 និងវាសនាទឹកដីប្រទេសអ៊ុយក្រែន នៅតំបន់គ្រីមៀ ថាតើដូចគ្នា ឬស្រដៀងគ្នាត្រង់ចំណុចណា?){kind=link}
ដោយ៖ ហាស់ សាន
សេចក្តីរាយការណ៍ អំពីវាសនាទឹកដីខ្មែរនៅតំបន់អភិវឌ្ឍន៍ត្រីកោណ (CLV) និងវាសនាទឹកដីប្រទេសអ៊ុយក្រែន នៅតំបន់គ្រីមៀ ថាតើដូចគ្នា ឬស្រដៀងគ្នាត្រង់ចំណុចណា?
នៅក្នុងភាគទី១ លោក ហាស់ សាន សូមជូនសេចក្តីរាយការណ៍ពិពណ៌នាមួយពិនិត្យមើលប្រវត្តិសាស្ត្រនៃតំបន់ទាំងពីរ៖
មានពលរដ្ឋខ្មែរ-អាមេរិកាំងម្នាក់ដែលមានប្រវត្តិស្នេហាជាតិមាតុភូមិខ្មែរ និយាយថា៖ មនុស្សដេកលក់មែនទែន ងាយដាស់ឆាប់ភ្ញាក់ណាស់ រីឯមនុស្សធ្វើពុតដេកលក់វិញ មិនងាយដាស់ឲ្យភ្ញាក់ឡើយ។
យ៉ាងណាមិញ មនុស្សដែលធ្វើពុតជាមិនឃើញ (ធ្វើខ្វាក់) មិនដឹងមិនឮ (ធ្វើថ្លង់) និងមនុស្សមិននិយាយស្តី (ធ្វើគ) ក៏ពុំមាននរណាអាចបង្ហាញអ្វីឲ្យឃើញ ប្រាប់អ្វីឲ្យដឹងឲ្យឮ និងបង្រៀនឲ្យនិយាយស្ដីបានដែរ ពីព្រោះគេធ្វើពុត គេធ្វើខ្វាក់ ធ្វើថ្លង់ ធ្វើគទៅហើយ។ គេនាំគ្នាទាំងហ្វូងបង្វែរសាច់រឿងពិតទាំងអស់ដែលមនុស្សខំប្រឹងលាតត្រដាងបង្ហាញផ្សាយប្រាប់ឲ្យដឹង ឲ្យឮ តាំងពីឆ្នាំ២០០០ ទៅជាថាគេនិយាយរឿងប្រតិដ្ឋទៅវិញ។
រឿងអភិវឌ្ឍន៍តំបន់ត្រីកោណនៅភាគឦសានប្រទេសកម្ពុជា ជាមួយនឹងប្រទេសលាវ និងប្រទេសយៀកណាម ហៅថាតំបន់អភិវឌ្ឍន៍ត្រីកោណ ឬស៊ីអិលវី (Cambodia−Laos−Vietnam=CLV) បានផ្សព្វផ្សាយព័ត៌មានឲ្យពលរដ្ឋខ្មែរម្ចាស់ទឹកដីបានជ្រាបយ៉ាងហោចក៏តាំងពីឆ្នាំ២០០០ ដែរ ពីព្រោះគម្រោងអភិវឌ្ឍន៍បីប្រទេសនេះ ផ្តើមគំនិតចេញដំណើរតាំងពីឆ្នាំ១៩៩៩។ យើងដឹងច្បាស់ដោយសម្អាងលើការរៀនសូត្រពីប្រវត្តិសាស្ត្រ និងព័ស្តុតាងនានាថា ជាតិសាសន៍ជិតខាងខ្មែរខាងបូព៌ាទិស ឆ្លាត ឈ្លាសវៃ ពូកែគិត ពូកែរកស៊ីជំនួញ ពូកែធ្វើពាណិជ្ជកម្ម ពូកែវាតទីទឹកដីបង្កើនផលិតផលឲ្យសេដ្ឋកិច្ចលូតលាស់ជាងជាតិសាសន៍ខ្មែរ។
ដើម្បីផ្តល់ឱកាសឲ្យពលរដ្ឋខ្មែរសញ្ជឹងពិចារណាអំពីផលវិបាកទៅអនាគត យើងសូមជូនហេតុការណ៍ក្នុងប្រវត្តិសាស្ត្រខ្មែរពិតៗខ្លះឥតមានការកាឡៃច្នៃតាមឆន្ទៈអ្នកឈ្នះ ព្រោះថាកូនខ្មែរជំនាន់ក្រោយៗអាចនឹងមិនដឹងដោយគ្មានឱកាសរៀនសូត្រ។
