អ្នកស្រាវជ្រាវការអភិវឌ្ឍសង្គម លើកជាសំណួរថា តើការស្ថាបនាព្រែកជីកហ្វូណន គ្រាន់តែដើម្បីបញ្ឈប់ការពឹងច្រមុះវៀតណាមដកដង្ហើម មកជាការពឹងច្រមុះចិន ដើម្បីដកដង្ហើមសេដ្ឋកិច្ចកម្ពុជា ឬយ៉ាងណា ព្រោះថាប្រទេសកម្ពុជាបានជាប់កិច្ចសន្យាប្រគល់ព្រែកនេះឱ្យចិនគ្រប់គ្រង ចាត់ចែងរហូតដល់ជាង ៥០ឆ្នាំ។
ក្នុងរឿងជីកព្រែកដាក់ឈ្មោះថា ហ្វូណនតេជោ នេះ មានអ្នកវិភាគផុសគំនិតចេញព្រោងព្រាតបញ្ចេញជាមតិ ទស្សនៈ យោបល់ គាំទ្រផង ជំទាស់ផង ប៉ុន្តែមិនសូវឃើញមានបង្ហាញព័ស្តុតាងជាក់ស្តែងជាតួលេខអ្វីមួយច្បាស់លាស់ទេ ដែលភាសាអង់គ្លេសហៅថា facts and figures។
អ្នកស្រាវជ្រាវអំពីការអភិវឌ្ឍសង្គមបណ្ឌិត សេង សារី បានលើកឡើងក្នុងកម្មវិធី Idea Talk នៃសារព័ត៌មាន The Cambodia Daily កាលពីថ្ងៃទី៣០ មេសា ថា ក្រុមហ៊ុនចិន ដែលសាងសង់ព្រែកជីកហ្វូណន និងក្រុមហ៊ុនចិន ដែលសាងសង់ផ្លូវល្បឿនលឿន គឺជាក្រុមហ៊ុនតែមួយប៉ុណ្ណោះ គឺក្រុមហ៊ុន China Road and Bridge Corporation (CRBC) ឬ “សាជីវកម្មថ្នល់ និងស្ពានចិន” ដូច្នេះការសង្ស័យនានាជុំវិញកិច្ចព្រមព្រៀងវិនិយោគរបស់កម្ពុជាជាមួយចិន ជុំវិញការសាងសង់ព្រែកជីកនេះក៏ជារឿងសមហេតុផលដែរ។
អ្នកស្រាវជ្រាវអំពីការអភិវឌ្ឍសង្គម លើកឡើងថា ជាធម្មតានៃលក្ខខណ្ឌវិនិយោគរបស់ក្រុមហ៊ុនចិនខាងលើនេះ គឺអនុវត្តតាមទម្រង់ BOT ដែលមានន័យថា ក្រុមហ៊ុនចិននឹងគ្រប់គ្រងមុន រដ្ឋាភិបាលកម្ពុជានឹងគ្រប់គ្រងតាមក្រោយ ហើយប្រព័ន្ធគ្រប់គ្រងរបស់ក្រុមហ៊ុននេះក៏ដូចគ្នាទៅនឹងប្រព័ន្ធគ្រប់គ្រងផ្លូវល្បឿនលឿនដែរ គឺត្រូវប្រគល់ឱ្យពួកគេគ្រប់គ្រងរយៈពេល ៥០ឆ្នាំឯណោះ ដូច្នេះបញ្ហាគឺនៅត្រង់ថា តើកម្ពុជាមានច្រមុះដោយខ្លួនឯងសម្រាប់ដកដង្ហើមខ្លួនឯងដែរឬក៏អត់ ពេលមានព្រែកជីកនេះ។
បណ្ឌិត សេង សារី លើកឡើងថា ការវិនិយោគលើការជីកព្រែកហ្វូណនដោយក្រុមហ៊ុនចិនតែមួយបែបនេះ ក៏កំពុងស្ថិតក្នុងការព្រួយបារម្ភពីមជ្ឈដ្ឋានមួយចំនួនលើបញ្ហាកម្ចីនានាដែរ ព្រោះការសាងសង់ព្រែកជីកនេះ គឺត្រូវចំណាយរហូតដល់ ១៧០០លានដុល្លារអាមេរិកឯណោះ ដូច្នេះក្នុងទំហំកម្ចីដើម្បីសាងសង់ព្រែកនេះ តើអាចនឹងរុញឱ្យកម្ពុជាធ្លាក់ចូលទៅក្នុងអន្ទាក់បំណុលរបស់ចិន ដូចប្រទេសដទៃទៀតដែរឬទេ ដែលនេះគឺសុទ្ធសឹងតែជាបញ្ហាដែលរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាត្រូវឆ្លើយបំភ្លឺចំពោះប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរ។
