ការបោះឆ្នោតនៅក្នុងរាជាណាចក្រថៃ ជាប់នឹងកម្ពុជា នឹងប្រព្រឹត្តទៅនៅថ្ងៃអាទិត្យ ទី១៤ ខែឧសភា ចុងសប្ដាហ៍នេះ។ នេះជាការបោះឆ្នោតសភាអាណត្តិថ្មីទី២ បន្ទាប់ពីរាជាណាចក្រមួយនេះបានបោះឆ្នោតដំបូងកាលពីខែមីនា ឆ្នាំ២០១៩ ក្រោយពីពួកយោធាធ្វើរដ្ឋប្រហារនៅខែឧសភា ឆ្នាំ២០១៤ ដែលជារដ្ឋប្រហាររំលាយគណៈរដ្ឋមន្ត្រីរបស់គណបក្សភឿថៃ។
ឧត្តមសេនីយ៍ដឹកនាំរដ្ឋប្រហារពេលនោះ គឺលោក ប្រាយុទ្ធ ចាន់អូចា ដែលជានាយករដ្ឋមន្ត្រីចាំផ្ទះរបស់ប្រទេសអាស៊ីអាគ្នេយ៍មួយនេះ។
ការបោះឆ្នោតលើកនេះ ត្រូវបានអ្នកសង្កេតការណ៍គិតថាអាចស្ដារប្រជាធិបតេយ្យរបស់ប្រទេសនេះពីកណ្ដាប់ដៃរបស់ពួកយោធាបានឡើងវិញ។
នៅមុនការបោះឆ្នោតជិតចូលមកដល់នេះ វិទ្យាស្ថានជាតិធំមួយឈ្មោះ ឋានដុសិត បានធ្វើការស្ទង់មតិលើពលរដ្ឋដែលមានអាយុ ១៨ឆ្នាំឡើងទៅ ហើយភាគច្រើនសុទ្ធតែយុវជនជំនាន់ក្រោយដល់ទៅ ១ម៉ឺន ៦ពាន់នាក់នៅទូទាំងប្រទេសថៃ។
តាមលទ្ធផលនៃការស្ទង់មតិនេះ មានតែបក្សនយោបាយពីរប៉ុណ្ណោះដែលជាបក្សប្រឆាំងទទួលបានការគាំទ្រច្រើនលើសលប់ បើធៀបនឹងបក្សយោធា គឺបក្សប៉ាល្ល័ងប្រាចារ៉ាត់ ដឹកនាំដោយឧត្តមសេនីយ៍ ប្រាវិត វង្សាវ៉ាត និងបក្សថៃរួបរួមជាតិ ដឹកនាំលោក ប្រាយុទ្ធ។ គម្លាតនៃលទ្ធផលស្ទង់មតិមានភាពឆ្ងាយពីគ្នាជាខ្លាំង។
គណបក្សប្រឆាំងធំជាងគេ គឺបក្សភឿថៃ ដែលអតីតនាយករដ្ឋមន្ត្រី ថាក់ស៊ីន ស៊ីណាវ៉ាត្រា នៅពីក្រោយ មានការគាំទ្ររហូតដល់ទៅជិត ៤៦%។ បក្សនេះកំពុងដឹកនាំដោយកូនស្រីរបស់លោក ថាក់ស៊ីន ដែលជាបេក្ខជននាយករដ្ឋមន្ត្រីផងនោះ គឺអ្នកស្រី ភែថងថាន ស៊ីណាវ៉ាត្រា។
ចំណែកគណបក្សចលនាឆ្ពោះទៅមុខ មានការគាំទ្រជិត ៣០% និងគណបក្សថៃរួបរួមជាតិ មានការគាំទ្រជិត ១២ភាគរយ។ ក្រៅពីនោះ មានការគាំទ្រតិចតួចបំផុតរួមទាំងគណបក្សបាល្ល័ងប្រាចារ៉ាត់ របស់ពួកយោធាដែលកំពុងកាន់អំណាចផងដែរ។
ព្រឹត្តិការណ៍នោះគឺជាការវិវឌ្ឍមួយដ៏សំខាន់នៃចលនាប្រជាធិបតេយ្យក្នុងតំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍ ដែលអ្នកសង្កេតការណ៍ថា បើក្រុមអ្នកប្រជាធិបតេយ្យឈ្នះបានដឹកនាំរដ្ឋាភិបាល មានន័យថានៅក្នុងសមាគមអាស៊ាននេះដង្ហើមប្រជាធិបតេយ្យចាប់រស់ឡើងវិញ។ គេថាការបោះឆ្នោតសភានៅថៃ នៅខែចុងសប្ដាហ៍នេះ ក៏អាចជាការត្រួសត្រាយផ្លូវសម្រាប់ប្រជាធិបតេយ្យនៅប្រទេសផ្សេងទៀតដែលកំពុងដើរថយក្រោយ មានដូចជាប្រទេសកម្ពុជា ជាដើម។
