កូនស្រីច្បងរបស់មេដឹកនាំបក្សប្រឆាំង លោក កឹម សុខា គឺកញ្ញា កឹម មនោវិទ្យា អះអាងថា កម្ពុជាត្រូវតែបង្កើតឱ្យមានភាពចម្រុះនៃទំនាក់ទំនងពាណិជ្ជកម្មជាមួយប្រទេសក្នុងតំបន់ផ្សេងៗ មិនគួរពឹងលើតែប្រទេសណាតែមួយនោះទេ ហើយក៏គ្មានប្រទេសណាផ្តល់ការអនុគ្រោះពាណិជ្ជកម្មដល់កម្ពុជាដូចបណ្តាប្រទេសលោកខាងលិចនោះឡើយ។
កញ្ញា កឹម មនោវិទ្យា បានសរសេរលើគណនីហ្វេសប៊ុករបស់កញ្ញានៅថ្ងៃទី១៦ ខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ២០២២ នេះថា កម្ពុជាត្រូវតែបង្កើតឱ្យមានភាពចម្រុះនៃទំនាក់ទំនងពាណិជ្ជកម្មជាមួយប្រទេសក្នុងតំបន់ផ្សេងៗ ដែលមិនគួរពឹងតែទៅលើប្រទេសណាតែមួយនោះទេ ជាពិសេសការពិតជាក់ស្តែង គ្មានប្រទេសណាផ្តល់ការអនុគ្រោះពាណិជ្ជកម្មដល់កម្ពុជាដូចបណ្តាប្រទេសលោកខាងលិចនោះឡើយ។
កញ្ញាអះអាងថា កម្ពុជាមានឱកាសកសាងទំនាក់ទំនងពាណិជ្ជកម្មជាមួយសហភាពអឺរ៉ុបឡើងវិញ ហើយកម្ពុជាក៏គួរតែចាប់យកឱកាសថ្មីនេះដែរ ក្នុងការពង្រឹង និងពង្រីកទំនាក់ទំនងពាណិជ្ជកម្មជាមួយសហភាពអឺរ៉ុប ក្នុងគោលដៅវែងឆ្ងាយក្រោយពីប្រព័ន្ធអនុគ្រោះពន្ធ EBA នឹងត្រូវបានបញ្ចប់នាពេលខាងមុខនេះ។
កូនស្រីច្បងប្រធានគណបក្សសង្គ្រោះជាតិរូបនេះបញ្ជាក់ថា មុខមាត់ និងភាពលូតលាស់របស់កម្ពុជានាពេលអនាគត អាស្រ័យលើការសម្រេចចិត្តរបស់អ្នកដឹកនាំជំនាន់នេះទាំងស្រុង ថាតើពួកគេនឹងបន្សល់នូវកេរដំណែលបែបណាដល់អ្នកជំនាន់ក្រោយ ស្របពេលដែលកម្ពុជាក៏មានឱកាសថ្មីសម្រាប់កសាងទំនាក់ទំនងជាមួយសហគមន៍អឺរ៉ុបនៅពេលនេះដែរ។
ការអះអាងនេះ ធ្វើឡើងស្របពេលដែលកម្ពុជាតែងប្រកាសទំនាក់ទំនងពាណិជ្ជកម្មជាមួយប្រទេសចិនតែមួយមុខ ក្នុងនាមជាមិត្តដែកថែបរបស់ខ្លួន ដោយច្រានចោលដៃគូពាណិជ្ជកម្មផ្សេងទៀតដូចជាអឺរ៉ុប និងអាមេរិក ជាដើម ដែលតែងជំរុញឱ្យកម្ពុជាលើកកម្ពស់សិទ្ធិមូលដ្ឋានរបស់ពលរដ្ឋ និងសិទ្ធិការងាររបស់កម្មកររហូតមក។
កាលពីថ្ងៃទី១៥ ខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ២០២១ លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន បានជួបពិភាក្សាជាមួយនាយករដ្ឋមន្ត្រីនៃសាធារណរដ្ឋប្រជាមានិតចិន លោក លី ខឺឈាង (Li Keqiang) តាមប្រព័ន្ធវីដេអូដែលបានឯកភាពគ្នាដាក់ឱ្យចូលជាធរមាននូវកិច្ចព្រមព្រៀងពាណិជ្ជកម្មសេរីរវាងកម្ពុជា និងចិន នៅខែមករា ឆ្នាំ២០២២ កន្លងទៅ ក្នុងផែនការបង្កើនទំហំទឹកប្រាក់ឱ្យបានដល់ ១០ពាន់លានដុល្លារក្នុង ១ឆ្នាំ។