ក្នុងឆ្នាំ១៨៣៥ អធិរាជ មិញ ម៉ាង ឬ មិញ ម៉ិញ នាមដើមពីកំណើត ង្វៀង ហ៊្វុកយ៉ាំ ឬ ង្វៀង ហ៊្វុកជីវ បានដាក់បញ្ជាទៅឧត្ដមសេនីយ៍ ទ្រឿង មិញយ៉ាង ជាចៅហ្វាយខេត្តត្រួតត្រាស្រុកខ្មែរដែលជាខេត្តទី៣២ របស់យៀកណាម ក្នុងរជ្ជកាលព្រះមហារាជិនី អង្គ ម៉ី ដូច្នេះ៖ “…ពពួកមនុស្សសាហាវឃោរឃៅនៅប្រទេសកម្ពុជា បានក្លាយជាកូន–ចៅខ្ញុំហើយឥឡូវនេះ ហើយអ្នកគប្បីជួយពួកគេបង្រៀនគេអំពីប្រពៃណីទំនៀមទម្លាប់របស់យើង… ខ្ញុំបានឮថា, ឧទាហរណ៍, សម្បូរដីធ្លី និងមានជីជាតិណាស់ ហើយថាសម្បូរគោសម្រាប់ភ្ជួរស្រែផង…ប៉ុន្តែមនុស្សរស់នៅទីនោះ គ្មានចំណេះដឹងខាងកសិកម្មទំនើបទេ ប្រើតែចបកាប់ ចបជីក ជាងប្រើគោ។ គេដាំស្រូវសម្រាប់តែបរិភោគពីរពេលក្នុងមួយថ្ងៃប៉ុណ្ណោះ ប៉ុន្តែគេមិនដាក់ជង្រុកផលិតផលអតិរេក ឬសល់ផលនោះទេ។ វត្ថុចាំបាច់ប្រចាំថ្ងៃ ដូចជា សំពត់ សូត្រ ទា ជ្រូក ថ្លៃពន់ពេក។ ឥឡូវហ្នឹង អ្វីៗខ្វះខាតសព្វសារពើ គឺមកពីភាពខ្ជិលច្រអូសនៃប្រជាជន (ពលរដ្ឋ) ខ្មែរ…ហើយសេចក្តីណែនាំរបស់ខ្ញុំទៅកាន់អ្នក គឺបែបនេះ៖ បង្រៀនពួកគេឲ្យប្រើគោ បង្រៀនពួកគេឲ្យដាំស្រូវឲ្យបានច្រើនថែមទៀត បង្រៀនពួកគេឲ្យដាំដើមមន ចិញ្ចឹមជ្រូក និងទា… ចំណែកឯរឿងភាសាវិញ គួរបង្រៀនពួកគេនូវភាសាវៀតណាម។ បង្រៀនអំពីទម្លាប់ស្លៀកពាក់របៀបយើង សុជីវធម៌អង្គុយបរិភោគតាមតុត្រូវតែធ្វើតាមយើង។ បើសិនជានៅមានសេសសល់ទំនៀមទម្លាប់កោងកាចហួសសម័យណាមួយ អាចនឹងសម្រួលឲ្យងាយៗបាន ក៏សម្រួលទៅ, ឬក៏បង្ក្រាបដោយប្រើកម្លាំងបាន, ក៏ធ្វើអ៊ីចឹងទៅ”។ មិញ ម៉ាង ព្រះចៅយៀកណាម, ១៨៣៥
“…The barbarians [in Cambodia] have become my children now, and you should help them, and teach them our customs… I have heard, for example, that the land is plentiful and fertile, and that there are plenty of oxen [for plowing]… but the people have no knowledge of [advanced] agriculture, using picks and hoes, rather than oxen. They grow enough rice for two meals a day, but they don’t store any surplus. Daily necessities like cloth, silk, ducks and pork are very expensive… Now all these shortcomings stem from the laziness of the Cambodians… and my instructions to you are these; teach them to use oxen, teach them to grow