ប្រធានក្រុមប្រឹក្សាធម្មនុញ្ញកម្ពុជា លើកឡើងថា ការបោះឆ្នោតជាតិឆ្នាំ២០២៣ នេះមានលក្ខណៈកាន់តែល្អប្រសើរជាងការបោះឆ្នោតជាតិលើកដំបូងកាលពីឆ្នាំ១៩៩៣ ដែលរៀបចំដោយអ៊ុនតាក់ ដោយសារតែកម្ពុជាមានការកែទម្រង់ទៅលើច្បាប់បោះឆ្នោត និងវិធានការពាក់ព័ន្ធផ្សេងៗ។
ប្រធានក្រុមប្រឹក្សាធម្មនុញ្ញកម្ពុជា លោក អ៊ឹម ឈុនលឹម បានលើកឡើងនៅក្នុងពិធីជួបជាមួយគណៈប្រតិភូបេសកកម្មសង្កេតការណ៍បោះឆ្នោត ហ្វ្រង់កូហ្វូនី កាលពីថ្ងៃទី១៨ ខែកក្កដា នេះថា ដំណើរវិវឌ្ឍន៍នៃការបោះឆ្នោតនៅកម្ពុជាចាប់តាំងពីការបោះឆ្នោតលើកទី១ ឆ្នាំ១៩៩៣ ដែលរៀបចំឡើងដោយអ៊ុនតាក់ កម្ពុជាបានធ្វើឱ្យមានភាពកាន់តែល្អប្រសើរឡើងបន្តិចម្ដងៗពីមួយអាណត្តិទៅមួយអាណត្តិ។
លោក អ៊ឹម ឈុនលឹម លើកឡើងថា ទោះជាដំណើរការនៃការបោះឆ្នោតបានវិវឌ្ឍទៅរកភាពល្អប្រសើរក៏ដោយ ប៉ុន្តែនៅពេលដែលកម្ពុជារៀបចំឱ្យមានការបោះឆ្នោតនៅឆ្នាំ១៩៩៨ ក៏បានប្រឈមបញ្ហាខ្លាំងដែរពាក់ព័ន្ធទៅនឹងករណីបញ្ជីឈ្មោះបោះឆ្នោត ជាពិសេសបញ្ហាសញ្ជាតិ ដែលករណីទាំងនោះបានបន្សល់ទុកតាំងពីការបោះឆ្នោតឆ្នាំ១៩៩៣ មកម្ល៉េះ ប៉ុន្តែភាពល្អប្រសើរបានវិលត្រឡប់មកវិញរហូតដល់ការបោះឆ្នោតជាតិឆ្នាំ២០២៣ នេះ។
ប្រធានក្រុមប្រឹក្សាធម្មនុញ្ញរូបនេះបញ្ជាក់ថា គ្រប់គណបក្សនយោបាយដែលបានចូលរួមក្នុងការបោះឆ្នោតអាណត្តិទី៧ នេះ អាចប្ដឹងតវ៉ាពីលទ្ធផលបណ្ដោះអាសន្ននៃការបោះឆ្នោតទៅក្រុមប្រឹក្សាធម្មនុញ្ញដោយផ្ទាល់ផងដែរ។
លោក អ៊ឹម ឈុនលឹម បញ្ជាក់ថា ដើម្បីបង្ហាញពីតម្លាភាព និងភាពយុត្តិធម៌នៃលទ្ធផលក្នុងការបោះឆ្នោតនៅអាណត្តិទី៧ នេះ ការរាប់សន្លឹកឆ្នោតនឹងធ្វើឡើងនៅនឹងការិយាល័យបោះឆ្នោតនៅថ្ងៃបោះឆ្នោតតែម្ដង។
ការអះអាងនេះ ធ្វើឡើងស្របពេលដែលមជ្ឈដ្ឋានជាតិ និងអន្តរជាតិនាំគ្នារិះគន់ជុំទិសអំពីដំណើរការនៃការបោះឆ្នោតជាតិនៅកម្ពុជានៅចុងខែកក្កដា ឆ្នាំ២០២៣ នេះ។
នៅថ្ងៃទី១៩ ខែកក្កដា ឆ្នាំ២០២៣ នេះ មេដឹកនាំបក្សកាន់អំណាចលោក ហ៊ុន សែន សរសេរលើបណ្ដាញសង្គមធ្វីតធឺរបស់ខ្លួនថា ពួកជ្រុលនិយមដែលបញ្ជាដោយអតីតមេដឹកនាំបក្សប្រឆាំងលោក សម រង្ស៊ី បានរកគ្រប់វិធីដើម្បីបំផ្លាញចោលនូវដំណើរការប្រជាធិបតេយ្យតាមរយៈនៃការញុះញង់ឱ្យប្រជាពលរដ្ឋបំផ្លាញចោលការបោះឆ្នោត ដូចជាយុទ្ធនាការមិនឲ្យប្រជាជនទៅបោះឆ្នោត និងយុទ្ធនាការគូសខ្វែងសន្លឹកឆ្នោត ជាដើម។
លោក ហ៊ុន សែន លើកឡើងថា តើថ្ងៃទី២៣ ខែកក្កដា ឆ្នាំ២០២៣ ខាងមុខនេះ កម្លាំងប្រជាធិបតេយ្យដែលចូលរួមការបោះឆ្នោតមានច្រើនជាង ឬមានតិចជាងកម្លាំងបំផ្លាញការបោះឆ្នោត ដូច្នេះមានតែរង់ចាំមើលទាំងអស់គ្នាប៉ុណ្ណោះ។
