អង្គការឃ្លាំមើលបរិស្ថាន និងឧក្រិដ្ឋកម្មឆ្លងដែន ព្រមានថា កត្តាចម្បងដែលធ្វើឲ្យមានវិនាសកម្មព្រៃឈើនៅកម្ពុជា គឺដោយសារគ្រួសារលោក ហ៊ុន សែន ជាអ្នកកាងពីក្រោយ។
ក្នុងរបាយការណ៍ស្រាវជ្រាវដែលមានកម្រាស់ ៥៣ទំព័ររបស់អង្គការគំនិតផ្ដួចផ្ដើមសាកលប្រឆាំងនឹងឧក្រិដ្ឋកម្មឆ្លងដែន គ្លូបល អ៊ីននីហ្សីអេធីវ (Global Initiative Against Transnational Organized Crime) ចេញផ្សាយកាលពីថ្ងៃទី២២ ខែកញ្ញា បានរៀបរាប់អំពីមែកធាងនៃការកាប់ឈើដោយខុសច្បាប់នៅកម្ពុជា។
របាយការណ៍ស្រាវជ្រាវរបស់អង្គការគំនិតផ្ដួចផ្ដើម ក៏បានរំលេចអំពីដំណើរការនៃគ្រួសារលោក ហ៊ុន សែន ក្នុងការគ្រប់គ្រងលើក្រុមឧកញ៉ាដែលជាឈ្មួញរកស៊ីព្រៃឈើ ក្នុងនោះអ្នកស្រី ប៊ុន រ៉ានី ភរិយារបស់លោក ហ៊ុន សែន ធ្លាប់ជំរុញឲ្យបើកការស៊ើបអង្កេតលើឧកញ៉ា លីម ប៊ុណ្ណា ហៅខ្នា ដើម្បីសម្រួលផ្លូវរកស៊ីឈើរបស់ឧកញ៉ា សឹង សំអុល ប៉ុន្តែឧកញ៉ា លីម ប៊ុណ្ណា ហៅខ្នា ជាមនុស្សរបស់លោក ហ៊ុន ម៉ាណែត ដែលជាកូនប្រុសច្បងរបស់លោក ហ៊ុន សែន។
ជាក់ស្ដែង កាលពីឆ្នាំ២០១៦ លោក ហ៊ុន សែន ធ្លាប់បានបញ្ជាឲ្យចាប់ខ្លួនឧកញ៉ា លីម ប៊ុណ្ណា ក្រោយពីមានការស៊ើបអង្កេតមួយដោយរកឃើញថា ឧកញ៉ា លីម ប៊ុណ្ណា និងឧកញ៉ាមួយរូបទៀតបានរកស៊ីឈើដោយខុសច្បាប់ទៅកាន់ប្រទេសវៀតណាម ប៉ុន្តែចាប់ពីឆ្នាំ២០១៦ ដល់ឆ្នាំ២០២២ នេះ ឧកញ៉ា លីម ប៊ុណ្ណា មិនត្រូវបានសមត្ថកិច្ចចាប់ខ្លួនឡើយ ទោះបីមានដីកាពីតុលាការខេត្តមណ្ឌលគិរី យ៉ាងណាក៏ដោយ។ ក្រៅពីមិនមានការចាប់ខ្លួនហើយនោះ នៅថ្ងៃទី១៨ ខែសីហា ឧកញ៉ា លីម ប៊ុណ្ណា ដែលល្បីឈ្មោះខាងបំផ្លាញព្រៃឈើនៅកម្ពុជារូបនេះ ក៏ត្រូវបានតែងតាំងជាជំនួយការផ្ទាល់របស់លោក ហ៊ុន សែន ថែមទៀតផង។
ចំណែកក្មួយប្រុសរបស់លោក ហ៊ុន សែន គឺលោក ហ៊ុន តូ វិញ ក៏ត្រូវបានគេរកឃើញថាមានមុខរបររកស៊ីជាមួយឧកញ៉ា ទ្រី ភាព តាមរយៈក្រុមហ៊ុន អឹម.ឌី.អេស និងក្រុមហ៊ុន ហេងហ៊ី អ៊ីនវេសមិន ខូ.អិល.ធី.ឌី (Heng He Investment Co.ltd) ក្នុងការនាំឈើហុបខុសច្បាប់ទៅកាន់ប្រទេសថៃ។