more rice, teach them to raise mulberry trees, pigs and ducks… As for language, they should be taught to speak Vietnamese. [Our habits of] dress and table manners must also be followed. If there is any outdated or barbarous custom that can be simplified, or repressed, then do so.”[13] Minh Mạng of Vietnam, 1835
សម័យនោះ ពីឆ្នាំ១៨១៣ ដល់ឆ្នាំ១៨៤៥ រាជវង្ស ង្វៀង ឈ្លានពានស្រុកខ្មែរបីដង។ កាលពី ១៣៤ឆ្នាំមុន គេហៅស្រុកខ្មែរថា ចានតៃថាញ់ (Tran Tay Thanh)។ គេចាត់ទុកជាខេត្តទី៣២ របស់យៀកណាម មានទីរួមខេត្តឈ្មោះ ណាម វ៉ាង គឺរាជធានីភ្នំពេញ។ ស្តេចខ្មែរគ្រានោះជាស្តេចដែលព្រះចៅយៀកណាម បំពាក់មកុដ គ្រងរាជ្យជាស្តេចអាយ៉ង ក្រោមបញ្ជាឧត្ដមសេនីយ៍ ទ្រឿង មិញយ៉ាង នៅក្រុងភ្នំពេញ ដូចក្នុងព្រឹត្តិការណ៍ ៧ មករា ១៩៧៩ ដែរ។
នគរមានមេដឹកនាំជាជាតិសាសន៍មានឈាមជ័រ មានប្រវត្តិ មានមហិច្ឆតាចង់បានទឹកដីគេធ្វើជារបស់ខ្លួន គេតែងតែប្រើនយោបាយវាតទីគ្រប់បែបយ៉ាងទៅលើនគរជិតខាងដែលទន់ខ្សោយគំនិត មិនសូវរីកចម្រើន មិនឆ្លាត មិនឈ្លាសវៃ មិនពូកែគិតពិចារណា មិនសូវចេះដឹង ហើយជឿ ផ្ញើវាសនាតាមយថាកម្ម។ មួយវិញទៀត នគរដែលប្រកាន់របបគ្រប់គ្រងបែបអនុត្តរភាពនិយម hegemony គ្មានសីលធម៌ មិនស្គាល់បាបស្គាល់បុណ្យនោះទេ។ មេដឹកនាំនគរនោះ គេឈ្លានពានវាតទី ពង្រីកទឹកដី ស្វែងរកឥទ្ធិពល និងវត្ថុធាតុដើម ដូចជា រតនវត្ថុ រ៉ែលោហធាតុ ជាដើមហើយ។
ក្នុងសម័យបច្ចុប្បន្នកាលនេះ នគរធំជិតខាងមួយមិនហ៊ានធ្វើដូចពីសតវត្សទី១៧, ទី១៨, ទី១៩ នោះទេ ពីព្រោះពិភពលោកគ្រប់គ្រងដោយច្បាប់ មើលខុសត្រូវដោយអង្គការសហប្រជាជាតិ ថ្វីបើមានជាតិសាសន៍មានចរិតអប្រិយខ្លះរំលោភបំពានធម្មនុញ្ញសហប្រជាជាតិក្តីក៏ដោយ ក៏គេចមិនផុតពីការថ្កោលទោសពីសហគមន៍អន្តរជាតិដែរ។ ទោះជាដូច្នេះក្តី មានរឿងខ្លះ អង្គការសហប្រជាជាតិក៏ជួយមិនបានដែរ បានត្រឹមតែបោះឆ្នោតធ្វើសេចក្តីសម្រេចចិត្តថ្កោលទោស។
តើពលរដ្ឋខ្មែរអាចគូសខ្សែស្របអំពីផលប្រយោជន៍ជាតិរវាងតំបន់ត្រីកោណអភិវឌ្ឍន៍នៅភាគឦសាននៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា និងតំបន់ជ្រោយគ្រីមៀ នៅភាគអាគ្នេយ៍នៃប្រទេសអ៊ុយក្រែន បានដូចម្តេច?
