ក្រុមអ្នកវិភាគលើកឡើងថា រដ្ឋាភិបាលខ្មែរដែលគ្រប់គ្រងដោយគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា ប្រើវិធីណាក៏បានក្នុងការសាងសង់ព្រែកជីកហ្វូណន ប៉ុន្តែក្នុងស្ថានភាពដែលរដ្ឋាភិបាលមិនមានជំហរឯករាជ្យពេញលេញដូចពេលនេះ វិធីល្អបំផុតមានតែប្រើថវិកាផ្ទាល់ខ្លួន ឬកម្ចីបរទេសដែលមានតម្លាភាពប៉ុណ្ណោះ ទើបប្រទេសកម្ពុជា និងប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរអាចទទួលបានផលប្រយោជន៍ពីព្រែកជីកនេះ។
អ្នកវិភាគនយោបាយ និងជាប្រធានវេទិកាពលរដ្ឋលោក គឹម សុខ ប្រាប់សារព័ត៌មាន The Cambodia Daily នៅថ្ងៃទី១៦ មករា នេះថា ការប្រើថវិកាដែលជាកម្ចីចិន យកមកប្រើប្រាស់ក្នុងការសាងសង់ព្រែកជីកហ្វូណន តាមរយៈកិច្ចព្រមព្រៀងជាមួយក្រុមហ៊ុនចិន Build, Operate and Transfer (BOT) ដែលមានន័យថា ក្រុមហ៊ុនចិនវិនិយោគសាងសង់គ្រប់គ្រងជាមុន និងប្រគល់ឱ្យរដ្ឋាភិបាលគ្រប់គ្រងជាក្រោយ នឹងមិនផ្តល់ផលប្រយោជន៍សម្រាប់កម្ពុជាទេ។ ជាក់ស្តែង រដ្ឋាភិបាលបានធ្វើបែបនេះលើគម្រោងផ្លូវល្បឿនលឿន និងព្រលានយន្តហោះអន្តរជាតិសៀមរាបអង្គរ រួចមកហើយ ខណៈកម្ពុជាក៏បានបាត់បង់ផលប្រយោជន៍ជាបន្តបន្ទាប់ដែរ។
លោក គឹម សុខ លើកឡើងថា ការវិនិយោគផ្លូវល្បឿនលឿន និងព្រលានយន្តហោះអន្តរជាតិសៀមរាបអង្គរ ក្រោមកិច្ចសហប្រតិបត្តិការ Build, Operate and Transfer (BOT) កម្ពុជាមិនត្រឹមតែខាតបង់ផលប្រយោជន៍ក្នុងការបង្កើតសេដ្ឋកិច្ចជាតិទេ ថែមទាំងខូចកេរ្តិ៍ឈ្មោះលើឆាកអន្តរជាតិថែមទៀត ហើយនេះគេនៅមិនទាន់គិតពីតម្លាភាពនៃការកិច្ចសហប្រតិបត្តិការថាមានអំពើពុករលួយ ឬក៏អត់នៅឡើយទេ ដើម្បីឱ្យដឹងថា សំណង់ដែលក្រុមហ៊ុនចិនបានសាងសង់ទាំងនោះនឹងមានគុណភាពតាមកម្រិតស្តង់ដារ រហូតអាចរដ្ឋាភិបាលអាចទាញយកផលចំណេញសម្រាប់ប្រទេសជាតិរបស់ខ្លួនបានយូរអង្វែង ឬក៏អត់ផងនោះ។
អ្នកវិភាគនយោបាយរូបនេះ បញ្ជាក់ថា កុំថាឡើយសាងសង់ព្រែកជីកនេះជាមួយក្រុមហ៊ុនចិន ក្រោមសហប្រតិបត្តិការ (BOT) សូម្បីសាងសង់ព្រែកជីកនេះដោយប្រើថវិកាផ្ទាល់ខ្លួន កម្ពុជាក៏ត្រូវសិក្សាលើផលប្រយោជន៍ដែលកម្ពុជាត្រូវទទួលពីគម្រោងនាវាចរណ៍នេះក្នុងកម្រិតណាដែរ ដូចជាត្រូវសិក្សាលើកម្រិតនាវាដែលប្រើលើគម្រោងនាវាចរណ៍នេះ ថាតើកម្ពុជាមាននាវាសម្រាប់ប្រើប្រាស់ព្រែកជីកនេះដែរឬក៏អត់។
លោកបន្ថែមថា បើគ្មានទេ តើកម្ពុជានឹងប្រើនាវាចរណ៍របស់ប្រទេសណា ហើយការប្រើនាវាចរណ៍ប្រទេសនោះ កម្ពុជាខាត ឬចំណេញកម្រិតណា ដូច្នេះមិនមែនគ្រាន់តែមានព្រែកជីកនេះហើយ ចាត់ទុកថាកម្ពុជាទទួលផលចំណេញនោះទេ។
កាលពីថ្ងៃទី១៥ ខែមករា ឆ្នាំ២០២៤ ប្រធានរាជបណ្ឌិត្យសភាកម្ពុជាបណ្ឌិត សុខ ទូច បានលើកឡើងថា ការកសាងព្រែកជីកហ្វូណនដែលតភ្ជាប់ពីទន្លេទៅកាន់សមុទ្រ និងបញ្ចៀសការខ្ចីដង្ហើមបរទេស កម្ពុជាអាចអនុវត្តតាមសេណារីយ៉ូចំនួន៣ ដូចជា អាចធ្វើឡើងតាមកិច្ចសហប្រតិបត្តិការ BOT (Build, Operate and Transfer) ដែលមានន័យថា ឲ្យវិស័យឯកជនវិនិយោគសាងសង់ និងគ្រប់គ្រងយកផលចំណេញក្នុងរយៈពេលណាមួយ រួចប្រគល់ជូនរដ្ឋាភិបាលគ្រប់គ្រងវិញ ឬអាចធ្វើតាមរយៈការកៀងគរថវិកាពីប្រជាពលរដ្ឋតាមគោលការណ៍ស្ម័គ្រចិត្ត និងសាមគ្គីភាព ឬអាចធ្វើឡើងតាមរយៈកម្ចីបរទេសក៏បាន។