ក្រៅពីរកស៊ីជាមួយឧកញ៉ា ទ្រី ភាព ហើយ លោក ហ៊ុន តូ ក៏រកស៊ីជាមួយឧកញ៉ា គិត ម៉េង ដោយសហការជាមួយក្រុមហ៊ុនអភិវឌ្ឍន៍វិស័យទេសចរណ៍ យីជា (Yee Jia Tourism Development Company) ដែលមានថៅកែជនជាតិចិន ឈ្មោះ ហ្វូ សៀន តាំង (Fu Xian Tang) ទទួលបានសិទ្ធិវិនិយោគផ្ដាច់មុខក្នុងការអភិវឌ្ឍតំបន់ឆ្នេររាមក្នុងខេត្តព្រះសីហនុ ហើយបានដណ្ដើមយកដីរបស់ពលរដ្ឋ និងកាប់ឈើខុសច្បាប់ដែរ។
មួយវិញទៀត ក្នុងនោះ រយៈពេល ៤ខែ គឺចាប់ពីខែឧសភា ដល់ខែសីហា ឆ្នាំ២០២១ របាយការណ៍នេះក៏បានបង្ហាញពីការស្រាវជ្រាវបន្ថែមជុំវិញបទល្មើសព្រៃឈើ និងការដឹកជញ្ជូនឈើខុសច្បាប់ដោយផ្ទាល់ពីតំបន់អភិរក្សសត្វព្រៃភ្នំសំកុស និងតំបន់អភិរក្សសត្វព្រៃស្នួល ខណៈចំណុចបញ្ចប់នៃផ្លូវដឹកជញ្ជូនឈើពីតំបន់អភិរក្សសត្វព្រៃភ្នំព្រេច តំបន់អភិរក្សសត្វព្រៃភ្នំណាំលៀ និងតំបន់អភិរក្សសត្វព្រៃកែវសីម៉ា។
របាយការណ៍ស្រាវជ្រាវដដែលក៏បានបង្ហាញពីការសិក្សាលម្អិតពីរផ្សេងគ្នាទៀតដែរ ខណៈករណីសិក្សាទី១ បានបង្ហាញពីការកាប់បំផ្លាញព្រៃឈើនៅតំបន់ជួរភ្នំក្រវាញ។
អង្គារ Global Initiative Against Transnational Organized Crime ក៏បានបង្ហាញអំពីការបង្កើតបណ្ដាញរកស៊ីឈើខុសច្បាប់យ៉ាងធំនៅកម្ពុជាជាមួយមន្ត្រីខិលខូច ដោយក្នុងនោះ ឧកញ៉ា ទ្រី ភាព ថែមទាំងបានប្រើប្រាស់កម្លាំងប្រដាប់អាវុធដើម្បីការពារការដឹកជញ្ជូនឈើខុសច្បាប់ទៅប្រទេសវៀតណាមថែមទៀតផង។
ខណៈការបង្កើតរចនាសម្ព័ន្ធថ្មីរវាងគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា និងកងកម្លាំងប្រដាប់អាវុធដោយការផ្ដល់តួនាទីឲ្យមេបញ្ជាការកងរាជអាវុធហត្ថលើផ្ទៃប្រទេស លោក សៅ សុខា ធ្វើជាប្រធានគណៈកម្មាធិការជាតិដើម្បីទប់ស្កាត់ និងបង្ក្រាបបទល្មើសធនធានធម្មជាតិនោះ ធ្វើឡើងដើម្បីតែប្រមូលពន្ធក្រៅផ្លូវការឲ្យបានកាន់តែច្រើនតែប៉ុណ្ណោះ។