គ្រីមៀ មានសណ្ឋានដីទ្រវែងស្រដៀងជាកោះមួយ លយចូលក្នុងសមុទ្រជិតប្រទេសអ៊ុយក្រែន ដាច់ពីប្រទេសរុស្ស៊ី បន្តិច ហ៊ុមព័ទ្ធដោយសមុទ្រខ្មៅភាគខាងត្បូង និងខាងលិច ព្រមទាំងសមុទ្រអាហ្សៅភាគឦសាន មានផ្ទៃដី ២ម៉ឺន ៧ពាន់គីឡូម៉ែត្រការ៉េ មានប្រជាពលរដ្ឋរស់នៅប្រមាណ ២លាននាក់។
ប្រទេសអ៊ុយក្រែន បានទទួលឯករាជ្យពីរដង៖ ម្តងនៅខែមករា ឆ្នាំ១៩១៨។ មួយខែក្រោយមក កងទ័ពក្រហម Bolshevik ដឹកនាំដោយមេមនោគមន៍វិជ្ជាកុម្មុយនីស្ត Vladimir Lenin វាយយករដ្ឋធានីឃៀហ្វ ត្រួតត្រាកាន់កាប់ដាក់ក្រោមនឹមអតីតសាធារណរដ្ឋសហភាពសូវៀត។
តាមឯកសារ និងសេចក្តីរាយការណ៍អំពីស្ថិតិប្រជាពលរដ្ឋរស់នៅលើទឹកដីជ្រោយគ្រីមៀ ជនជាតិដើមម្ចាស់ទឹកដីឈ្មោះ គ្រីមៀតាតទើរ៍ អ្នកកាន់សាសនាអ៊ីស្លាម ដែលតាំងទីលំនៅតាំងពីសតវត្សទី១៥ ប៉ុន្តែត្រូវអាណាចក្ររុស្ស៊ី វាយលុកយកកាន់កាប់នៅឆ្នាំ១៧៨៣។ នៅឆ្នាំ១៩៤៤ រដ្ឋអំណាចសូវៀត បណ្តេញជនជាតិដើមម្ចាស់ទឹកគ្រីមៀតាតទើរ៍ មូស្លីម ពីទឹកដីនោះ ព្រមទាំងបំបាត់ពូជសាសន៍ជិត ២សែននាក់ទៀតផងនៅទីនោះ។ រុស្ស៊ី បញ្ចូលជនជាតិខ្លួនទៅរស់នៅទីនោះដ៏ច្រើន។ តាមស្ថិតិឆ្នាំ២០០១ ជ្រោយគ្រីមៀ មានជនជាតិរុស្ស៊ី ប្រមាណ ៦០% ជនជាតិអ៊ុយក្រែន ប្រមាណ ២៤% ជនជាតិដើមគ្រីមៀតាតទើរ៍ ប្រមាណ ១២% និង ៦% ទៀត ជាជនជាតិផ្សេងៗ។
ទឹកដីជ្រោយគ្រីមៀ សម្បូរដោយធនធានធម្មជាតិ មានប្រេងកាត ឧស្ម័នធម្មជាតិ រ៉ែក្រោមដី កាល់ស្យូម ប៉ូតាស្យូម ម៉ាញេស្យូម ដីសំណង់ជាដើម។ល។ អតីតសហភាពសូវៀត បានយកទីក្រុងសេវ៉ាស្តូប៉ុល (Sevastopol) ភាគនិរតីជ្រោយគ្រីមៀ ធ្វើជាមូលដ្ឋាននាវាចរណ៍ដ៏ធំនៅក្នុងសមុទ្រខ្មៅសម្រាប់នាវាចម្បាំង ៧៤គ្រឿងរបស់ខ្លួន។
នៅឆ្នាំ១៩៩១ រុស្ស៊ីយល់ព្រមឲ្យប្រទេសអ៊ុយក្រែន ជារដ្ឋឯករាជ្យ។ នៅឆ្នាំ១៩៩៧ ប្រទេសទាំងពីរចុះកិច្ចព្រមព្រៀងខណ្ឌដែនដីមូលដ្ឋាននាវាចរណ៍រវាងប្រទេសពីរ ដោយជួលទឹកដីមូលដ្ឋានទ័ពជើងទឹកសេវ៉ាស្តូប៉ុល (Sevastopol) ឲ្យរុស្ស៊ី រហូតដល់ឆ្នាំ២០១៧ ទើបផុតកំណត់។ នៅឆ្នាំ២០១៤ រុស្ស៊ី បញ្ជូនទ័ពវាយលុកយកជ្រោយគ្រីមៀ កាន់កាប់ទាំងស្រុងតែម្តង។
