36 C
Phnom Penh

បទវិភាគ៖ ហេតុ​អ្វី​មេដឹកនាំ​អាស៊ាន​ខ្លះ​ប្រកាន់​វិធានការ​ក្ដៅ​លើ​របប​សឹក​ភូមា ហើយ​ខ្លះ​ថ្នាក់ថ្នម?

ដោយ ឌឹ ខេមបូឌា ដេលី

បទវិភាគ

អំឡុង​កិច្ចប្រជុំ​នៃ​មេដឹកនាំ​អាស៊ាន ៩​ប្រទេស​ដែល​បាន​ប្រព្រឹត្ត​ទៅ​នៅ​រាជធានី​ភ្នំពេញ ប្រទេស​កម្ពុជា កាលពី​ចុង​សប្ដាហ៍​មុន​នេះ ត្រូវ​បាន​បណ្ដាញ​ផ្សាយ​ព័ត៌មាន​អន្តរជាតិ​ជាច្រើន​បាន​ចុះផ្សាយ​យ៉ាង​ព្រោងព្រាត​អំពី​ការ​ប៉ះទង្គិច​គ្នា​រវាង​មេដឹកនាំ​នៃ​សមាគម​ប្រជាជាតិ​អាស៊ី​អាគ្នេយ៍ ដោយសារ​វិបត្តិ​នៅ​ភូមា។

សំណុំរឿង​នៃ​របប​សឹក​ភូមា ជា​បញ្ហា​ដ៏​ក្ដៅ​គគុក​ជាង​សំណុំរឿង​នៃ​សង្គ្រាម​រុស្ស៊ី​ឈ្លានពាន​អ៊ុយក្រែន​ទៅ​ទៀត។ មេដឹកនាំ​អាស៊ាន​ខ្វែង​គំនិត​គ្នា​រហូត​ដល់​ត្រូវ​គេ​រាយការណ៍​មក​ថា មិន​ចុះសម្រុង​គ្នា​ទៀត​ផង​លើ​បញ្ហា​ភូមា។

អាស៊ាន​មាន ១០​ប្រទេស​នា​ពេល​បច្ចុប្បន្ន​នេះ រាប់​ទាំង​ប្រទេស​ភូមា មួយ​ដែរ។ អង្គការ​សមាគម​តំបន់​មួយ​នេះ​មាន​ចក្ខុវិស័យ​ដោយ​ផ្អែក​ទៅ​លើ​ធម្មនុញ្ញ​របស់​ខ្លួន គឺ​ជួយ​គ្នា​ទៅវិញ​ទៅមក​ដើម្បី​រក្សា​សន្តិភាព​តំបន់ និង​ស្ថិរភាព​សំដៅ​ពង្រឹង​កម្លាំង​សក្ដានុពល​សេដ្ឋកិច្ច និង​ធនធាន​មនុស្ស ប៉ុន្តែ​ក៏​មាន​មាត្រា​ខ្លះ​បិទ​សិទ្ធិ​មិន​ឱ្យ​សមាគម​នេះ​ចូល​ពាក់ព័ន្ធ​បញ្ហា​ផ្ទៃក្នុង​របស់​ប្រទេស​សមាជិក​របស់​ខ្លួន​នោះ​ដែរ។

មេដឹកនាំ​នៃ​ប្រទេស​តំបន់​អាស៊ាន​ទាំង ៩​ប្រទេស​បើក​កិច្ចប្រជុំ​កំពូល​អាស៊ាន​លើក​ទី​៤០-៤១ នៅ​រាជធានី​ភ្នំពេញ ព្រឹក​ថ្ងៃ​សុក្រ ទី​១១ ខែ​វិច្ឆិកា ឆ្នាំ​២០២២។

យ៉ាងណាក៏ដោយ ករណី​ភូមា ដែល​មាត្រា​នៃ​ធម្មនុញ្ញ​អាស៊ាន​ចែង​ហាម​ប៉ះពាល់​បញ្ហា​ផ្ទៃក្នុង​នោះ គឺ​អស់​ន័យ​ទៅ​ហើយ​នៅ​ពេលនេះ ព្រោះ​មេដឹកនាំ​អាស៊ាន​ដែល​ប្រកាន់​គោលការណ៍​នីតិរដ្ឋ​ប្រជាធិបតេយ្យ​ត្រឹមត្រូវ​នោះ គេ​បាន​ហៅ​មាត្រា​នេះ​ថា​គ្រាន់តែ​ជា​ឧបករណ៍​របស់​មេដឹកនាំ​ផ្ដាច់ការ​ក្នុង​តំបន់​តែប៉ុណ្ណោះ។