ការអះអាងនេះ ធ្វើឡើងបន្ទាប់ពីមេដឹកនាំបក្សកាន់អំណាចលោក ហ៊ុន សែន បានប្ដេជ្ញាថានឹងកសាងព្រែកជីកហ្វូណនឱ្យបាន ដើម្បីបញ្ចៀសការពឹងច្រមុះវៀតណាម ដកដង្ហើមសេដ្ឋកិច្ចរបស់ខ្លួនទៅថ្ងៃមុខ។
មន្ត្រីជាន់ខ្ពស់គណបក្សសង្គ្រោះជាតិលោក ហ៊ីង សុខសាន្ត បានលើកឡើងក្នុងកម្មវិធីផ្សាយនេះដែរថា ព្រែកជីកហ្វូណននឹងជួយឱ្យសេដ្ឋកិច្ចរបស់កម្ពុជារួចផុតពីការគាបសង្កត់របស់វៀតណាម ខណៈវៀតណាម ក៏នឹងបាត់បង់សេដ្ឋកិច្ចមួយចំណែកធំតាមរយៈនៃការនាំចេញទំនិញរបស់កម្ពុជា ដែលនឹងនាំចេញតាមព្រែកជីកនេះ។
លោក ហ៊ីង សុខសាន្ត បញ្ជាក់ថា ព្រែកជីកនេះនឹងក្លាយជាមរតករបស់កម្ពុជាសម្រាប់កូនខ្មែរជំនាន់ក្រោយ ហើយក៏ជាសមិទ្ធផលជាប្រវត្តិសាស្ត្ររបស់កម្ពុជាទៅថ្ងៃអនាគតដែរ។
កាលពីថ្ងៃទី២៦ ខែមេសា ឆ្នាំ២០២៤ មេដឹកនាំបក្សកាន់អំណាចលោក ហ៊ុន សែន លើកឡើងថា ការនាំចេញទំនិញពីកម្ពុជាឆ្លងកាត់វៀតណាម គឺមានការលំបាកណាស់កន្លងមក បើវៀតណាម សប្បាយចិត្ត កម្ពុជាអាចនាំចេញបាន បើវៀតណាម មិនសប្បាយចិត្ត ទំនិញកម្ពុជាអាចនឹងជាប់គាំង ឬនាំចេញមិនបាន ដូច្នេះព្រែកជីកនេះនឹងជួយឱ្យកម្ពុជា មានច្រមុះសម្រាប់ដកដង្ហើមសេដ្ឋកិច្ចដោយខ្លួនឯងទៅថ្ងៃមុខ ឈប់ពឹងលើវៀតណាម បន្តទៀត។
ជាងនេះទៀត នាយករដ្ឋមន្ត្រីកម្ពុជាលោក ហ៊ុន ម៉ាណែត បានលើកឡើងក្នុងមណ្ឌលសន្និបាត និងពិព័រណ៍អន្តរជាតិជ្រោយចង្វារ កាលពីថ្ងៃទី២៨ ខែមេសា ឆ្នាំ២០២៤ នេះថា ព្រែកជីកនេះនឹងជួយឱ្យកម្ពុជាអាចដកដង្ហើមដោយខ្លួនឯងបាន ហើយនៅពេលដែលកម្ពុជាអាចដង្ហើមដោយខ្លួនឯង នោះប្រយោជន៍សេដ្ឋកិច្ចរបស់វៀតណាម ដែលធ្លាប់ទទួលបានពីកម្ពុជាតាមរយៈនៃការនាំចេញរបស់កម្ពុជាដែលឆ្លងកាត់តាមប្រទេសវៀតណាម នឹងត្រូវបាត់បង់ទាំងអស់។