ទាក់ទិននឹងបញ្ហានេះ អតីតមេដឹកនាំបក្សប្រឆាំងលោក សម រង្ស៊ី បានលើកឡើងថា ការបោះឆ្នោតដែលរៀបចំដោយអង្គការសហប្រជាជាតិ ក្នុងឆ្នាំ១៩៩៣ មានលក្ខណៈត្រឹមត្រូវ សេរី យុត្តិធម៌យ៉ាងពេញលេញ និងពិតប្រាកដ ផ្ទុយស្រឡះពីការបោះឆ្នោតដែលរៀបចំដោយរដ្ឋាភិបាលលោក ហ៊ុន សែន ដែលតែងលួចបន្លំ និងប្លន់សន្លឹកឆ្នោតគ្រប់ៗអាណត្តិនៅពេលដែលអ៊ុនតាក់បានដកចេញពីប្រទេសកម្ពុជាត្រឡប់ទៅវិញ។
អតីតមេដឹកនាំបក្សប្រឆាំងរូបនេះបញ្ជាក់ថា ដំណើរការនៃការបោះឆ្នោតចាប់តាំងពីឆ្នាំ១៩៩៨ ដល់ឆ្នាំ២០២៣ នេះ សុទ្ធតែជាការបោះឆ្នោតក្លែងក្លាយទាំងអស់ ព្រោះថាដើម្បីប្លន់អំណាចពីប្រជារាស្ត្រ មេដឹកនាំបក្សកាន់អំណាចលោក ហ៊ុន សែន តែងតែបំភ្លៃ និងក្បត់ឆន្ទៈរាស្ត្រជានិច្ចតាមរយៈនៃការរៀបចំឲ្យមានការបោះឆ្នោតក្លែងក្លាយ ដែលគាត់ជាអ្នកបញ្ជាគ្រប់បែបយ៉ាងតាមតែខ្លួនចង់បាន ក្នុងចេតនាដើម្បីរក្សាអំណាចបន្តវង្សត្រកូលរបស់គាត់ទៅថ្ងៃមុខ។
ជុំវិញការបោះឆ្នោតនៅចុងខែកក្កដា ឆ្នាំ២០២៣ នេះ ក្រុមអ្នកប្រជាធិបតេយ្យ អង្គការក្រៅរដ្ឋាភិបាល ដូចជានៅសហរដ្ឋអាមេរិក នៅប្រទេសអូស្ត្រាលី និងនៅប្រទេសកូរ៉េខាងត្បូង ជាដើម បាននាំគ្នាធ្វើបាតុកម្មប្រឆាំងមិនទទួលស្គាល់លទ្ធផលនៃការបោះឆ្នោតនេះជាបន្តបន្ទាប់ ក្រោមហេតុផលថា ការបោះឆ្នោតនេះ គឺត្រូវបានចាត់ចែង និងគ្រប់គ្រងដោយគណបក្សកាន់អំណាចរបស់លោក ហ៊ុន សែន ប៉ុណ្ណោះ។
ទាក់ទិននឹងការបោះឆ្នោតនេះ ចលនាយុវជនគណបក្សសង្គ្រោះជាតិប្រចាំប្រទេសកូរ៉េខាងត្បូង ក៏ដូចជាសហគមន៍ខ្មែរនៅតាមបណ្តារដ្ឋនានាក្នុងសហរដ្ឋអាមេរិក នៅអឺរ៉ុប និងអូស្ត្រាលី បាននាំគ្នាប្រកាសធ្វើបាតុកម្មនៅថ្ងៃទី២២ ខែកក្កដា ខាងមុខនេះ ដើម្បីប្រឆាំងនឹងការបោះឆ្នោតដែលពួកគេចាត់ទុកថាជាការបោះឆ្នោតក្លែងក្លាយនេះផងដែរ។
ការបោះឆ្នោតដ៏សោះកក្រោះនៅថ្ងៃអាទិត្យខាងមុខនេះ ត្រូវបានសហគមន៍អន្តរជាតិបដិសេធមិនដាក់ភ្នាក់ងាររបស់ពួកគេមកសង្កេតការណ៍នោះទេ ដោយសារតែគេចាត់ទុកថាជាការបោះឆ្នោតដែលមិនត្រឹមត្រូវ។
ចាប់តាំងពីឆ្នាំ១៩៩៣ រហូតដល់ឆ្នាំ២០១៨ កន្លងទៅ កម្ពុជាបានរៀបចំឱ្យមានការបោះឆ្នោតជាតិចំនួន ៦លើករួចមកហើយ ប៉ុន្តែការបោះឆ្នោតដែលគេចាត់ទុកថាត្រឹមត្រូវនោះ គឺមានតែការបោះឆ្នោតដែលរៀបចំដោយអង្គការសហប្រជាជាតិនៅអាណត្តិទី១ ឆ្នាំ១៩៩៣ ប៉ុណ្ណោះ ក្រៅពីនេះ ដូចជាអាណត្តិទី២ ឆ្នាំ១៩៩៨ អាណត្តិទី៣ ឆ្នាំ២០០៣ អាណត្តិទី៤ ឆ្នាំ២០០៨ អាណត្តិទី៥ ឆ្នាំ២០១៣ និងអាណត្តិទី៦ ឆ្នាំ២០១៨ សុទ្ធសឹងតែជាការបោះឆ្នោតដែលលួចបន្លំសន្លឹកឆ្នោតដោយគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជាគ្រប់អាណត្តិទាំងអស់៕