របបសឹកភូមា ដែលប្លន់អំណាចពីរដ្ឋាភិបាលប្រជាធិបតេយ្យ កំពុងតែលេងល្បែងនយោបាយថ្មីមួយទៀតនៅចំពោះមុខអ្នកសង្កេតការណ៍ជាតិ និងអន្តរជាតិ ជាពិសេសសមាគមអាស៊ាន ដោយការបន្ធូរបន្ថយទោសអ្នកនយោបាយល្បីៗនៅក្នុងប្រទេសនេះ ដែលពួកគេកំពុងរងការដាក់ទណ្ឌកម្មឲ្យមានទោសម្នាក់ៗរាប់សិបឆ្នាំ។
កាលពីថ្ងៃទី១ សីហា របបសឹកភូមាបានកាត់បន្ថយទោសលើអ្នកស្រី អ៊ុងសាន ស៊ូជី ដោយទម្លាក់ទោស ៦ឆ្នាំក្នុងទោសសរុប ៣៣ឆ្នាំ ដែលអ្នកស្រី អ៊ុងសាន ស៊ូជី ត្រូវបានចោទក្នុងសំណុំរឿង ១៩ករណី។ ចំណែកឯប្រធានាធិបតី មីន វីយីន ក៏ត្រូវបានទម្លាក់ទោស ៤ឆ្នាំ ខណៈបុរសនេះមានទោសរាប់សិបឆ្នាំដូចនឹងអ្នកស្រី ស៊ូជី ផងដែរ។
យ៉ាងតិចណាស់អ្នកទោសមនសិការ ១២៥នាក់ត្រូវបានបន្ធូរបន្ថយទោសនៅក្រោមហេតុផលដែលពួកយោធាអះអាងថា យោងទៅលើពិធីបុណ្យសាសនាដែលជាខែចូលព្រះវស្សានៃអ្នកបួសទាំងអស់ដែលដើរតាមសាសនាព្រះពុទ្ធ។
ភូមាជាប្រទេសមួយដែលប្រតិបត្តិសាសនាព្រះពុទ្ធម៉ត់ចត់ជាងគេ ប៉ុន្តែការដែលរបបសឹកភូមាបន្ធូរបន្ថយទោសអ្នកទោសនយោបាយដូចនេះ មានករណីពីរយ៉ាងតិចនៅពីក្រោយរបបសឹកនេះ ដែលមិនគិតពីពួកយោធាសម្រាលទោសអ្នកនយោបាយប្រឆាំងដោយហេតុផលបុណ្យសាសនា។
តើកត្តាអ្វីខ្លះដែលពួកយោធាភូមាផ្លាស់ប្ដូរល្បែងនយោបាយរបស់ខ្លួនបន្តិចម្ដងៗនៅចំពោះមុខសម្ពាធអន្តរជាតិ ?
ទោះជាពួកយោធាបង្ហាញជំហររបស់ខ្លួនដូចនេះ គឺជារឿងដែលពួកយោធាភូមាផ្ដេកផ្ដួលទៅលើសាសនាក្តី តែធាតុពិតវាមិនមែនរឿងដូចនេះទេ ដែលគេថាវាគ្រាន់តែជាល្បែងល្បិចរបស់ពួកយោធាតែប៉ុណ្ណោះ ដើម្បីប្រាប់ទៅសហគមន៍អន្តរជាតិថា ពួកគេមានចេតនាចង់បន្ធូរបន្ថយស្ថានភាពតានតឹង និងហិង្សានៅក្នុងសង្គមប្រទេសភូមា។
ហេតុការណ៍នេះនាំឱ្យអ្នកសង្កេតការណ៍មើលឃើញថា ពួកយោធាភូមាមានរឿងរ៉ាវនៅពីក្រោយយ៉ាងតិចពីរករណី៖