កាលពីថ្ងៃទី២៧ ខែធ្នូ ឆ្នាំ២០២៣ កន្លងទៅ នាយករដ្ឋមន្ត្រីតពូជថ្មីលោក ហ៊ុន ម៉ាណែត អះអាងថា គម្រោងព្រែកជីកហ្វូណនតេជោ រដ្ឋាភិបាលមិនបានខ្ចីលុយចិនមកសាងសង់ទេ ប៉ុន្តែគម្រោងនេះគឺសាងសង់ក្រោមកិច្ចសហប្រតិបត្តិការជាមួយវិស័យឯកជន ក្នុងទម្រង់ BOT ប៉ុណ្ណោះ។
កាលពីពាក់កណ្តាលខែតុលា ឆ្នាំ២០២៣ កន្លងទៅ រដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាបានសម្រេចប្រគល់គម្រោងព្រែកជីកហ្វូណននេះឱ្យក្រុមហ៊ុនចិនសាជីវកម្មស្ពាន និងថ្នល់ចិន (CRBC) សិក្សាលម្អិតហើយ មុននឹងឈានដល់ការចរចាលើកិច្ចព្រមព្រៀងសាងសង់នៅឆ្នាំ២០២៤ នេះ ដែលគេរំពឹងថា ព្រែកជីកនេះនឹងត្រូវចិនគ្រប់គ្រងដូចផ្លូវល្បឿនលឿន និងព្រលានយន្តហោះថ្មីក្នុងខេត្តសៀមរាប ដែរ ដែលជាហេតុធ្វើឱ្យបាត់បង់ផលប្រយោជន៍ជាតិបន្ថែមទៀតជុំវិញគម្រោងព្រែកជីកនេះ។
ជុំវិញបញ្ហានេះ មន្ត្រីជាន់ខ្ពស់នៃក្រសួងសេដ្ឋកិច្ច និងហិរញ្ញវត្ថុ បានទម្លាយប្រាប់សារព័ត៌មាន The Cambodia Daily ក្នុងលក្ខខណ្ឌមិនបញ្ចេញឈ្មោះកាលពីពេលថ្មីៗនេះថា រដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាមិនមែនខ្ចីលុយចិនតែ ១៧០០លានដុល្លារអាមេរិកសម្រាប់សាងសង់ព្រែកជីកហ្វូណនតេជោទេ ប៉ុន្តែបានខ្ចីលុយចិនរហូតទៅដល់ ៥ពាន់លានដុល្លារអាមេរិក ដើម្បីសាងសង់ព្រែកជីក និងកំពង់ផែនានា និងដើម្បីដោះស្រាយវិបត្តិសេដ្ឋកិច្ចកម្ពុជាផងដែរ។
គម្រោងផ្លូវនាវាចរណ៍ដែលហៅថា«ព្រែកជីកហ្វូណនតេជោ» គឺជាផ្នែកមួយនៃគម្រោងខ្សែក្រវាត់ និងផ្លូវ (Belt and Road Initiative ឬ BRI) របស់រដ្ឋាភិបាលចិន ដែលកម្ពុជាគ្រោងនឹងសាងសង់ប្រវែង ១៨០គីឡូម៉ែត្រ ចាប់ពីព្រែកតាកែវនៃទន្លេមេគង្គ ឆ្លងកាត់តាមព្រែកតាឯក នៃទន្លេបាសាក់ ចូលតាមព្រែកតាហ៊ីង នៃទន្លេបាសាក់ ស្រុកកោះធំ និងបន្តរហូតដល់សមុទ្រខេត្តកែប ដោយឆ្លងកាត់ខេត្តចំនួន ៤ រួមមាន ខេត្តកណ្តាល ខេត្តតាកែវ ខេត្តកំពត និងខេត្តកែប ដែលមានប្រជាជនសរុបប្រមាណ ១,៦លាននាក់ រស់នៅអមសងខាងផ្លូវទឹកដែលត្រូវចំណាយទឹកប្រាក់ប្រមាណ ១៧០០លានដុល្លារអាមេរិក។
ក្រុមអ្នកឃ្លាំមើលសង្គម លើកឡើងថា ការអភិវឌ្ឍក្រោមកម្ចីចិន កម្ពុជាមិនអាចធ្វើជាម្ចាស់គ្រប់គ្រងលើសមិទ្ធផលលើទឹកដីរបស់ខ្លួនបានទេ។ ជាក់ស្តែង ផ្លូវល្បឿនលឿនភ្នំពេញទៅខេត្តព្រះសីហនុ ក៏ប្រគល់ឱ្យចិន គ្រប់គ្រង ព្រលានយន្តហោះថ្មីខេត្តសៀមរាប ក៏ប្រគល់ឱ្យចិនគ្រប់គ្រង ៥៥ឆ្នាំ ខណៈព្រែកជីកហ្វូណននេះ ក៏គេរំពឹងថា ចិននឹងគ្រប់គ្រងក្នុងរយៈពេលយូរឆ្នាំបន្តទៀតដែរ ខណៈប្រយោជន៍ពីព្រែកជីកនេះ នឹងត្រូវចិនប្រមូលយកគ្មានសល់ពីទឹកដីខ្មែរ៕