ឆ្លង​តាមរយៈ​នៃ​ការ​ប្រជុំ​នៃ​មេដឹកនាំ​អាស៊ាន ៩​ប្រទេស គេ​រក​ឃើញ​មេដឹកនាំ​នៃ​ប្រទេស​ចំនួន​បី​ដែល​បញ្ចេញ​ទស្សនៈ និង​ជំហរ​របស់​ខ្លួន​មាន​និន្នាការ​គាំទ្រ​របប​សឹក​ភូមា ដោយ​ជំទាស់​មិន​ព្រម​ឱ្យ​មាន​វិធានការ​ក្ដៅ​ចំពោះ​របប​ប្លន់​អំណាច​ពី​ប្រជាជន​នោះ​ទេ ដែល​គេ​ថា​មេដឹកនាំ​បី​ប្រទេស​នោះ​បាន​ស្នើ​ថា ត្រូវ​មាន​វិធានការ​ទន់ភ្លន់​ទៅ​លើ​របប​សឹក ដើម្បី​កុំ​ឱ្យ​មាន​ការ​ផ្ដាច់​ទំនាក់ទំនង។

ជំហរ​មេដឹកនាំ​នៃ​ប្រទេស​ទាំង​បី​នេះ ត្រូវ​គេ​ថា​ផ្ដើម​ចេញពី​នាយករដ្ឋមន្ត្រី​ថៃ លោក ប្រាយុទ្ធ ចាន់អូចា ដែល​នរណា​ក៏​ដឹង​ដែរ​ថា​ជា​គ្រូ​ប្រៀនប្រដៅ​របស់​មេ​រដ្ឋប្រហារ​ភូមា គឺ​ឧត្តមសេនីយ៍ មីន អ៊ុងឡាំង ព្រោះ​មុន​រដ្ឋប្រហារ​កើតឡើង គឺ​លោក មីន អ៊ុងឡាំង បាន​ទៅ​ជួប​អតីត​មេ​រដ្ឋប្រហារ​ថៃ​រូប​នេះ ហើយ​មិន​តែប៉ុណ្ណោះ ត្រូវ​បាន​អ្នក​សង្កេតការណ៍​មួយ​ចំនួន​សង្ស័យ​ថា លោក ប្រាយុទ្ធ ជា​អ្នក​ផ្ដើម​គំនិត​រុញ​ឱ្យ​លោក មីន អ៊ុងឡាំង តោង​យក​អំណាច​លើក​ខ្លួនឯង​ជា​នាយករដ្ឋមន្ត្រី​ក្រោយពី​រដ្ឋប្រហារ​ទៀត​ផង។

នាយករដ្ឋមន្ត្រី​កម្ពុជា លោក ហ៊ុន សែន ជួប​មេដឹកនាំ​រដ្ឋប្រហារ​យោធា​ភូមា លោក មីន អ៊ុងឡាំង (Min Aung Hlaing) នៅ​ប្រទេស​ភូមា ថ្ងៃ​ទី៧ ខែ​មករា ឆ្នាំ​២០២២។ (រូបថត​ពី​ហ្វេសប៊ុក​លោក ហ៊ុន សែន)

នៅ​ក្នុង​វេទិកា​នៃ​មេដឹកនាំ​អាស៊ាន គឺ​មេដឹកនាំ​ប្រទេស​បី​នោះ​ថ្លែង​ថា ទ្វារ​ត្រូវតែ​បើក​ចំហ​សម្រាប់​ភូមា គឺ​មិន​ត្រូវ​បិទ​ទាំងស្រុង​នោះ​ទេ បើ​បិទ​ទាំងស្រុង គឺ​ស្មើ​នឹង​បិទ​ចន្លោះ​ក្នុង​ការ​ធ្វើ​ទំនាក់ទំនង​នឹង​គ្នា ហើយ​ការណ៍​នេះ ត្រូវ​បាន​គាំទ្រ​ដោយ​មេដឹកនាំ​កម្ពុជា និង​មេដឹកនាំ​ឡាវ។