តែគេមិននិយាយដល់ប្រទេសភូមា ដែលធ្លាក់ក្នុងរបបសឹកនៅឡើយទេ។ នៅក្នុងប្រទេសថៃ ការឃោសនាបោះឆ្នោតកំពុងប្រព្រឹត្តយ៉ាងសកម្ម។ គណបក្សនយោបាយ ទាំងបក្សមាននិន្នាការទៅរកពួកយោធា និងគណបក្សនៃកម្លាំងអ្នកប្រជាធិបតេយ្យ កំពុងបង្ហាញគោលនយោបាយដឹកនាំរដ្ឋាភិបាល ដោយមានរបៀបវារៈជាច្រើន ដែលក្នុងនោះមានទាំងការធ្វើឱ្យមានកំណើនសេដ្ឋកិច្ចឡើងវិញ និងការបង្កើនប្រាក់ម៉ោងពលកម្មរបស់កម្មករទាំងកម្មករក្នុងវិស័យកាត់ដេរ កម្មករក្នុងវិស័យសំណង់ និងកម្មករក្នុងវិស័យពហុជំនាញផ្សេងៗទៀត។
ប៉ុន្តែក្រុមគណបក្សដែលមាននិន្នាការប្រជាធិបតេយ្យ ក្រៅពីលើកឡើងអំពីគោលនយោបាយទាំងនេះ ពួកគេបានលើកឡើងអំពីសេរីភាពនយោបាយ និងសិទ្ធិមនុស្ស ដែលកន្លងមកពួកយោធាមិនបានបើកចំហឱ្យទូលំទូលាយនោះទេ។
កាសែតបាងកកប៉ុស្តិ៍ បានធ្វើការវិភាគថា ការបោះឆ្នោតលើកនេះអាចខុសពីការបោះឆ្នោតនៅក្នុងខែឧសភា ឆ្នាំ២០១៩ ដែលបក្សរបស់ពួកយោធា បាល្ល័ង្គប្រាចារ៉ាត់ ជាប់លេខ២ ហើយដណ្ដើមតំណែងនាយករដ្ឋមន្ត្រីចេញពីបោះឆ្នោត រួមទាំងសមាជិកជាប់ឆ្នោត និងព្រឹទ្ធសភាដែលលម្អៀងទៅរកពួកយោធា។
តាមការស្ទង់មតិរបស់វិទ្យាសា្ថន ឋានដុសិត បានឱ្យដឹងថា បើបក្សប្រឆាំងធំពីរនេះនៅបន្តរក្សាប្រជាប្រិយភាព និងការគាំទ្រច្រើនពីយុវជនដូចមុន គឺបក្សនេះអាចឈ្នះអាសនៈសរុបនៅក្នុងរដ្ឋសភា អាច ៣ភាគ៤ គឺស្មើនឹង ៣៧៦អាសនៈនៃសភាសរុប ៥០០នាក់ អាចនឹងបិទបញ្ចប់រជ្ជកាលរបស់ពួកយោធា ហើយប្រជាធិបតេយ្យអាចនឹងប្រែប្រួលទាំងនៅក្នុងប្រទេស និងក្នុងតំបន់។ វាមានន័យថា ការដឹកនាំរដ្ឋាភិបាលខាងមុខនេះស្ថិតនៅក្រោមកម្លាំងអ្នកប្រជាធិបតេយ្យ។
ឥទិ្ធពលរបស់អតីតនាយករដ្ឋមន្ត្រី ថាក់ស៊ីន ជាម្ចាស់គណបក្សភឿថៃ នៅតែស្ថិតក្នុងបេះដូងអ្នកបោះឆ្នោត ជាពិសេសយុវជនថៃ។
គេនៅតែចាំបានថា នៅក្រោយលោក ប្រាយុទ្ធ មេរដ្ឋប្រហារឆ្នាំ២០១៤ ក្លាយជានាយករដ្ឋមន្ត្រីដោយបានសំឡេងសមាជិកព្រឹទ្ធសភាចាត់តាំង ឃើញថាបាតុកម្មបានផ្ទុះឡើងរយៈពេល ២ឆ្នាំ ទាមទាររដ្ឋាភិបាលលោក ប្រាយុទ្ធ ឬលោក ប្រាយុទ្ធ ត្រូវរំលាយសភា ហើយបោះឆ្នោតមុនអាណត្តិ តែដោយសារថៃវាយលុកដោយជំងឺកូវីដរយៈពេលជិត ៣ឆ្នាំ នាំឱ្យយុវជនសម្រេចផ្អាកការធ្វើតវ៉ា។
