ប្រធានវិទ្យាស្ថានប្រជាធិបតេយ្យកម្ពុជា អំពាវនាវឱ្យក្រសួងមហាផ្ទៃ បង្កលក្ខណៈ និងបរិយាកាសកាន់តែងាយស្រួល និងទូលំទូលាយដល់អង្គការសង្គមស៊ីវិល ដើម្បីឱ្យពួកគេអាចបំពេញការងារឱ្យបានពេញលេញក្នុងការចូលរួមជួយរាជរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា ឆ្ពោះទៅសម្រេចបាននូវផែនការ និងគោលនយោបាយអភិវឌ្ឍន៍ជាតិទៅថ្ងៃមុខ។
ប្រធានវិទ្យាស្ថានប្រជាធិបតេយ្យកម្ពុជា បណ្ឌិត ប៉ា ចន្ទរឿន សរសេរលើគណនីហ្វេសប៊ុករបស់ខ្លួនកាលពីថ្ងៃទី១៣ ខែមីនា ឆ្នាំ២០២៤ នេះថា សព្វថ្ងៃនេះ ពិតមែនតែអង្គការក្រៅរដ្ឋាភិបាលមានច្រើន ប៉ុន្តែអង្គការដែលធ្វើសកម្មភាពជួយសហគមន៍ ជួយប្រជាពលរដ្ឋមូលដ្ឋាន ក្នុងការពារសិទ្ធិនានាដល់ប្រជាពលរដ្ឋ និងរួមចំណែកក្នុងការអភិវឌ្ឍរបស់រាជរដ្ឋាភិបាលពិតប្រាកដ ប្រហែលជាមានមិនដល់ពាក់កណ្តាលនោះទេ។
ប្រធានវិទ្យាស្ថានប្រជាធិបតេយ្យកម្ពុជារូបនេះលើកឡើងថា អង្គការសង្គមស៊ីវិលនៅតែមានមុខនាទីសំខាន់ក្នុងការបំពេញចំណុចខ្វះចន្លោះរបស់រដ្ឋាភិបាលស្ទើរគ្រប់វិស័យ ជាពិសេសការងារអភិវឌ្ឍន៍ ការអនុវត្តសិទ្ធិជាមូលដ្ឋានរបស់ពលរដ្ឋ ការលើកកម្ពស់លទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ ការផ្សព្វផ្សាយពីអភិបាលកិច្ចល្អ និងការលើកកម្ពស់នីតិរដ្ឋ ជាដើម។
បណ្ឌិត ប៉ា ចន្ទរឿន បញ្ជាក់ថា បើនិយាយតាមបែបសេដ្ឋកិច្ចវិញ អង្គការសង្គមស៊ីវិលក៏បានពាំនាំចំណូលសម្រាប់កម្ពុជាមិនតិចជាង ៥០០លានដុល្លារអាមេរិកដែរក្នុងមួយឆ្នាំៗ បើយោងតាមទិន្នន័យរបស់គណៈកម្មាធិការកិច្ចសហប្រតិបត្តិការកម្ពុជា (Cooperation Committee for Cambodia (CCC)) ដែលបានចេញផ្សាយនាពេលកន្លងមក។
កាលពីថ្ងៃទី១៣ ខែមីនា ឆ្នាំ២០២៤ ក្រសួងមហាផ្ទៃបានចេញសេចក្តីប្រកាសព័ត៌មានមួយស្ដីពីការធ្វើជំរឿនសមាគម និងអង្គការមិនមែនរដ្ឋាភិបាលដែលបានតម្កល់សំណុំលិខិត និងបានចុះបញ្ជីនៅក្រសួងមហាផ្ទៃ ចាប់ពីថ្ងៃទី២៥ ខែមីនា រហូតដល់ថ្ងៃទី៣០ ខែមេសា ឆ្នាំ២០២៤ នៅតាមទីស្នាក់ការកណ្តាលនៃសមាគម និងអង្គការមិនមែនរដ្ឋាភិបាលទាំងនោះ។