លោក ហ៊ុន សែន បាន​ថ្លែង​ទៅ​កាន់​អ្នក​សារព័ត៌មាន​ថា តើ​អ្នក​ដែល​ចង់​ចាត់​វិធានការ​ក្ដៅ​ទៅ​លើ​ប្រទេស​ភូមា នោះ អាច​ដោះស្រាយ​ម្ដេច​កើត បើ​ផ្ដាច់​ទំនាក់ទំនង​នឹង​ភូមា ទៅ​ហើយ​នោះ? ដូច្នេះ លោក​ថា កម្ពុជា​ចង់​រក្សា​ទុក​ទំនាក់ទំនង​បន្តិចៗ​ម្ដង ព្រោះ​ការ​ធ្វើ​សង្គ្រាម គឺ​ក្រុម​ប្រឆាំង​មិន​អាច​ផ្ដួល​រំលំ​ពួក​យោធា​បាន​ទេ។ តែ​យ៉ាងណា នៅ​ឆ្នាំ​ក្រោយ​នេះ ប្រធាន​អាស៊ាន​មិនមែន​ជា​កម្ពុជា​ទៀត​នោះ​ទេ។

ប្រធានាធិបតី​ឥណ្ឌូនេស៊ី គឺ​លោក ចូកូ វីដូដូ បាន​ទទួល​ឋានៈ​សិទ្ធិ​ជា​ប្រធាន​អាស៊ាន​ពី​ការ​ផ្ទេរ​សិទ្ធិ​ពី​លោក ហ៊ុន សែន។

លោក​នាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន ប្រគល់​ញញួរ​ប្រធាន​អាស៊ាន​ប្ដូរ​វេន​ទៅ​ឱ្យ​ប្រធានាធិបតី​ឥណ្ឌូនេស៊ី លោក ចូកូ វីដូដូ (Joko Widodo) នៅ​ថ្ងៃទី​១៣ ខែ​វិច្ឆិកា ឆ្នាំ​២០២២។

បើ​យោង​តាម​សារព័ត៌មាន Aljazeera លោក ចូកូ វីដូដូ បាន​សម្ដែង​ការ​ខកចិត្ត​ជា​ខ្លាំង​ដោយ​លោក​បាន​ហៅ​រយៈពេល​មួយ​ឆ្នាំ​មក​នេះ ថា​ស្ថានភាព​អាក្រក់​នៅ​ភូមា គឺ​កាន់តែ​អាក្រក់​ឡើងៗ។ លោក​បន្ត​ថា អ្វី​ដែល​ពួក​យោធា​ភូមា​ទទួល​យក​គោលការណ៍​កុងសង់ស៊ីស ៥​ចំណុច​របស់​អាស៊ាន​កាលពី​ខែ​មេសា ឆ្នាំ​២០២១ ទៅ​អនុវត្ត គឺ​គ្មាន​រីកចម្រើន​អ្វី​ទាល់តែសោះ។

មេដឹកនាំ​ឥណ្ឌូនេស៊ី​រូប​នេះ​បាន​ប្រាប់​ទៅ​មេដឹកនាំ​អាស៊ាន​ដទៃ​ទៀត​ថា រឿង​ភូមា​នេះ​មិន​ត្រូវ​ប្រើ​ធម៌​ត្រជាក់​ដាច់ខាត គឺ​ត្រូវ​រក​មធ្យោបាយ​រុញ​ឱ្យ​របប​សឹក​នេះ​ទទួល​កំហុស​របស់​ខ្លួន។ ជំហរ​របស់​លោក ចូកូ វីដូដូ យ៉ាងហោចណាស់​ក៏​ទទួល​បាន​ការ​គាំទ្រ​ភ្លាមៗ​ពី​មេដឹកនាំ​សិង្ហបុរី ម៉ាឡេស៊ី ហ្វីលីពីន និង​ប្រ៊ុយណេ នៅ​ខណៈ​ដែល​មេដឹកនាំ​វៀតណាម មិន​មាត់​មិន​ក។ លោក ចូកូ វីដូដូ បាន​បង្ហើប​ថា វិធានការ​ក្ដៅ គឺ​ទី​១ បិទ​សិទ្ធិ​សមាជិកភាព​របស់​ភូមា ហើយ​រក​វិធានការ​ដាក់​សង្កត់​ទៅ​លើ​របប​នេះ​ឱ្យ​មាន​ប្រសិទ្ធភាព។