អ្នកតាមដានស្ថានការណ៍នយោបាយកម្ពុជា លោក សុខ សុគន្ធ ធ្លាប់បានលើកឡើងក្នុងកម្មវិធី Idea Talk នៃសារព័ត៌មាន The Cambodia Daily កាលពីពេលថ្មីៗនេះថា ការចុះកិច្ចព្រមព្រៀងពាណិជ្ជកម្មសេរីកម្ពុជា-ចិន មិនមែនជារឿងអាក្រក់នោះទេ ប៉ុន្តែបញ្ហាគឺស្ថិតនៅត្រង់ថា កម្ពុជាមិនមានផលិតផលសម្រាប់នាំចេញទៅប្រទេសចិនប៉ុណ្ណោះ ដូច្នេះហើយផលចំណេញពីការចុះកិច្ចព្រមព្រៀងនេះ នឹងទទួលបានផលតិចតួចសម្រាប់កម្ពុជា ប៉ុន្តែចិននឹងទទួលបានផលចំណេញធំធេងលើការសហការនេះ។
លោក សុខ សុគន្ធ លើកឡើងថា សព្វថ្ងៃនេះកម្ពុជាពឹងលើផលចំណេញពីពាណិជ្ជកម្មបីធំៗ គឺ៖
- ទី១ ពាណិជ្ជកម្មសេរីអាស៊ាន-ចិន (Asian China Free Trade Area) ដែលចិនបានបន្ធូរបន្ថយពន្ធលើមុខទំនិញ ៣០០មុខ។
- ទី២ គឺកិច្ចព្រមព្រៀងពាណិជ្ជកម្មសេរីទ្វេភាគីកម្ពុជា-ចិន (China-Cambodia Free Trade Agreement)។
- ទី៣ គឺកិច្ចព្រមព្រៀងពាណិជ្ជកម្ម RCEP។
ប៉ុន្តែពាណិជ្ជកម្មទាំង ៣ នេះ បើធៀបនឹងផលចំណេញដែលកម្ពុជាទទួលបានពីសហភាពអឺរ៉ុប និងសហរដ្ឋអាមេរិក គឺនៅមានចំនួនតិចតួចបំផុត។
អ្នកតាមដានស្ថានការណ៍នយោបាយកម្ពុជារូបនេះបញ្ជាក់ថា ផលចំណេញដែលកម្ពុជាទទួលបានពីសហភាពអឺរ៉ុប និងសហរដ្ឋអាមេរិកក្នុងមួយឆ្នាំៗសរុបប្រមាណជិត ២០ពាន់លានដុល្លារអាមេរិកឯណោះ ដូច្នេះបើគិតពីជញ្ជីងពាណិជ្ជកម្មរវាងកម្ពុជាជាមួយសហភាពអឺរ៉ុប និងអាមេរិក ដោយប្រៀបធៀបជាមួយកម្ពុជា-ចិន កម្ពុជាពិតជាខាតបង់ធ្ងន់ធ្ងរនៅពេលដែលកម្ពុជាព្យាយាមចាប់យកពាណិជ្ជកម្មសេរីជាមួយចិន ដូចដែលកម្ពុជាកំពុងអនុវត្តសព្វថ្ងៃនេះ។
ទាក់ទិននឹងបញ្ហានេះ កាលពីឆ្នាំ២០១៩ កម្ពុជាបាននាំចេញទៅអាមេរិកនូវទំនិញដែលមានតម្លៃប្រមាណជា ៥,៤ពាន់លានដុល្លារ ប៉ុន្តែក្នុងឆ្នាំ២០១៩ ដដែលនោះ សហរដ្ឋអាមេរិកវិញបាននាំទំនិញចូលមកកម្ពុជាវិញត្រឹមតែជាង ៥០០លានដុល្លារប៉ុណ្ណោះ។
ផ្ទុយទៅវិញ សម្រាប់ទំនាក់ទំនងពាណិជ្ជកម្មរវាងកម្ពុជា-ចិន ដោយផ្អែកលើរបាយការណ៍របស់រដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា បានបង្ហាញថា នៅឆ្នាំ២០២១ កម្ពុជាបាននាំចេញទំនិញទៅកាន់ទីផ្សារចិនមានទឹកប្រាក់ត្រឹមតែ ១ពាន់លានដុល្លារអាមេរិកប៉ុណ្ណោះក្នុងរយៈពេល ៨ខែដំបូង ប៉ុន្តែក្នុងរយៈពេល ៨ខែដូចគ្នា ចិនបាននាំចូលទំនិញមកកម្ពុជាវិញមានទំហំទឹកប្រាក់រហូតដល់ទៅជាង ៥៩០០លានដុល្លារអាមេរិកឯណោះ៕