- ទីមួយ គេអាចនិយាយបានថា ពួកយោធាចង់ប្រាប់សហគមន៍អន្តរជាតិថា គោលការណ៍ ៥ចំណុចដែលដាក់ចុះដោយមេដឹកនាំអាស៊ានកាលពីខែមេសា ឆ្នាំ២០២១ យ៉ាងហោចណាស់ក៏រដ្ឋាភិបាលពួកយោធាអនុវត្តខ្លះដែរ គឺមិនឲ្យគាំងស្ដូកនោះទេ។ វាមានន័យថា ចង់ទៅរកតុចរចាក៏ថាបាន ដែលជាសញ្ញាបង្ហាញពីផលវិជ្ជមានការដែលពួកយោធាផ្ទេរអ្នកស្រី អ៊ុងសាន ស៊ូជី ពីពន្ធនាគារទៅកាន់អគារមួយរបស់រដ្ឋាភិបាល គឺមើលទៅដូចជាការឃុំខ្លួនក្នុងផ្ទះ ហើយផ្ដល់សិទ្ធិសេរីភាពទៅឲ្យអ្នកស្រី ស៊ូជី ដោយមិនស្ថិតនៅក្នុងរនាំងដែកទៀតនោះទេ។ មានន័យថា ប្រសិនបើប្រេសិតអាស៊ាន ឬរដ្ឋមន្ត្រីអាស៊ាន ឬក៏អ្នកការទូតពីបស្ចិមប្រទេសណាចង់ជួបអ្នកស្រី ស៊ូជី គឺអាចជួបបាន។ ការដែលពួកយោធាបន្ធូរបន្ថយទោសអ្នកទោសនយោបាយដោយរាប់ទាំងអ្នកស្រី ស៊ូជី ជាជើងឯកប្រជាធិបតេយ្យនៅអាស៊ី កើតឡើងក្រោយពីរដ្ឋមន្ត្រីការបរទេសថៃ បានទៅជួបមេដឹកនាំយោធាភូមា ឧត្តមសេនីយ៍ មីន អ៊ុងឡាំង និងរដ្ឋមន្ត្រីការបរទេសនៃរបបសឹកភូមា ហើយពេលនោះគេបានដឹងថា ប្រមុខការទូតថៃ ដែលស្ថិតនៅក្រោមរដ្ឋាភិបាលចាំផ្ទះនៃនាយករដ្ឋមន្ត្រី ប្រាយុទ្ធ ចាន់អូចា បានជួបអ្នកស្រី ស៊ូជី នៅក្រៅពន្ធនាគារ។ ក្នុងជំនួបនោះ អ្នកស្រី ស៊ូជី ប្រាប់ទៅអ្នកការទូតថៃរូបនោះថា អ្នកស្រីចង់ឃើញការចរចានយោបាយកើតមានឲ្យបានឆាប់បំផុត ប៉ុន្តែស្ត្រីអ្នកនយោបាយភូមារូបនេះមានអាយុ ៧៨ឆ្នាំហើយ ដែលកំពុងមានទោសជាប់នឹងខ្លួន ២៧ឆ្នាំទៀត។ រឿងនេះ បើពួកយោធាមិនមានការលើកលែងទោសទៀតទេ គឺអ្នកស្រី ស៊ូជី គ្មានផ្លូវមានសេរីភាពឡើងវិញនោះទេ គឺរហូតអស់មួយជីវិត។
- ទី២ ពួកយោធាភូមា កំពុងតែលេងល្បែងជាមួយសមាគមអាស៊ាន ដែលថាមិនយូរទេ ប្រទេសភូមានឹងមានការបោះឆ្នោតឡើងវិញដើម្បីផ្ទេរការដឹកនាំទៅរដ្ឋាភិបាលជាប់ឆ្នោត ជាមួយនឹងការដែលសហគមន៍អន្តរជាតិក៏ចាប់ផ្ដើមទទួលស្គាល់ពួកយោធាភូមា ដែលបន្ធូរបន្ថយភាពតានតឹង និងហិង្សាទៅលើក្រុមប្រឆាំង។
តើពួកយោធាភូមា បង្ហាញពីសច្ចភាពរបស់ខ្លួនដែរឬទេ ?