នៅក្នុងការបោះឆ្នោតថ្មីចុងក្រោយនេះ លោក ថាក់ស៊ីន ដែលកំពុងនិរទេសខ្លួន លោកត្រូវបានគេមើលឃើញថា មានឥទ្ធិពលលើបក្សភឿថៃ និងកម្លាំងអ្នកប្រជាធិបតេយ្យ។ លោកសច្ចាថានឹងវិលចូលប្រទេសថៃ វិញ នៅក្នុងអំឡុងខែកក្កដា គឺក្រោយការបោះឆ្នោត។
លោកថ្លែងថា បក្សភឿថៃ និងបក្សចលនាទៅមុខនឹងឈ្នះការបោះឆ្នោត ដែលអាចបង្កើតរដ្ឋាភិបាលចម្រុះនៃអ្នកប្រជាធិបតេយ្យ។
ស្របពេលដែលលោក ថាក់ស៊ីន សន្យាដូចនេះ សន្ទុះនៃការគាំទ្របក្សភឿថៃ និងបក្សសម្ព័ន្ធភាពចលនាឆ្ពោះទៅមុខ កាន់តែមានការគាំទ្រពីអ្នកបោះឆ្នោត។ អ្នកស្រី ភែថងថាន ស៊ីណាវ៉ាត្រា ក្រោយពីសម្រាលបុត្ររួច អ្នកស្រីឆ្លៀតបញ្ចេញជំហរថា គណបក្សសម្ព័ន្ធភាពមិនសម្រេចយកបក្សរបស់ពួកយោធាក្នុងរដ្ឋាភិបាលនោះទេ។ អ្នកស្រីថាគេមិនត្រូវកៀកស្មានឹងពួកយោធាផ្ដាច់ការនោះទេ។
ការបោះឆ្នោតនៅថៃ អាចជះឥទ្ធិពលចូលប្រទេសកម្ពុជា និងប្រទេសដទៃទៀត។
អ្នកនយោបាយនៅក្នុងតំបន់ រាប់ទាំងយុវជន និងពលរដ្ឋសាមញ្ញ ពួកគេកំពុងតែសម្លឹងទៅទីក្រុងបាងកក ថាតើបក្សប្រឆាំងពីរនេះអាចដណ្ដើមអាសនៈបានច្រើនលើសលប់ឬទេ។ ពួកគេបញ្ចេញទស្សនៈនៅលើបណ្ដាញសង្គមថា ព្រោះការបោះឆ្នោតនៅថៃ មានភាពសុក្រឹតត្រឹមត្រូវ និងតម្លាភាព ហើយស្ថាប័នបោះឆ្នោតប្រទេសនេះមិនស្ថិតនៅក្រោមបក្សនយោបាយ ជាពិសេសមិនស្ថិតនៅក្រោមបក្សរបស់ពួកយោធានោះទេ។ ចំណែកឯច្បាប់បោះឆ្នោតថៃ បើកចំហការទទួលបក្សមកចុះបញ្ជីឈ្មោះ ដើម្បីចូលរួមបម្រើឆន្ទៈបំពេញបេះដូងរបស់ម្ចាស់ឆ្នោត។ ច្បាប់បោះឆ្នោតថ្មីលើកក្រោយនៅថៃ មានការកំណត់ការប្រើប្រាស់ថវិការបស់បក្សនីមួយៗដូចៗគ្នា គឺស្មើគ្នា ទោះជាបក្សនោះធំយ៉ាងណាក៏ដោយ។
បើបក្សណាប្រើថវិកាលើសការកំណត់របស់ច្បាប់ គឺប្រឈមមុខនឹងការរំលាយបក្សនេះ តែមិនរំលាយអាសនៈសភារបស់បក្សនោះទេ។ ច្បាប់នេះតម្រូវថា អាសនៈសភាត្រូវបានទៅបេក្ខជនបម្រុង ហើយត្រូវបង្កើតបក្សថ្មីជាបន្ទាន់។ ច្បាប់នេះក៏បានហាមការប្រើអំណោយនៅក្នុងយុទ្ធនាការឃោសនាបោះឆ្នោតដែលជាការទិញបេះដូងអ្នកបោះឆ្នោត។
ដូចនេះហើយ ប្រជាជនថៃមិនបារម្ភច្រើនទេដែលឆន្ទៈរបស់ពួកគេត្រូវបានលួចបន្លំ។ នៅពេលបោះឆ្នោត ពួកគេពុំចាំបាច់ដេកចាំហិបឆ្នោត ឬភ័យពីការលួចបន្លំទិន្នន័យបោះឆ្នោតនោះទេ។ ពួកគេអាចទៅផ្ទះវិញ ដើម្បីអ៊ុតមើលលទ្ធផលបោះឆ្នោតនៅផ្ទះ ឬការប្រមូលផ្ដុំគ្នានៅតាមទីសាធារណៈ ដែលគេបញ្ចាំងលទ្ធផលបោះឆ្នោតដូចកម្ពុជា បញ្ចាំងស្លាយការប្រកួតកីឡាស៊ីហ្គេមកំពុងប្រព្រឹត្តទៅនៅកម្ពុជា៕