ចំណែក​ឯ​ប្រធានាធិបតី​ហ្វីលីពីន ហ្វឺដូណង់ ម៉ាកូស បាន​ថ្លែង​គាំទ្រ​ជំហរ​របស់​លោក ចូកូ វីដូដូ។ លោក​បាន​ប្រាប់​មេដឹកនាំ​អាស៊ាន​ថា ពាក្យ​ថា​ដំណោះស្រាយ​មិនមែន​ចេះ​តែ​បណ្ដោយ​ឱ្យ​រត់​តាម​ពេលវេលា​នោះ​ទេ គឺ​ត្រូវ​ដាក់​ឱសានវាទ​ទៅ​លើ​របប​សឹក​មួយ​នេះ ហើយ​បើ​ធ្វើ​មិន​បាន​ទេ ត្រូវ​មាន​វិធានការ​ធ្ងន់ធ្ងរ​ថែម​ទៀត។

មេដឹកនាំ​ហ្វីលីពីន​រូប​នេះ​អះអាង​ថា ពេលវេលា​នេះ​សម​ល្មម​ដែល​ត្រូវ​រួម​គ្នា​ចាត់​វិធានការ​លើ​ពួក​យោធា​ភូមា​ហើយ។

មេដឹកនាំ​ហ្វីលីពីន​ថ្លែង​ថា ការ​ប្រើ​វិធានការ​ទន់​ថ្នាក់ថ្នម​របប​សឹក គឺ​វា​មិន​ត្រូវ​នឹង​ស្ថានការណ៍​ជាក់ស្ដែង​នៅ​ក្នុង​ប្រទេស​ភូមា​នោះ​ទេ ព្រោះ​របប​សឹក​នេះ​នាំ​ឲ្យ​មាន​ហិង្សា​លើ​ប្រជាជន​ខ្លួនឯង ហើយ​វា​ធ្វើ​ឱ្យ​ប៉ះពាល់​ដល់​កិត្តិយស និង​សន្តិសុខ​ស្ថិរភាព​តំបន់​ទៀត​ផង។

កៅអី​សមាជិក​អាស៊ាន​របស់​ប្រទេស​ភូមា ដែល​អវត្តមាន​នៅ​ក្នុង​កិច្ចប្រជុំ​កំពូល​អាស៊ាន​លើក​ទី​៤០-៤១ នៅ​រាជធានី​ភ្នំពេញ ថ្ងៃទី​១១ ខែ​វិច្ឆិកា ឆ្នាំ​២០២២។

សំណុំរឿង​របស់​ភូមា ត្រូវ​បាន​ប្រទេស​ចំនួន​បី គឺ​សិង្ហបុរី ម៉ាឡេស៊ី និង​ឥណ្ឌូនេស៊ី ធ្លាប់​បាន​លើក​សំណើ​រុញ​ទៅ​កាន់​ក្រុមប្រឹក្សា​សន្តិសុខ​អង្គការ​សហប្រជាជាតិ ឱ្យ​មាន​ដំណោះស្រាយ​ជាក់ស្ដែង​ទៅ​លើ​របប​សឹក ប៉ុន្តែ​អាស៊ាន​ទាំងមូល​រក​មតិ​ឯកច្ឆន្ទ​ជាមួយ​គ្នា​មិន​បាន​ក្នុង​ការ​រុញ​រឿង​នេះ​ទៅ​កាន់​អង្គការ​សហប្រជាជាតិ សូម្បីតែ​កម្ពុជា​ជា​ប្រធាន​អាស៊ាន​សម្រាប់​ឆ្នាំ​២០២២ មិន​ដែល​នឹក​ឃើញ​យក​ភូមា ទៅ​ស្ថាប័ន​ពិភពលោក​នោះ​ទេ ហើយ​សូម្បីតែ​នាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន ក៏​មិន​បាន​លើក​យក​សំណុំរឿង​ភូមា​ថ្លែង​ចំៗ​នៅ​ឯ​មហាសន្និបាត​របស់​ស្ថាប័ន​នេះ​ផង​ដែរ។