ក្រសួងមហាផ្ទៃ ធ្លាប់បានបង្ហាញទិន្នន័យរបស់ខ្លួនកាលពីពេលថ្មីៗនេះថា នៅប្រទេសកម្ពុជាមានសមាគម និងអង្គការមិនមែនរដ្ឋាភិបាលដែលបានតម្កល់សំណុំឯកសារ និងចុះបញ្ជីនៅក្រសួងមហាផ្ទៃ ជិត ៦៣០០ស្ថាប័ន (៦២៧៩ស្ថាប័ន) ក្នុងនោះសមាគមមានចំនួនជាង ២ពាន់ស្ថាប័ន និងអង្គការក្រៅរដ្ឋាភិបាលចំនួនជាង ៣ពាន់ស្ថាប័នផងដែរ។
ទាក់ទិននឹងបញ្ហានេះ អតីតរដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងមហាផ្ទៃលោក ស ខេង ធ្លាប់បានលើកឡើងកាលពីពេលកន្លងទៅថា អង្គការសង្គមស៊ីវិលពិតជាបានចូលរួមចំណែកក្នុងការអភិវឌ្ឍជាតិ និងកម្មវិធីកំណែទម្រង់របស់រាជរដ្ឋាភិបាលយ៉ាងសំខាន់រហូតមក ជាពិសេសក្នុងការលើកកម្ពស់អភិបាលកិច្ចល្អ សិទ្ធិមនុស្ស ប្រព័ន្ធយុត្តិធម៌ ការអប់រំ សុខភាព ធនធានធម្មជាតិ និងបរិស្ថាន ជាដើម។
មាត្រា៤២ នៃរដ្ឋធម្មនុញ្ញ ចែងថា ប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរទាំងពីរភេទមានសិទ្ធិបង្កើតសមាគម និងអាចចូលរួមក្នុងអង្គការមហាជនជួយគ្នាទៅវិញទៅមក ដើម្បីការពារសមិទ្ធផលជាតិ និងសណ្ដាប់ធ្នាប់សង្គម ខណៈក្រសួងមហាផ្ទៃ ក៏បានចេញសេចក្តីប្រកាសពីការបង្កើតអង្គការសមាគម ដែលតម្រូវឱ្យចុះបញ្ជីនៅក្រសួងមហាផ្ទៃ កាលពីថ្ងៃទី៦ ខែកក្កដា ឆ្នាំ១៩៩៤ ផងដែរ។
ចាប់តាំងពីអំឡុងខែសីហា ឆ្នាំ២០១៥ មក បន្ទាប់ពីសមាជិកសភាមកពីគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា បានអនុម័តលើសេចក្តីព្រាងច្បាប់ស្ដីពីសមាគម និងអង្គការក្រៅរដ្ឋាភិបាល បានធ្វើឱ្យសមាគម និងអង្គការក្រៅរដ្ឋាភិបាលឯករាជ្យនានាដែលធ្វើសកម្មភាពនៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា ជួបប្រទះនូវឧបសគ្គដែលបង្កឡើងដោយរដ្ឋាភិបាលជាបន្តបន្ទាប់។
ក្រោមច្បាប់ស្ដីពីសមាគម និងអង្គការក្រៅរដ្ឋាភិបាលនេះ មានមាត្រាចំនួន១៤ ត្រូវបានក្រុមអង្គការសង្គមស៊ីវិល ស្នើឲ្យរដ្ឋសភាជាតិពិនិត្យឡើងវិញ ឬលុបចោលតែម្ដង ព្រោះមាត្រាទាំងនេះបានធ្វើឱ្យសមាគម និងអង្គការក្រៅរដ្ឋាភិបាលទាំងនោះបាត់បង់ភាពជាដៃគូសហការជាមួយរដ្ឋាភិបាល និងត្រូវក្លាយជាស្ថាប័នដែលចំណុះឱ្យរដ្ឋាភិបាលថែមទៀត ដែលនេះគឺខុសពីគោលការណ៍របស់សមាគម និងអង្គការក្រៅរដ្ឋាភិបាលទាំងនោះយ៉ាងធ្ងន់ធ្ងរ។