គម្រោងផ្លូវនាវាចរណ៍ និងប្រព័ន្ធភស្តុភារកម្មទន្លេបាសាក់ ឬ «ព្រែកជីកហ្វូណនតេជោ» គ្រោងនឹងបើកការដ្ឋានសាងសង់នៅអំឡុងខែមិថុនា ឬខែកក្កដា ឆ្នាំ២០២៤ នេះ ក្រោមកិច្ចព្រមព្រៀងជាមួយក្រុមហ៊ុនឯកជនចិន China Road and Bridge Corporation (CRBC) ឬ “សាជីវកម្មថ្នល់ និងស្ពានចិន” ក្នុងទម្រង់ BOT ដែលមានន័យថា ក្រុមហ៊ុនចិននឹងគ្រប់គ្រងមុន ខណៈរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជានឹងគ្រប់គ្រងតាមក្រោយ ខណៈគម្រោងនេះនឹងត្រូវចំណាយទឹកប្រាក់សាងសង់ ១៧០០លានដុល្លារអាមេរិក ដែលគេរំពឹងថានឹងត្រូវចិន គ្រប់គ្រងរហូតដល់ទៅជាង ៥០ឆ្នាំទៅថ្ងៃមុខ។
ទាក់ទិននឹងបញ្ហានេះ អតីតមេដឹកនាំបក្សប្រឆាំងលោក សម រង្ស៊ី បានលើកឡើងក្នុងកម្មវិធី Idea Talk នៃសារព័ត៌មាន The Cambodia Daily កាលពីរាត្រីថ្ងៃទី០១ ខែឧសភា ឆ្នាំ២០២៤ នេះថា បើរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាយល់ថាព្រែកជីកនេះពិតជាមានសារសំខាន់សម្រាប់សេដ្ឋកិច្ចកម្ពុជា និងជាគន្លឹះក្នុងការរើបម្រះខ្លួនពីវៀតណាម ហេតុអ្វីមេដឹកនាំបក្សកាន់អំណាចលោក ហ៊ុន សែន ដែលវៀតណាមលើកបន្តុប មិនព្រមសាងសង់ព្រែកនេះតាំងពីយូរមក បែរជាមកសាងសង់ពេលនេះ។
លោក សម រង្ស៊ី លើកឡើងថា ការសាងសង់ព្រែកជីកហ្វូណននៅពេលនេះ គឺស្ថិតក្នុងចំណុចគួរឱ្យសង្ស័យជាទីបំផុត ព្រោះព្រែកជីកនេះទើបនឹងចាប់ផ្តើមសាងសង់ក្រោយការសាងសង់មូលដ្ឋានទ័ពជើងទឹករាម ក្រោមជំនួយរបស់ចិន នៅពេលនេះ។
អតីតមេដឹកនាំបក្សប្រឆាំងរូបនេះបញ្ជាក់ថា ចំពោះការប្រគល់សិទ្ធិឱ្យក្រុមហ៊ុនចិន សាងសង់ដោយមិនដាក់ឱ្យដេញថ្លៃ ក៏ជាកត្តាដែលគួរឱ្យសង្ស័យដែរ ព្រោះថាដើម្បីជីកព្រែកនេះ មិនមែនមានតែចិនទេដែលកម្ពុជាអាចខ្ចីលុយបាន ដូចជា អាមេរិក ជាដើម ប៉ុន្តែហេតុអ្វីលោក ហ៊ុន សែន តម្រូវឱ្យតែក្រុមហ៊ុនចិនតែមួយសាងសង់ព្រែកជីកនេះ ដែលនេះគឺសុទ្ធសឹងតែជាចំណុចដែលគួរឱ្យសង្ស័យទាំងអស់អំពីការសាងសង់ព្រែកនេះ។
សារព័ត៌មាន The Cambodia Daily នឹងជូនសេចក្តីរាយការណ៍ពិស្ដារមួយក្នុងកម្មវិធីផ្សាយពេលក្រោយអំពីផលចំណេញ និងផលវិបាកពីព្រែកជីកហ្វូណនតេជោនេះ ទាក់ទងរឿងសេដ្ឋកិច្ច បច្ចេកទេស និងយុទ្ធសាស្ត្រនយោបាយយោធា politico-military strategy៕