យោង​តាម​ជំហរ​របស់​ប្រធានាធិបតី​ឥណ្ឌូនេស៊ី ដែល​ឆ្នាំ​២០២៣ ខាងមុខ​នេះ ក្រុង​ចាកាតា ជា​ប្រធាន​ប្ដូរ​វេន​របស់​អាស៊ាន​ត្រូវ​បាន​អ្នក​សង្កេតការណ៍​រំពឹង​ថា ឥណ្ឌូនេស៊ី នឹង​រៀបចំ​សំណុំរឿង​ភូមា នេះ​ជាមួយ​នឹង​ការ​គាំទ្រ​ពី​ប្រទេស​សិង្ហបុរី ម៉ាឡេស៊ី ហ្វីលីពីន ប្រ៊ុយណេ គឺ​នឹង​យក​បណ្តឹង​របស់​ពួកគេ​ទៅ​ដាក់​នៅ​ឯ​ក្រុមប្រឹក្សា​សន្តិសុខ​សហប្រជាជាតិ បើ​ទោះជា​ដឹង​ថា ចិន និង​រុស្ស៊ី បោះឆ្នោត​ប្រឆាំង​ទៅ​នឹង​វិធានការ​ក្ដៅ​លើ​របប​សឹក​ក៏ដោយ ព្រោះ​ចិន និង​រុស្ស៊ី នៅតែ​ជា​ប្រទេស​ដ៏​ធំ​គាំទ្រ​របប​រដ្ឋប្រហារ​នេះ​នៅឡើយ​នោះ។

ដូច្នេះ គេ​អាច​សន្និដ្ឋាន​ថា ប្រទេស​បី​នៅ​ក្នុង​សមាគម​អាស៊ី​អាគ្នេយ៍​នេះ​ដែល​មាន​លោក ប្រាយុទ្ធ ចាន់អូចា អតីត​មេ​រដ្ឋប្រហារ​នៅ​ថៃ និង​នាយករដ្ឋមន្ត្រី​កម្ពុជា លោក ហ៊ុន សែន អតីត​មេ​រដ្ឋប្រហារ​ឆ្នាំ​១៩៩៧ នោះ គឺ​មេដឹកនាំ​ទាំង​ពីរ​នេះ​ឡើង​កាន់​អំណាច​មក​ទល់​ពេលនេះ​ដោយសារ​ប្រើ​ល្បិច​ទុច្ចរិត​ច្បាម​យក​អំណាច ដែល​រឿង​នេះ​ពួកគេ​មិន​ចង់​ឱ្យ​សមាគម​នេះ​មាន​ការ​គោរព​សិទ្ធិមនុស្ស ប្រជាធិបតេយ្យ និង​នីតិរដ្ឋ​ត្រឹមត្រូវ​នោះ​ទេ។

ចំណែក​នាយករដ្ឋមន្ត្រី​នៃ​ប្រទេស​កុម្មុយនីស្ត​ឡាវ ក៏​ជា​មេដឹកនាំ​មិន​ខ្វល់​នឹង​ការ​ឈឺចាប់​របស់​ប្រជាជន​ភូមា​នោះ​ដែរ។ មេដឹកនាំ​បី​ប្រទេស​នេះ ក៏​ត្រូវ​គេ​ចោទ​ថា​ស្ថិត​នៅ​ក្រោម​ឥទ្ធិពល​របស់​ចិន​រួច​ទៅ​ហើយ។ ដូចនេះ គ្មាន​អ្វី​ឆ្ងល់​ទេ​ដែល​មេដឹកនាំ​ប្រទេស​បី​នេះ រារាំង​មិន​ឲ្យ​មាន​វិធានការ​ក្ដៅ​ទៅ​លើ​របប​សឹក​នៅ​ភូមា​នោះ៕

© 2024, ខេមបូឌា ដេលី. All rights reserved. No part of this article may be reproduced in print, electronically, broadcast, rewritten or redistributed without written permission.

អត្ថបទទាក់ទង

អត្ថបទអានច្រើន

សេចក្ដីរាយការណ៍ពិសេស