មាត្រាចំនួន១៤ ដែលក្រុមអង្គការសង្គមស៊ីវិលមើលឃើញថា បង្កជាឧបសគ្គដល់ដំណើរការរបស់ខ្លួននោះ ដូចជា មាត្រា១ មាត្រា៧ មាត្រា៨ មាត្រា៩ និងមាត្រា៣៥ ជាដើម ដែលមាត្រាទាំងនេះបានតម្រូវឱ្យសមាគម និងអង្គការក្រៅរដ្ឋាភិបាលទាំងអស់ ត្រូវតែបំពេញនីតិវិធីនៃការចុះបញ្ជីនៅក្រសួងមហាផ្ទៃ ការផ្តល់របាយការណ៍ពីការផ្លាស់ប្ដូរថ្នាក់ដឹកនាំ និងអាសយដ្ឋាន ការផ្តល់របាយការណ៍ស្ដីពីបើកគណនីធនាគារ ការតម្រូវឱ្យបំពេញកាតព្វកិច្ចពន្ធដារ និងការដាក់របាយការណ៍នានាជូនក្រសួងមហាផ្ទៃ ជាដើម ដែលជាកត្តាធ្វើឱ្យសមាគម និងអង្គការក្រៅរដ្ឋាភិបាលទាំងនោះបាត់បង់នូវឯករាជភាពរបស់ខ្លួនទាំងស្រុង។
ទាក់ទិននឹងបញ្ហានេះ កាលពីដើមខែមិថុនា ឆ្នាំ២០២៣ ក្នុងតំណែងជានាយករដ្ឋមន្ត្រី លោក ហ៊ុន សែន បានព្រមានថា រដ្ឋាភិបាលកម្ពុជានឹងមិនដកថយដាច់ខាតចំពោះការតម្រូវឲ្យអង្គការក្រៅរដ្ឋាភិបាល ត្រូវតែរាយការណ៍ពីរបាយការណ៍ហិរញ្ញវត្ថុរបស់ខ្លួនទៅក្រសួងមហាផ្ទៃ។ លោក ហ៊ុន សែន គំរាមថា ប្រសិនបើអង្គការសង្គមស៊ីវិល ឬសមាគមណាមួយមិនរាយការណ៍តាមការកំណត់របស់រដ្ឋាភិបាលទេ នោះពួកគេនឹងត្រូវរងនូវការរំលាយចោលជាមិនខាន។
ទាក់ទិននឹងបញ្ហានេះ នាយកមជ្ឈមណ្ឌលសិទ្ធិមនុស្សកម្ពុជា អ្នកស្រី ចក់ សុភាព ធ្លាប់បានត្អូញត្អែរថា ចាប់តាំងពីសមាគម និងអង្គការមិនមែនរដ្ឋាភិបាលត្រូវដាក់ឱ្យស្ថិតក្រោមការគ្រប់គ្រងរបស់រដ្ឋាភិបាល រហូតបង្កើតឱ្យមានច្បាប់ស្ដីពីសមាគម និងអង្គការមិនមែនរដ្ឋាភិបាលមក សកម្មជនសង្គមតែងតែត្រូវបានចាប់ឃុំខ្លួន និងផ្ដន្ទាទោសជាបន្តបន្ទាប់ពីសំណាក់អាជ្ញាធរ ក្រោមលេសថា ពួកគេមិនបានចុះឈ្មោះស្របច្បាប់នៅក្រសួងមហាផ្ទៃ ដែលបញ្ហានេះបានធ្វើឱ្យអង្គការសមាគមពិបាកក្នុងការអនុវត្តសកម្មភាពរបស់ខ្លួនយ៉ាងខ្លាំង ដូចជា ការរាយការណ៍ពីស្ថានភាពជាក់ស្តែងស្ដីពីការរំលោភបំពានសិទ្ធិមនុស្ស ឬការរំលោភសិទ្ធិលំនៅឋាននៅកម្ពុជា ជាដើម៕