ក្រុងមូស្គូ សម្រេចប្រើកម្លាំងឈ្លានពានយកជ្រោយគ្រីមៀ កាន់កាប់ផ្ដាច់មុខ ដោយប្រើល្បិចបោះឆ្នោតប្រជាមតិភ្លាមៗនៅខែមីនា ឆ្នាំ២០១៤។ ប្រជាពលរដ្ឋនៅគ្រីមៀ ច្រើនលើសលប់ដែលជាជនជាតិរុស្ស៊ី បញ្ចូលទៅរស់នៅទីនោះ បោះឆ្នោតសម្ដែងឆន្ទៈចង់រស់នៅជាមួយរដ្ឋអំណាចក្រុងមូស្គូ។ រុស្ស៊ី ចំណេញបានជ្រោយគ្រីមៀ ទំហំ ២ម៉ឺន ៧ពាន់គីឡូម៉ែត្រការ៉េ ធនធានធម្មជាតិគ្រប់មុខ និងមូលដ្ឋាននាវាចរណ៍ក្នុងសមុទ្រខ្មៅ និងសមុទ្រអាហ្សៅ ទាំងស្រុង។
ចំណែកឯរឿង ត្រីកោណអភិវឌ្ឍន៍ ដែលដាក់ខេត្តខ្មែរ៤ បញ្ចូលគ្នារកស៊ីធ្វើជំនួញ ឬអភិវឌ្ឍចូលគ្នាជាមួយប្រទេសយៀកណាម ៥ខេត្ត និងខេត្តលាវ ៤ខេត្ត មានផ្ទៃដី ៤៧២៥៦គីឡូម៉ែត្រការ៉េ តាមតួលេខពីក្រសួងផែនការ និងក្រសួងទេសចរណ៍ ឆ្នាំ២០២៣៖
- ខេត្តក្រចេះ មានទំហំ ១ម៉ឺន ១ពាន់ ៩៤គីឡូម៉ែត្រការ៉េ មានពលរដ្ឋ ៤សែន ១ម៉ឺន ៣ពាន់ ៨៣នាក់;
- ខេត្តមណ្ឌលគិរី មានផ្ទៃដី ១ម៉ឺន ៤ពាន់ ២រយ ៨៨គីឡូម៉ែត្រការ៉េ មានពលរដ្ឋ ៩ម៉ឺន ៧ពាន់ ៥៦២នាក់;
- ខេត្តរតនគិរី មានផ្ទៃដី ១ម៉ឺន ៧៨២គីឡូម៉ែត្រការ៉េ មានពលរដ្ឋ ២សែន ១ម៉ឺន ៨ពាន់ ៥១៨នាក់;
- ខេត្តស្ទឹងត្រែង មានផ្ទៃដី ១ម៉ឺន ១ពាន់ ៩២គីឡូម៉ែត្រការ៉េ មានពលរដ្ឋ ១សែន ៥ម៉ឺន ១ពាន់ ៨៣១នាក់។
សរុបចំនួនពលរដ្ឋខ្មែរដោយមិនគិតអំពីអាណិកជន ជនអន្តោប្រវេសន៍ត្រូវច្បាប់ ឬខុសច្បាប់ មាន ៨សែន ៨ម៉ឺន ១ពាន់នាក់។
ក្នុងខេត្តរតនគិរី តាមការសិក្សាស្រាវជ្រាវខាងបស្ចិមប្រទេសក្នុងឆ្នាំ២០២០ មានជនជាតិដើមភាគតិចចំនួន ៨កុលសម្ព័ន្ធ៖
- ជនជាតិតាំពួន ជាង ២៤%;
- គ្រឹង ជិត ១៩%;
- កាវ៉ិត ជិត ៣%;
- កាចក់ ជិត ៣%;
- ចារ៉ាយ ជិត ២០%;
- ព្រូ ជិត ៨%;
- ព្នង ក្រោម ១%;
- លុន ក្រោម ១%។
សរុបទាំងអស់ ជនជាតិដើមភាគតិចមានជិត ៧៦% នៃប្រជាពលរដ្ឋក្នុងខេត្តរតនគិរី។
ក្នុងខេត្តមណ្ឌលគិរី មានជនជាតិដើមភាគតិចចំនួន ១០កុលសម្ព័ន្ធ៖
- ជនជាតិព្នង ភាគច្រើនជាងគេ បន្ទាប់មកមានជនជាតិតាំពួន គ្រឹង ចារ៉ាយ ចាម ចិន យៀកណាម។
ខេត្តក្រចេះ មានជនជាតិភាគតិចចំនួន ៧ក្រុម៖
- យៀកណាម ចាម កួយ ស្ទៀង មិល ខុញ ក្រោល និងតាំពួន។
ខេត្តស្ទឹងត្រែង មានជនជាតិលាវ ឬឡាវ ដែលឆ្លងដែនរវាងទឹកដីខ្មែរ និងខេត្តអាត់តាពើ ប្រទេសលាវ។
មានសំណួរថា តើជនជាតិដើមភាគតិចទាំងអស់នោះមានដីធ្លីធំធេង រៀនចេះបច្ចេកទេសទំនើបធ្វើចម្ការដូចជនជាតិយៀកណាម ឬទេ?