លោក Phil Robertson នាយករងអង្គការ Human Rights Watch ប្រចាំតំបន់អាស៊ីយល់ថា ក្រុមយោធាភូមាកំពុងស្វះស្វែងបង្ហាញពីភាពសមហេតុផលរបស់ខ្លួន និងចេតនាចង់ចរចាតាមរយៈការបន្ថយទោស តែតាមការពិត គឺគ្មានទេ។ ការកាត់បន្ថយទោសជាលក្ខណៈផ្ដាច់ការនៃរបបយកប្រព័ន្ធតុលាការរបស់ខ្លួនដែលកាត់ទោសតាមតែចិត្ត ហើយអ្នកជាប់ទោសមិនបានដឹងច្បាស់លាស់អំពីទោសរបស់ខ្លួនជាទោសអ្វីផងនោះ។
អ្នកសង្កេតការណ៍ និងអ្នកវិភាគមួយចំនួនក៏យល់ស្របនឹងទស្សនៈរបស់លោក Phil Robertson ផងដែរ។ ក្រុមអ្នកសង្កេតការណ៍មើលឃើញថា របបសឹក និងរបបផ្ដាច់ការចូលចិត្តលេងហ្គេម (Game) បែបវាយចំអកសហគមន៍អន្តរជាតិ និងអ្នកប្រជាធិបតេយ្យ ដែលពួកគេលេងបែបនេះដើម្បីកំដរជីវិត និងអំណាចរបស់ពួកគេតែប៉ុណ្ណោះ។ របបសឹក និងរបបផ្ដាច់ការនេះមិនមានសច្ចភាពឡើយ។ ពួកគេដឹកនាំប្រទេសពោរពេញដោយការលេងល្បែងប្រជាភិថុតិបោកបញ្ឆោតប្រជាជនតែប៉ុណ្ណោះ។ របបពីរនេះដឹកនាំប្រទេសដោយយកជើងដើរជាន់ឈាមប្រជាជន ដូចជារបបសឹកភូមានេះដែរ ដែលសម្លាប់ប្រជាជនយ៉ាងរង្គាលក្រោមហេតុផលពង្រឹងអំណាចរបស់ខ្លួន។
បើតាមអង្គការសហប្រជាជាតិ អំពើហិង្សាក្នុងសង្គមនៃរបបសឹកបានបណ្ដាលឱ្យប្រជាពលរដ្ឋជាង ៣០០០នាក់បាត់បង់ជីវិត និងជាង ២ម៉ឺន ៤ពាន់នាក់ត្រូវចាប់ខ្លួន ហើយជាង ១លាននាក់ត្រូវបង្ខំចិត្តរត់ភៀសខ្លួន។
ទាំងអង្គការសហប្រជាជាតិ និងសហគមន៍អន្តរជាតិមានដូចជាសហរដ្ឋអាមេរិក សមាគមអាស៊ាន សហភាពអឺរ៉ុប ប្រទេសជប៉ុន អូស្ត្រាលី កាណាដា បានអំពាវនាវឱ្យពួកយោធាដោះលែងអ្នកទោសនយោបាយ និងរៀបចំការបោះឆ្នោតមួយមានលក្ខណៈសេរី និងបើកចំហ ប៉ុន្តែគ្រប់ការចរចា និងការសម្របសម្រួលគ្មានបានលទ្ធផលអ្វីទាំងអស់។
ឥឡូវនេះ របបសឹកបន្តប្រកាសដាក់ប្រទេសក្នុងភាពអាសន្នថែមទៀត។ មានន័យថា ការរៀបចំបោះឆ្នោតក្នុងឆ្នាំ២០២៣ នេះ គឺគ្មានទេ។ ការរៀបចំការបោះឆ្នោតអាចធ្វើបាន លុះត្រាតែពួកយោធាដឹងច្បាស់ថាបក្សរបស់ខ្លួនអាចឈ្នះឆ្នោត ហើយស្ថាប័នបោះឆ្នោតនេះត្រូវតែស្ថិតនៅក្រោមការបង្គាប់បញ្ជារបស់ខ្លួន៕