបទល្មើសស្របតាមមាត្រា៤៩៤ និង ៤៩៥ នៃក្រមព្រហ្មទណ្ឌរបស់កម្ពុជា។
កាលពីថ្ងៃទី៣ ខែកញ្ញា ឆ្នាំ២០២០ យុវជនចលនាមាតាធម្មជាតិត្រូវបានអាជ្ញាធរក្រុងភ្នំពេញចាប់ខ្លួន និងយកទៅឃុំក្នុងពន្ធនាគារបន្ទាប់ពីពួកគេបានស្នើសុំជួបលោក ហ៊ុន សែន ដើម្បីសុំឲ្យប្រមុខរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាបញ្ឈប់ការលុបបឹងតាមោក ឬបឹងកប់ស្រូវបន្តទៀត។
ក្រោយជាប់ពន្ធនាគារជិត ១ឆ្នាំ នៅដើមខែឧសភា ឆ្នាំ២០២១ សាលាដំបូងរាជធានីភ្នំពេញបានសម្រេចប្រកាសសាលក្រមកាត់ទោសឲ្យយុវជនចលនាមាតាធម្មជាតិម្នាក់ៗជាប់ពន្ធនាគារចាប់ពី ១៨ខែដល់ ២០ខែ និងពិន័យជាប្រាក់ចំនួន ៨លានរៀល។
ជុំវិញការចាប់ខ្លួនសកម្មជនបរិស្ថាននេះ ប្រមុខរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា លោក ហ៊ុន សែន ធ្លាប់បានគំរាមកាលពីចុងខែតុលា ឆ្នាំ២០២០ ថា លោកនៅតែបន្តចាប់ខ្លួនអ្នកដែលប្រឆាំងនឹងរដ្ឋាភិបាលរបស់លោកបន្ថែមទៀត ទោះត្រូវលះបង់ក្នុងតម្លៃណាក៏ដោយ ត្បិតពួកគេកំពុងបំផ្លាញសន្តិភាពដែលលោកបានកសាងឡើងអស់រយៈពេលជាច្រើនឆ្នាំកន្លងមកនោះ។
ទាក់ទិននឹងបញ្ហានេះ ក្រុមអ្នកសង្កេតការណ៍អះអាងថា រដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាបានប្រើយុទ្ធសាស្ត្របណ្តឹងផ្លូវច្បាប់ ដើម្បីបំបាក់ស្មារតី និងបំបិទការតវ៉ានានាចំពោះអ្នកដែលរិះគន់រដ្ឋាភិបាលឯកបក្សសព្វថ្ងៃនេះ ខណៈបណ្តឹងទាំងនោះមានរហូតដល់ទៅរាប់រយករណីឯណោះ ក្នុងនោះសកម្មជនការពារសិទ្ធិមនុស្ស និងសកម្មជនបរិស្ថានរាប់សិបនាក់ ត្រូវអាជ្ញាធររបស់លោក ហ៊ុន សែន ចាប់ឃុំខ្លួនដើម្បីបិទខ្ទប់ការបញ្ចេញមតិដើម្បីសិទ្ធិសេរីភាពរបស់ពួកគេជាបន្តបន្ទាប់។
មាត្រា៤១ នៃរដ្ឋធម្មនុញ្ញកម្ពុជា ចែងថា ប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរមានសេរីភាពខាងការបញ្ចេញមតិរបស់ខ្លួន សេរីភាពខាងសារព័ត៌មាន សេរីភាពខាងការបោះពុម្ពផ្សាយ និងសេរីភាពខាងការប្រជុំ។ លើសពីនេះ មាត្រា៣៥ ក៏បានចែងផងដែរថា ប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរទាំងពីរភេទមានសិទ្ធិចូលរួមយ៉ាងសកម្មក្នុងជីវភាពនយោបាយ សេដ្ឋកិច្ច សង្គមកិច្ច និងវប្បធម៌របស់ប្រទេសជាតិ៕