ការបង់ពន្ធក្រៅផ្លូវការនេះ ធ្វើឡើងតាមរយៈកងកម្លាំងខេមរភូមិន្ទ កងរាជអាវុធហត្ថ និងអាជ្ញាធរដែនដីដែលជាខែលការពារដ៏មានប្រសិទ្ធភាពក្នុងការរក្សាអាជីវកម្ម និងសុវត្ថិភាពឈ្មួញរកស៊ីឈើខុសច្បាប់ ហើយកាត់បន្ថយជម្លោះហិង្សាវាងអ្នកជំនួញឈើខុសច្បាប់ផងដែរ។
របាយការណ៍សិក្សាស្រាវជ្រាវផ្នែកទី១ ក៏បានបង្ហាញថា មន្ត្រីធំៗមួយចំនួននៅក្នុងជួររដ្ឋាភិបាលមួយក៏ជាខែលមួយសម្រាប់ជួយការពារ និងចូលរួមប្រព្រឹត្តបទល្មើសព្រៃឈើដែរ ក្នុងនោះរួមមាន លោក ស្វាយ សំអ៊ាង ដែលជាអតីតអភិបាលខេត្តមណ្ឌលគិរី លោក អេង ហ៊ី អ្នកនាំពាក្យកងរាជអាវុធហត្ថលើផ្ទៃប្រទេស លោក អ៊ុន ចាន់ដា អភិបាលខេត្តកំពង់ចាម ព្រមទាំងអភិបាលខេត្តប៉ៃលិន អ្នកស្រី បាន ស្រីមុំ និងអភិបាលខេត្តកំពត លោក ម៉ៅ ធនិន ដែលជាក្មួយប្រសារបស់លោក ហ៊ុន សែន ជាដើម។
ចំណែកករណីសិក្សាស្រាវជ្រាវទី២ វិញ ក៏បានបង្ហាញពីអំពើពុករលួយជាប្រព័ន្ធក្នុងការបង់ប្រាក់ដើម្បីដឹកជញ្ជូនឈើខុសច្បាប់ចេញពីខេត្តមណ្ឌលគិរី និងខេត្តក្រចេះ ទៅប្រទេសវៀតណាម។ ករណីសិក្សានេះបង្ហាញថា ដើម្បីនាំឈើខុសច្បាប់ចេញពីខេត្តទាំងពីរនេះ ឈ្មួញត្រូវបង់លុយនៅកន្លែងត្រួតពិនិត្យជាង ២០កន្លែងដល់អាជ្ញាធរមានសមត្ថកិច្ច និងក្រុមកម្លាំងប្រដាប់អាវុធ។
បើតាមរបាយការណ៍ស្រាវជ្រាវ មែកធាងអំពើខុសច្បាប់នៃរចនាសម្ព័ន្ធកាប់ឈើខុសច្បាប់នៅកម្ពុជា (Branches Of Illegality Cambodia’s illegal logging structures) នេះ គឺជាលទ្ធផលស្រាវជ្រាវទី២ ហើយរបស់អង្គការគំនិតផ្ដួចផ្ដើមសាកលប្រឆាំងនឹងឧក្រិដ្ឋកម្មឆ្លងដែន គ្លូបល អ៊ីននីហ្សីអេធីវ (Global Initiative Against Transnational Organized Crime) ដោយរបាយការណ៍ស្រាវជ្រាវទី១ ត្រូវបានផ្សព្វផ្សាយកាលពីឆ្នាំ២០២១ ក្រោមប្រធានបទ ឧក្រិដ្ឋកម្មព្រៃឈើក្នុងប្រទេសកម្ពុជា។
អង្គការគំនិតផ្ដួចផ្ដើមសាកលប្រឆាំងនឹងឧក្រិដ្ឋកម្មឆ្លងដែន គ្លូបល អ៊ីននីហ្សីអេធីវ (Global Initiative Against Transnational Organized Crime) បញ្ជាក់ថា កត្តាចម្បងទាំងអស់នេះហើយដែលធ្វើឲ្យមានវិនាសកម្មព្រៃឈើនៅកម្ពុជានៅតែបន្តកើតមាន ខណៈសាច់ញាតិ និងគ្រួសារលោក ហ៊ុន សែន ជាប់ពាក់ព័ន្ធ ឬក៏ជាអ្នកនៅពីក្រោយខ្នងនៃបទល្មើសព្រៃឈើនៅកម្ពុជា។
កាលពីថ្ងៃទី២៨ ខែមករា ឆ្នាំ២០២២ អង្គការលើកលែងទោសអន្តរជាតិ (Amnesty International) បានចេញរបាយការណ៍មួយដោយបង្ហាញថា ព្រៃឈើចំនួនជាង ៦ពាន់ហិកតារ (៦២៧១ហិកតារ) ស្ថិតក្នុងដែនជម្រកសត្វព្រៃចំនួនពីរត្រូវបានកាប់បំផ្លាញ ក្នុងនោះមានដែនជម្រកសត្វព្រៃព្រៃឡង់ និងដែនជម្រកសត្វព្រៃព្រះរការ ដោយការកាប់ឈើខុសច្បាប់យ៉ាងច្រើនសន្ធឹកសន្ធាប់កំពុងប៉ះពាល់ធ្ងន់ធ្ងរដល់សិទ្ធិ និងវប្បធម៌របស់ជនជាតិដើមភាគតិច។
របាយការណ៍បញ្ជាក់បន្ថែមថា មូលហេតុដែលនាំឲ្យព្រៃឈើក្នុងដែនជម្រកទាំងពីរនេះត្រូវបានកាប់បំផ្លាញ ដោយការទទួលសំណូក និងការប្រព្រឹត្តអំពើពុករលួយជាប្រព័ន្ធរបស់អាជ្ញាធរ ខណៈសកម្មភាពចុះទៅស៊ើបអង្កេតខ្លះរបស់មន្ត្រីក្រសួងបរិស្ថាន ធ្វើឡើងដើម្បីទទួលលុយក្រោមតុពីជនល្មើសតែប៉ុណ្ណោះ។
សារព័ត៌មាន ឌឹ ខេមបូឌា ដេលី មិនអាចទាក់ទងលោក នេត្រ ភក្ត្រា ជាអ្នកនាំពាក្យក្រសួងបរិស្ថាន លោក អេង ហ៊ី អ្នកនាំពាក្យកងរាជអាវុធហត្ថលើផ្ទៃប្រទេស លោក អ៊ុន ចាន់ដា អភិបាលខេត្តកំពង់ចាម អភិបាលខេត្តប៉ៃលិន អ្នកស្រី បាន ស្រីមុំ និងអតីតអភិបាលខេត្តពោធិ៍សាត់ បច្ចុប្បន្នជាអភិបាលខេត្តកំពត លោក ម៉ៅ ធនិន ដែលជាក្មួយប្រសារបស់លោក ហ៊ុន សែន ដើម្បីធ្វើការអត្ថាធិប្បាយបានទេរហូតដល់ម៉ោងចេញផ្សាយនេះ។
ច្បាប់ស្ដីពីព្រៃឈើឆ្នាំ២០០២ មាត្រា១០០ ចែងថា សកម្មភាពទាំងឡាយណាដែលធ្វើឡើងដោយមន្ត្រីអាជ្ញាធរដែនដី មន្ត្រីនគរបាល មន្ត្រីនៃកងយោធពលខេមរភូមិន្ទ ឬមន្ត្រីអាជ្ញាធរផ្សេងទៀត ដើម្បីធ្វើអន្តរាគមន៍ផ្តល់ការអនុញ្ញាតដោយផ្ទាល់ ឬដោយប្រយោលជូនដល់អាជីវកម្មព្រៃឈើ និងធ្វើសកម្មភាពគ្រប់យ៉ាងផ្ទុយនឹងបទប្បញ្ញត្តិនៃច្បាប់នេះ ត្រូវផ្ដន្ទាទោសជាប់ពន្ធនាគារពីមួយឆ្នាំទៅប្រាំឆ្នាំ និងត្រូវពិន័យជាប្រាក់ចំនួនពី ១០លានរៀលទៅ ១០០លានរៀល៕